Όλα όσα πρέπει να γνωρίζεται για την Ακμή: Θεραπεία, Τύποι, Αιτίες, Πρόληψη

Τι είναι η ακμή;

Η ακμή είναι μια κοινή δερματική πάθηση κατά την οποία οι πόροι του δέρματός φράσσουν από τρίχες, σμήγμα (μια λιπαρή ουσία), βακτήρια και νεκρά κύτταρα του δέρματος.

Αυτές οι αποφράξεις δημιουργούν μαύρα στίγματα, λευκά στίγματα, οζίδια και άλλους τύπους σπυριών.

Αν έχετε ακμή, να ξέρετε ότι δεν είστε οι μόνοι. Είναι η πιο κοινή δερματική πάθηση που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι.

Υπολογίζεται ότι το 80% των ατόμων ηλικίας 11 έως 30 ετών θα παρουσιάσει τουλάχιστον μια ήπια μορφή ακμής και οι περισσότεροι άνθρωποι επηρεάζονται από αυτήν κάποια στιγμή στη ζωή τους.

Ποιους προσβάλλει η ακμή;

Αν και επηρεάζει κυρίως εφήβους και νεαρούς ενήλικες που υπόκεινται σε ορμονικές αλλαγές, πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να ταλαιπωρούνται από την ακμή και στα 20, στα 30 και αργότερα.

Ορισμένοι μάλιστα εμφανίζουν ακμή για πρώτη φορά ως ενήλικες.

Πού εμφανίζεται συχνότερα η ακμή;

Τα πιο συνηθισμένα σημεία στα οποία μπορεί να έχετε ακμή είναι το πρόσωπο, το μέτωπο, το στήθος, οι ώμοι και το πάνω μέρος της πλάτης.

Οι λιπογόνοι αδένες βρίσκονται σε όλο το σώμα σας, αλλά αυτά είναι τα σημεία όπου υπάρχουν οι περισσότεροι.

Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της ακμής εξαρτάται από το πόσο σοβαρή είναι.

Η ακμή μπορεί να είναι ήπια (μερικά περιστασιακά σπυράκια) μέτρια (φλεγμονώδεις βλατίδες) ή σοβαρή (οζίδια και κύστεις).

Ποιοι είναι οι διαφορετικοί τύποι ακμής;

Η ακμή μπορεί να πάρει διάφορες μορφές. Σε αυτές συγκαταλέγονται οι εξής:

• Μαύρα στίγματα: Ανοιχτά εξογκώματα στο δέρμα που γεμίζουν με την περίσσεια των λιπαρών ουσιών και νεκρό δέρμα. Μοιάζουν σαν να έχει εναποτεθεί βρωμιά στο εξόγκωμα, αλλά οι σκούρες κηλίδες στην πραγματικότητα προκαλούνται από μια ακανόνιστη αντανάκλαση του φωτός πάνω στον φραγμένο θύλακα.
• Λευκά στίγματα: Εξόγκωμα που παραμένει κλειστό από λίπος και νεκρό δέρμα.
• Βλατίδες: Μικρά κόκκινα ή ροζ εξογκώματα που φλεγμαίνουν.
• Φλύκταινες: Σπυράκια που περιέχουν πύον. Μοιάζουν με λευκά σπυράκια που περιβάλλονται από κόκκινους δακτυλίους. Μπορούν να προκαλέσουν ουλές αν τα σκαλίσετε ή τα ξύσετε.
• Μυκητιασική ακμή (pityrosporum folliculitis): Αυτός ο τύπος εμφανίζεται όταν αναπτύσσονται επιπλέον μύκητες στους θύλακες των τριχών. Μπορεί να εκδηλωθεί φαγούρα και φλεγμονή.
• Οζίδια: Στερεά σπυράκια που βρίσκονται βαθιά στο δέρμα σας. Είναι μεγάλα και επώδυνα.
• Κύστεις: Σπυράκια γεμάτα πύον. Αυτά μπορεί να προκαλέσουν ουλές.

Όλες αυτές οι μορφές ακμής μπορούν να επηρεάσουν την αυτοπεποίθησή σας.

Είναι προτιμότερο να ζητήσετε βοήθεια από έναν επαγγελματία υγείας έγκαιρα, ώστε να σας βοηθήσει να καθορίσετε την καλύτερη επιλογή θεραπείας για εσάς.

Τι προκαλεί την ακμή;

Η ακμή αποτελεί σε μεγάλο βαθμό μια ορμονική κατάσταση που οφείλεται στα ανδρογόνα, τα οποία συνήθως ενεργοποιούνται κατά την εφηβεία και τα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής.

Η ευαισθησία σε αυτές τις ορμόνες – σε συνδυασμό με τα επιφανειακά βακτήρια στο δέρμα και τα λιπαρά οξέα μέσα στους σμηγματογόνους αδένες – μπορεί να οδηγήσει σε ακμή.

Συγκεκριμένα πράγματα μπορούν να προκαλέσουν ακμή ή/και να την επιδεινώσουν:

• Η διακύμανση των επιπέδων των ορμονών κατά την περίοδο της γυναίκας.
• Το σκάλισμα των πληγών της ακμής.
• Ρούχα και καλύμματα κεφαλής, όπως καπέλα και προστατευτικά κράνη.
• Η ατμοσφαιρική ρύπανση και ορισμένες καιρικές συνθήκες, ιδίως η υψηλή υγρασία.
• Η χρήση λιπαρών προϊόντων προσωπικής φροντίδας (όπως έντονες λοσιόν, κρέμες ή κρέμες και κεριά για τα μαλλιά) ή η εργασία σε χώρο όπου έρχεστε συστηματικά σε επαφή με λίπος (όπως η εργασία σε εστιατόριο όπου υπάρχουν λιπαρές επιφάνειες φαγητού και λάδι τηγανίσματος).
• Το στρες, το οποίο αυξάνει την ορμόνη κορτιζόλη, μπορεί επίσης να προκαλέσει έξαρση της ακμής.
• Ορισμένα φάρμακα.
• Η κληρονομικότητα.

Η σοκολάτα προκαλεί ακμή;

Ορισμένες μελέτες έχουν συνδέσει συγκεκριμένες τροφές και δίαιτες με την ακμή.

Το αποβουτυρωμένο γάλα, η πρωτεΐνη ορού γάλακτος και οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη μπορούν να συμβάλλουν στην έξαρση της ακμής.

Η σοκολάτα δεν έχει συσχετιστεί άμεσα με την ακμή.

Γιατί τόσοι πολλοί έφηβοι εμφανίζουν ακμή;

Μία από τις αιτίες της ακμής είναι η αύξηση των ορμονών που ονομάζονται ανδρογόνα (συγκεκριμένα η τεστοστερόνη), τις οποίες παράγουν τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες.

Αυτές οι ορμόνες τείνουν να βρίσκονται στο αποκορύφωμά τους κατά τη διάρκεια της εφηβείας.

Μπορούν συγκεκριμένες τροφές να προκαλέσουν ακμή;

Ως επί το πλείστον, οι ορμονικές αλλαγές στο σώμα προκαλούν την ακμή.

Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το αποβουτυρωμένο γάλα, η πρωτεΐνη ορού γάλακτος και οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη μπορεί να προκαλέσουν εξάρσεις ακμής, αν και αυτό παραμένει αμφιλεγόμενο.

Η ισορροπημένη, θρεπτική διατροφή με άφθονα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ειδικά αυτά που είναι πλούσια σε βιταμίνη C και β-καροτένιο, βοηθά στη μείωση της φλεγμονής.

Υπάρχουν επίσης κάποιες ενδείξεις ότι η κατανάλωση ψαριών μπορεί να βοηθήσει.

Μπορεί η ακμή να προκαλέσει ουλές;

Η ακμή μερικές φορές προκαλεί ουλές.

Αυτό συμβαίνει όταν η ακμή διεισδύει στο δέρμα και καταστρέφει τα βαθύτερα στρώματά του.

Η φλεγμονή κάνει τους πόρους της ακμής να διογκώνονται και επέρχεται διάσπαση στο τοίχωμα του πόρου.

Οι ουλές μπορεί, βέβαια, να αποτελούν πηγή άγχους, κάτι που είναι φυσιολογικό.

Αλλά πριν αντιμετωπιστεί, ο γιατρός σας θα προσδιορίσει ποιος τύπος ακμής προκάλεσε τις ουλές.

Υπάρχουν διάφορες διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές.

Τα χημικά πίλινγκ, η δερμοαπόξεση, η ανάπλαση με λέιζερ, το microneedling και η χειρουργική επέμβαση μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία των ουλών λόγω ακμής.

Πώς διαγιγνώσκεται η ακμή;

Ο γιατρός σας μπορεί να διαγνώσει την ακμή κατά τη διάρκεια μιας εξέτασης του δέρματος.

Μπορεί επίσης να σας ρωτήσει αν αντιμετωπίζετε έντονο στρες ή αν έχετε οικογενειακό ιστορικό ακμής, τα οποία αποτελούν παράγοντες κινδύνου.

Τα έφηβα κορίτσια και οι γυναίκες μπορεί επίσης να ερωτηθούν σχετικά με τον εμμηνορροϊκό τους κύκλο, καθώς οι εξάρσεις μερικές φορές σχετίζονται με αυτόν.

Τα ξαφνικά, σοβαρά ξεσπάσματα της ακμής σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας μπορεί μερικές φορές να σηματοδοτούν κάποια άλλη υποκείμενη ασθένεια που απαιτεί ιατρική φροντίδα.

Πόσο σοβαρά μπορεί να εξελιχθεί η ακμή;

Οι δερματολόγοι ταξινομούν την ακμή ανάλογα με τη σοβαρότητά της:

• Βαθμός 1 (ήπια): κυρίως λευκά και μαύρα στίγματα, με λίγες βλατίδες και φλύκταινες.
• Βαθμός 2 (μέτρια ή φλυκταινώδης ακμή): πολλαπλές βλατίδες και φλύκταινες, κυρίως στο πρόσωπό σας.
• Βαθμός 3 (μέτρια σοβαρή ή οζώδης ακμή): πολυάριθμες βλατίδες και φλύκταινες, μαζί με περιστασιακά φλεγμονώδη οζίδια. Μπορεί επίσης να προσβληθούν η πλάτη και το στήθος σας.
• Βαθμός 4 (σοβαρή οζώδης ακμή): πολυάριθμες μεγάλες, επώδυνες και φλεγμονώδεις φλύκταινες και οζίδια.

Πώς αντιμετωπίζεται η ακμή;

Ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει κάποια μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για την κατάστασή σας.

Ανάλογα με τη σοβαρότητα της πάθησης, την ηλικία σας, τον τύπο της ακμής που έχετε και το πόσο αποτελεσματικά ήταν τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, μπορεί να χρειαστείτε ισχυρότερα συνταγογραφούμενα φάρμακα.

Η χρήση ορισμένων αντισυλληπτικών μπορεί μερικές φορές να βοηθήσει την ακμή μιας γυναίκας να εξαφανιστεί.

Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων έχει εγκρίνει τρεις τύπους αντισυλληπτικών χαπιών για τη θεραπεία της ακμής.

Και τα τέσσερα περιέχουν έναν συνδυασμό οιστρογόνων (η κύρια γυναικεία σεξουαλική ορμόνη) και προγεστερόνης (μια φυσική μορφή στεροειδούς που βοηθά στη ρύθμιση της εμμήνου ρύσεως).

Διάφορα φάρμακα και θεραπείες έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά.

Αυτά στοχεύουν στους υποκείμενους παράγοντες που συμβάλλουν στην ακμή.

Μπορεί να χρειαστείτε τουλάχιστον μία ή περισσότερες θεραπείες, ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάστασής σας.

Φάρμακα που εφαρμόζονται τοπικά:

• Το υπεροξείδιο του βενζοϋλίου διατίθεται ως προϊόν χωρίς ιατρική συνταγή (όπως το Clearasil®) ως τζελ ή προϊόν για πλύσεις. Στοχεύει τα επιφανειακά βακτήρια, τα οποία συχνά επιδεινώνουν την ακμή. Οι χαμηλότερες συγκεντρώσεις και τα σκευάσματα πλύσης είναι λιγότερο ερεθιστικά για το δέρμα σας. Ο ερεθισμός του δέρματος (ξηρότητα) αποτελεί συχνή παρενέργεια.
• Το σαλικυλικό οξύ διατίθεται χωρίς συνταγή για την ακμή, ως καθαριστικό ή λοσιόν. Βοηθά στην απομάκρυνση του ανώτερου στρώματος του κατεστραμμένου δέρματος. Το σαλικυλικό οξύ διαλύει τα νεκρά κύτταρα του δέρματος για να αποτρέψει την απόφραξη των θυλάκων των τριχών σας.
• Το αζελαϊκό οξύ είναι ένα φυσικό οξύ που βρίσκεται σε διάφορα δημητριακά όπως το κριθάρι, το σιτάρι και η σίκαλη. Σκοτώνει τους μικροοργανισμούς στο δέρμα και μειώνει το πρήξιμο.
• Τα ρετινοειδή (παράγωγα της βιταμίνης Α), όπως το Retin-A®, το Tazorac® και το Differin® (το οποίο είναι πλέον διαθέσιμο χωρίς ιατρική συνταγή) διαλύουν τα μαύρα και τα λευκά στίγματα και βοηθούν στην αποφυγή φραγμένων πόρων, που αποτελούν τα πρώτα σημάδια της ακμής. Οι περισσότεροι ασθενείς θεωρούνται υποψήφιοι για θεραπεία με ρετινοειδή. Αυτά τα φάρμακα δεν είναι τοπικές θεραπείες και πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ολόκληρη την περιοχή του δέρματος που έχει προσβληθεί από ακμή για να αποτραπεί ο σχηματισμός νέων σπυριών. Η πιο συχνή παρενέργεια είναι ο ερεθισμός, ο οποίος συνήθως βελτιώνεται με την ενυδάτωση και το χρόνο λήψης του φαρμάκου.
• Τα αντιβιοτικά (οι τύποι που χρησιμοποιούνται τοπικά περιλαμβάνουν την κλινδαμυκίνη και την ερυθρομυκίνη) ελέγχουν τα επιφανειακά βακτήρια που επιδεινώνουν και συχνά ευνοούν την αύξηση του οιδήματος της ακμής. Τα αντιβιοτικά είναι πιο αποτελεσματικά όταν συνδυάζονται με υπεροξείδιο του βενζοϋλίου.
• Το Dapzone (Aczone®) είναι ένα τοπικό τζελ, το οποίο έχει επίσης αντιβακτηριακές ιδιότητες, και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη φλεγμονώδη ακμή. Εφαρμόζεται στο δέρμα δύο φορές την ημέρα.

Φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα:

• Χρησιμοποιούνται συνήθως αντιβιοτικά, ιδιαίτερα τετρακυκλίνες, όπως η μινοκυκλίνη και η δοξυκυκλίνη, για τη θεραπεία της μέτριας έως σοβαρής ακμής.
• Τα από του στόματος αντισυλληπτικά μπορούν να βοηθήσουν με τις εξάρσεις που σχετίζονται με τους εμμηνορροϊκούς κύκλους. Τρεις κατηγορίες φαρμάκων έχουν εγκριθεί από τον ΕΟΦ για ασθενείς με ακμή.
• Η ισοτρετινοΐνη (Stiefotrex®, Roaccutan), ένα από του στόματος ρετινοειδές, είναι ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό φάρμακο που χρησιμοποιείται μόνο για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις ακμής. Η ισοτρετινοΐνη συρρικνώνει το μέγεθος των σμηγματογόνων αδένων, οι οποίοι συμβάλλουν στο σχηματισμό ακμής. Η πιο συχνή παρενέργειά της είναι η ξηρότητα, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει και γενετικές ανωμαλίες. Ορισμένα ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν πιθανό αυξημένο κίνδυνο ελκώδους κολίτιδας και κατάθλιψης.

Άλλες θεραπείες:

Ανάλογα με την κατάστασή σας, ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει μία από αυτές τις εξειδικευμένες θεραπείες, ενδεχομένως σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή.

• Στεροειδή. Σπάνια, τα στεροειδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία της σοβαρής ακμής ή να χορηγηθούν με ένεση σε μεγάλους όζους για τη μείωση της φλεγμονής.
  
• Λέιζερ. Επί του παρόντος, τα λέιζερ χρησιμοποιούνται κυρίως για τη θεραπεία των ουλών της ακμής. Ένα λέιζερ παρέχει θερμότητα στο σημαδεμένο κολλαγόνο κάτω από το δέρμα, και έπειτα επαφίεται στην αντίδραση επούλωσης πληγών του οργανισμού να δημιουργηθεί νέο, υγιές κολλαγόνο. Αυτό ενθαρρύνει την ανάπτυξη νέου δέρματος για την αντικατάστασή του. Υπάρχουν διάφοροι τύποι επιφανειακής θεραπείας με λέιζερ – αφαιρετική και μη αφαιρετική. Ο δερματολόγος σας θα καθορίσει ποιος τύπος είναι καλύτερος για τον τύπο του δέρματός σας και τη φύση των ουλών της ακμής.
  
• Χημική απολέπιση. Αυτή η θεραπεία χρησιμοποιεί ειδικές χημικές ουσίες για την αφαίρεση του ανώτερου στρώματος του παλιού δέρματος. Συνήθως κάθε φορά που αφαιρείται το ανώτερο στρώμα, το νέο δέρμα που αναπτύσσεται είναι πιο λείο και μπορεί να μειώσει τις ουλές της ακμής.

Τι πρέπει να κάνω όσο περιμένω να δω έναν δερματολόγο;

Συνεχίστε να πλένετε το πρόσωπό σας τουλάχιστον καθημερινά με χλιαρό νερό και ένα ήπιο καθαριστικό προσώπου που μπορείτε να αγοράσετε από το φαρμακείο.

Τα προϊόντα που περιέχουν υπεροξείδιο του βενζοϋλίου και σαλικυλικό οξύ είναι αποτελεσματικά.

Μπορείτε επίσης τώρα να αγοράσετε το τοπικό ρετινοειδές, Adaferin®, από το φαρμακείο και να το χρησιμοποιήσετε σύμφωνα με τις οδηγίες.

Μπορεί να προληφθεί η ακμή;

Η πρόληψη της ακμής είναι δύσκολη, αν όχι αδύνατη, κατά τη διάρκεια των φυσιολογικών ορμονικών αλλαγών.

Αλλά ορισμένα πράγματα μπορούν να βοηθήσουν:

• Πλένετε το πρόσωπό σας καθημερινά με ζεστό νερό και ένα ήπιο καθαριστικό προσώπου.
• Χρησιμοποιείτε τακτικά ενυδατική κρέμα.
• Δεν χρειάζεται να σταματήσετε να χρησιμοποιείτε μακιγιάζ, αλλά προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε μη φαγεσωρογόνο μακιγιάζ* και να το αφαιρείτε στο τέλος κάθε ημέρας.
• Κρατήστε τα χέρια σας μακριά από το πρόσωπό σας.

*Η λέξη «φαγεσωρογόνος» προέρχεται από τους «φαγέσωρες» –ατέλειες που αποτελούν σύνηθες σύμπτωμα της επιδερμίδας με τάση ακμής και είναι επίσης γνωστές ως φραγμένοι πόροι. Υπάρχουν δύο τύποι φαγεσώρων: οι ανοιχτοί και οι κλειστοί. Στους κλειστούς φαγέσωρες, τα λευκά στίγματα με απλά λόγια, συσσωρεύεται σμήγμα κάτω από την επιφάνεια της επιδερμίδας σχηματίζοντας ένα λευκό εξόγκωμα. Στους ανοιχτούς φαγέσωρες, δηλαδή τα μαύρα στίγματα, το σμήγμα φτάνει στην επιφάνεια της επιδερμίδας, ανοίγει, και έρχεται σε επαφή με τον αέρα αποκτώντας μαύρο χρώμα. 

Τι να περιμένω αν έχω διαγνωστεί με ακμή;

Η ακμή συχνά εξαφανίζεται στην πρώιμη ενήλικη ζωή, αν και μερικοί άνθρωποι θα συνεχίσουν να εμφανίζουν ακμή καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους.

Ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης ή ο πιστοποιημένος δερματολόγος σας μπορεί να σας βοηθήσει στη διαχείριση αυτής της δύσκολης κατάστασης.

Υπάρχει κάποια ιδιαίτερη ανησυχία για τις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας με ακμή;

Πολλές τοπικές και από του στόματος θεραπείες ακμής αντενδείκνυνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Εάν είστε γυναίκα στην αναπαραγωγική ηλικία, είναι σημαντικό να συζητήσετε τις θεραπείες ακμής με τον γιατρό σας και να τον ειδοποιήσετε εάν μείνετε έγκυος.

Η ισοτρετινοΐνη είναι γνωστό ότι προκαλεί σοβαρές γενετικές ανωμαλίες και, ως εκ τούτου, απαιτούνται δύο μέθοδοι αντισύλληψης κατά τη διάρκεια της λήψης αυτού του φαρμάκου.

Η ορμονοθεραπεία είναι χρήσιμη για ορισμένες γυναίκες με ακμή, ειδικά για εκείνες που εμφανίζουν έξαρση με την έμμηνο ρύση ή εκείνες με σημεία και συμπτώματα (ακανόνιστες περιόδους) περίσσειας ανδρογόνων (ανδρική ορμόνη).

Η ορμονοθεραπεία συνίσταται σε χαμηλές δόσεις οιστρογόνων και προγεστερόνης (αντισυλληπτικά χάπια) ή σε ένα φάρμακο που ονομάζεται σπιρονολακτόνη και εμποδίζει την επίδραση των ανδρικών ορμονών στο επίπεδο των τριχοθυλακίων και των σμηγματογόνων αδένων.

Πότε πρέπει να επισκεφθώ τον γιατρό μου για την ακμή μου;

Επισκεφθείτε τον γιατρό σας αμέσως μόλις παρατηρήσετε τα σπυράκια, ώστε να ξεκινήσετε αμέσως τη θεραπεία, προτού δημιουργηθούν ουλές.

Τι ερωτήσεις πρέπει να κάνω στον γιατρό μου σχετικά με την ακμή;

• Τι είδους ακμή έχω;
• Πόσο σοβαρή είναι η ακμή μου;
• Πρέπει να επισκεφθώ δερματολόγο;
• Χρειάζομαι παραπεμπτικό;
• Ποια μη συνταγογραφούμενα φάρμακα προτείνετε;

Ποια συνταγογραφούμενα φάρμακα προτείνετε;