Εάν χρησιμοποιείτε επανειλημμένα ένα φάρμακο, ο οργανισμός σας μπορεί να αναπτύξει ανοχή σε αυτό.
Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να παίρνετε μεγαλύτερες δόσεις του φαρμάκου -ή να στραφείτε σε άλλο φάρμακο- για να έχετε το ίδιο όφελος ή αποτέλεσμα που είχατε όταν αρχίσατε να το χρησιμοποιείτε για πρώτη φορά.
Μπορείτε να αναπτύξετε φαρμακευτική ανοχή σε οποιοδήποτε φάρμακο, ανεξάρτητα από τον σκοπό για τον οποίο το παίρνετε.
Είναι δυνατόν να αναπτύξετε φαρμακευτική ανοχή στη συνταγογραφούμενη μορφίνη που παίρνετε για ανακούφιση από τον πόνο ή σε ψυχαγωγικά ναρκωτικά όπως η κοκαΐνη.
Αν και η ανοχή στα φάρμακα μπορεί να είναι μια πρόκληση, υπάρχουν διαθέσιμες λύσεις. Ο γιατρός σας μπορεί να διεξάγει τακτικές εξετάσεις για να επανεκτιμήσει το θεραπευτικό σας πλάνο και να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης της ανοχής στα φάρμακα.
Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να αποφασίσει εάν θα μπορούσατε να επωφεληθείτε από μια υψηλότερη δόση του φαρμάκου ή από ένα νέο φάρμακο για να αντισταθμίσετε την ανοχή σας απέναντι στο φάρμακο.
Αυτό το άρθρο συγκρίνει την ανοχή στα φάρμακα, τον εθισμό και την εξάρτηση και εξετάζει τους διάφορους τύπους ανοχής και τους σχετικούς τύπους φαρμάκων.
Ανοχή σε φάρμακα δε σημαίνει ούτε εθισμός ούτε εξάρτηση
Η ανοχή στα φάρμακα μπορεί εύκολα να συγχέεται με τον εθισμό στα φάρμακα (που αποκαλείται επίσης διαταραχή χρήσης ουσιών) ή την εξάρτηση από τα φάρμακα.
Μολονότι η ανοχή στα φάρμακα μπορεί να εμφανιστεί σε συνδυασμό με οποιαδήποτε από τις δύο καταστάσεις, μπορεί επίσης να υπάρχει και ως ξεχωριστή κατάσταση.
- Βασικές διαφορές
Ακολουθούν οι βασικές διαφορές μεταξύ της ανοχής στα φάρμακα, του εθισμού και της εξάρτησης που καθορίζουν αυτές τις καταστάσεις:
Η ανοχή στα φάρμακα εμφανίζεται με φυσικό τρόπο όταν ο οργανισμός σας έχει μειωμένη ανταπόκριση σε ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται συχνά.
Μπορείτε να αναπτύξετε υψηλή ανοχή εάν λαμβάνετε μια ουσία ή ένα φάρμακο τακτικά. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως αποτέλεσμα της κληρονομικότητας.
Τα χαρακτηριστικά της ανοχής στα φάρμακα είναι τα ακόλουθα:
- Η αίσθηση ότι το φάρμακο σταμάτησε να δρα μετά από συνεχή χρήση με την πάροδο του χρόνου
- Η ανάγκη για μεγαλύτερες δόσεις ενός φαρμάκου για να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα
- Η ανάγκη διακοπής του φαρμάκου και στη συνέχεια επαναχορήγησής του για την αποκατάσταση της αποτελεσματικότητας
- Ανάπτυξη ανοχής σε άλλα φάρμακα της ίδιας κατηγορίας
- Υψηλότερος κίνδυνος εθισμού όταν ένα φάρμακο χρησιμοποιείται σε μεγαλύτερες δόσεις
Ο εθισμός στις ουσίες, που ονομάζεται επίσης διαταραχή χρήσης ουσιών, είναι μια χρόνια εγκεφαλική διαταραχή και ψυχική ασθένεια.
Περιλαμβάνει την καταναγκαστική χρήση αλκοόλ, ψυχαγωγικών ναρκωτικών ή συνταγογραφούμενων φαρμάκων, παρά τα αρνητικά αποτελέσματα που προκαλούνται από τη χρήση και την κατάχρηση των συγκεκριμένων ουσιών.
Τα χαρακτηριστικά του εθισμού σε ουσίες είναι τα εξής:
- Εμφανίζεται σε συνδυασμό με ή χωρίς εξάρτηση από τα ναρκωτικά.
- Προτεραιοποίηση της κατοχής και της χρήσης του ναρκωτικού έναντι των σωματικών αναγκών, των σχέσεων και της εργασίας
- Αλλαγές στον εγκέφαλό σας που παρεμβαίνουν στη φυσιολογική κριτική ικανότητα, τη μάθηση και τη συμπεριφορά
- Η εμφάνιση επιθυμιών ή σοβαρών συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της στέρησης, όταν σταματήσετε τη χρήση της ουσίας
- Αδυναμία ελέγχου ή μείωσης της χρήσης της ουσίας
- Αυξανόμενη ανοχή στην ουσία, καθώς το σώμα σας προσαρμόζεται στη συνεχή παρουσία της ουσίας
Η εξάρτηση από ουσίες είναι μια σωματική εξάρτηση που εμφανίζεται όταν το σώμα σας προσαρμόζεται στη συνεχή παρουσία ενός συγκεκριμένου φαρμάκου στον οργανισμό σας και το αποδέχεται ως τη νέα φυσιολογική κατάσταση.
Μολονότι υπάρχει διαφορά μεταξύ του εθισμού και της εξάρτησης, ο εθισμός συχνά ακολουθεί την εξάρτηση.
Τα χαρακτηριστικά της εξάρτησης από ουσίες είναι μεταξύ άλλων:
- Φυσικές αλλαγές στο σώμα σας που το κάνουν να προσαρμόζεται στην ύπαρξη μιας συγκεκριμένης ναρκωτικής ουσίας στο σύστημά σας
- Η φυσική ανάγκη να έχετε την ουσία στο σύστημά σας για να λειτουργείτε φυσιολογικά
- Η εμφάνιση συμπτωμάτων στέρησης όταν προσπαθείτε να σταματήσετε ή να μειώσετε τη δόση της ουσίας
- Συχνά συνοδεύεται από ανοχή, καθώς το σώμα σας αποδέχεται την ουσία και η επίδρασή της μειώνεται
Λίστα φαρμάκων που είναι γνωστό ότι αλλάζουν τα επίπεδα ανοχής του οργανισμού
Η πιθανότητα εμφάνισης ανοχής σε ένα συγκεκριμένο φάρμακο ποικίλλει ανάλογα με το άτομο και τον τύπο του φαρμάκου που λαμβάνει. Τα ακόλουθα φάρμακα είναι γνωστό ότι αλλάζουν τα επίπεδα ανοχής:
- Αλκοόλ
- Φάρμακα για αλλεργίες
- β-αγωνιστές μακράς δράσης
- Αντικαταθλιπτικά
- Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (MAOIs)
- Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI)
- αντιδιαβητικά
- Αντιισταμινικά
- Αγχολυτικά (φάρμακα κατά του άγχους)
- Βενζοδιαζεπίνες
- Φάρμακα κατά του καρκίνου
- Καρδιολογικά φάρμακα
- Νιτρικά
- Κορτικοστεροειδή
- Παραισθησιογόνα
- Οπιοειδή
Θεωρίες σχετικά με την αιτία της εμφάνισης της ανοχής στα φάρμακα
Παρόλο που η ανοχή στα φάρμακα εμφανίζεται συνήθως με τη μακροχρόνια χρήση ορισμένων ουσιών, τα αίτια αυτού του προβλήματος δεν είναι πλήρως κατανοητά.
Όταν χρησιμοποιούνται όπως προβλέπεται, η ανοχή στα φάρμακα αγνοείται.
Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να έχουν φυσική ανοχή σε ορισμένα φάρμακα ή τύπους φαρμάκων ως αποτέλεσμα της κληρονομικότητας.
Ωστόσο, δεν είναι σαφές γιατί άλλοι αναπτύσσουν επίκτητη ανοχή στα φάρμακα. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με την αιτία της επίκτητης ανοχής στα φάρμακα.
Ψυχολογικές αιτίες
Η ανοχή στα φάρμακα ενδέχεται να ενέχει και τον ψυχολογικό παράγοντα. Εξωτερικοί παράγοντες, όπως το άγχος, που επηρεάζουν την ψυχολογική σας κατάσταση, μπορεί να συμβάλλουν στην ανοχή στα φάρμακα.
Το στρες παρεμβαίνει στην ικανότητα ενός φαρμάκου να δεσμεύεται από τις πρωτεΐνες του πλάσματος και των ιστών, διαδικασία απαραίτητη για την αποτελεσματικότητα ενός φαρμάκου.
Συμπεριφορικές αιτίες
Η συμπεριφορική ανοχή σημαίνει ότι με την πάροδο του χρόνου εξαρτάστε από την επίδραση ενός ψυχοδραστικού φαρμάκου. Ως αποτέλεσμα, αναπτύσσετε διάφορες συμπεριφορές για να ξεπεράσετε τις επιδράσεις του φαρμάκου.
Φαρμακοδυναμική
Η φαρμακοδυναμική θεωρία της ανοχής στα φάρμακα υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη κατάσταση εμφανίζεται καθώς ο οργανισμός προσπαθεί να προσαρμοστεί στην παρουσία μιας ξένης ουσίας.
Καθώς παίρνετε ένα φάρμακο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, οι υποδοχείς ή τα ένζυμα στον εγκέφαλο και το σώμα σας απευαισθητοποιούνται στο φάρμακο.
Αυτό το καθιστά λιγότερο αποτελεσματικό στις ίδιες ποσότητες. Ως αποτέλεσμα, ο οργανισμός σας χρειάζεται μεγαλύτερη δόση προκειμένου να επιτύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα του φαρμάκου.
Μεταβολικά αίτια
Η μεταβολική ανοχή οφείλεται στην ταχύτερη από το κανονικό αποβολή ενός φαρμάκου από το σώμα σας. Συνδέεται με μια συγκεκριμένη ομάδα ηπατικών ενζύμων που μεταβολίζουν το αλκοόλ μετά από χρόνια κατανάλωση αλκοόλ.
Η επίδραση αυτή μειώνει τη συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα και μειώνει το χρόνο κατά τον οποίο το αλκοόλ παραμένει ενεργό στο σώμα σας. Έτσι, μειώνεται ο χρόνος κατά τον οποίο βρίσκεστε υπό την επίδραση της μέθης που προκαλεί το αλκοόλ.
Αντίστροφη ανοχή
Η αντίστροφη ανοχή, που ονομάζεται επίσης ευαισθητοποίηση, έχει το αντίθετο αποτέλεσμα από τα άλλα είδη ανοχής. Εμφανίζεται με φάρμακα όπως οι ψυχοδραστικές ουσίες. Η επαναλαμβανόμενη χρήση του φαρμάκου αλλάζει την ευαισθησία του οργανισμού σε αυτό, έτσι ώστε η επαναλαμβανόμενη χρήση του φαρμάκου να ενισχύει, αντί να μειώνει, την επίδρασή του.
Κίνδυνοι
Η ανοχή στα φάρμακα παρεμποδίζει την ικανότητα ενός φαρμάκου να παρέχει το προβλεπόμενο όφελος ή αποτέλεσμα.
Επιπλέον, όμως, δημιουργεί και διάφορα δυνητικά προβλήματα που μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά αποτελέσματα.
Εάν συνεχίσετε να παίρνετε ένα φάρμακο παρά το γεγονός ότι έχετε ενδείξεις ανοχής, αυξάνετε το ενδεχόμενο εμφάνισης των ακόλουθων επιδράσεων:
- Αύξηση των παρενεργειών με τη λήψη του φαρμάκου σε υψηλότερες δόσεις από τις προβλεπόμενες
- Υποτροπή ή επιδείνωση του πόνου ή μιας ιατρικής κατάστασης που προηγουμένως ελεγχόταν από το φάρμακο
- Εμφάνιση διαταραχής χρήσης ουσιών, ιδίως οπιοειδών, εάν αυξάνετε τις δόσεις χωρίς ιατρική συμβουλή
- Διασταυρούμενη ανοχή σε άλλα φάρμακα της ίδιας ομάδας
- Υψηλότερος κίνδυνος εξάρτησης, εθισμού και υπερβολικής δόσης για ορισμένες κατηγορίες φαρμάκων
Πώς να ελαχιστοποιήσετε τους κινδύνους που συνεπάγεται η ανοχή στα φάρμακα
Αν και δεν είναι δυνατόν να προβλέψετε ή να αποτρέψετε την ανοχή στα φάρμακα, μπορείτε να προσπαθήσετε να μειώσετε τους κινδύνους αυτής της κατάστασης λαμβάνοντας τα παρακάτω μέτρα:
- Κρατήστε ένα ημερολόγιο για να παρακολουθείτε τις επιδράσεις οποιωνδήποτε μακροχρόνιων φαρμάκων που παίρνετε.
- Τηρείτε τα ραντεβού με τον γιατρό σας, ώστε να μπορεί να παρακολουθεί τη χρήση και την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων σας.
- Επικοινωνήστε αμέσως με τον γιατρό σας εάν παρατηρήσετε ότι το φάρμακο που παίρνετε έχει καταστεί λιγότερο αποτελεσματικό.
- Μην σταματάτε να παίρνετε το φάρμακό σας και μην αλλάζετε τη δόση χωρίς τη συμβουλή του γιατρού σας.
- Να λαμβάνετε προσεκτικά τις νέες δόσεις για να αποφύγετε την υπερδοσολογία (εάν μειώσετε τη δόση, προσέξτε να μην πάτε πολύ χαμηλά, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα στέρησης).
- Αναζητήστε ένα πρόγραμμα θεραπείας κατάχρησης ουσιών εάν παρατηρήσετε ανοχή στο αλκοόλ ή/και στα ναρκωτικά αναψυχής.
Εάν υποψιάζεστε ότι έχετε ανοχή σε φάρμακα, ο γιατρός σας θα αξιολογήσει το θεραπευτικό σας σχήμα για να καθορίσει τις αλλαγές στη δοσολογία ή την ανάγκη χρήσης διαφορετικών φαρμάκων.
