Λίγα πράγματα είναι πιο τρομακτικά από την εξαφάνιση ενός αγαπημένου προσώπου – ειδικά όταν το εν λόγω άτομο δεν είναι σε θέση να φροντίσει τον εαυτό του.
Οι άνθρωποι που φροντίζουν άτομα με νόσο Αλτσχάιμερ και άνοια ζουν καθημερινά με αυτόν τον φόβο.
Το φαινόμενο αυτό αποκαλείται περιπλάνηση και είναι μια συνηθισμένη εκδήλωση της νοητικής έκπτωσης του ασθενούς.
Μάθετε περισσότερα για το τι είναι η περιπλάνηση, γιατί συμβαίνει, πώς να την αποτρέψετε – και τι να κάνετε αν συμβεί.
Τι είναι η περιπλάνηση;
Ο ορισμός της περιπλάνησης διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση. Τεχνικά, η περιπλάνηση είναι ένας γενικός όρος για πολλές διαφορετικές συμπεριφορές.
Σε αυτές περιλαμβάνονται η φυγή (απόπειρες διαφυγής), ο επαναλαμβανόμενος βηματισμός και η εξαφάνιση.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι περισσότεροι από τoυς φροντιστές ατόμων με τη νόσο ταυτίζουν το εν λόγω σύμπτωμα (την άσκοπη περιπλάνηση) με το τελευταίο – όταν κάποιος χάνεται έξω από το σπίτι, χωρίς να το γνωρίζει.
Όπως και να το ορίσετε, η περιπλάνηση αποτελεί σοβαρό πρόβλημα. Τείνει να εμφανίζεται σε μέτρια έως προχωρημένα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ.
Σύμφωνα με την Ένωση Αλτσχάιμερ, το 60% των ατόμων που ζουν με τη νόσο θα περιπλανηθούν τουλάχιστον μία φορά.
Τα περισσότερα άτομα που περιπλανώνται, περιπλανώνται επανειλημμένα.
Όπως μπορείτε να φανταστείτε, η περιπλάνηση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Στην πραγματικότητα, από τα άτομα που δεν εντοπίζονται εντός των πρώτων 24 ωρών από την απομάκρυνσή τους, το 50% καταλήγει είτε σοβαρά τραυματισμένο είτε νεκρό.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό να αναλάβετε δράση για την πρόληψη της περιπλάνησης και να εφαρμόσετε ένα σχέδιο για την ανεύρεση ενός αγαπημένου προσώπου σε περίπτωση που εξαφανιστεί.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η νόσος Αλτσχάιμερ δεν είναι η μόνη πάθηση που μπορεί να προκαλέσει περιπλάνηση.
Εμφανίζεται επίσης σε άλλες νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως η νόσος του Πάρκινσον, σε ειδικές μορφές άνοιας όπως η άνοια του σώματος Lewy και σε αναπτυξιακές διαταραχές όπως η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού (ΔΑΦ).
Αν και οι παρακάτω συμβουλές επικεντρώνονται στη νόσο Αλτσχάιμερ, ίσως αξίζει να τις διαβάσουν και άλλοι.
Γιατί τα άτομα με Αλτσχάιμερ περιπλανώνται;
Σύμφωνα με τους ειδικούς, καθώς η νόσος Αλτσχάιμερ εξελίσσεται, ορισμένες ικανότητες του ατόμου εξασθενούν, όπως ο διαδοχικός σχεδιασμός και η παρακολούθηση της καθημερινής ρουτίνας.
Τα άτομα με Αλτσχάιμερ μπορεί να μην αντιλαμβάνονται πλέον τον εξωτερικό κόσμο με τον ίδιο τρόπο.
Για παράδειγμα, μπορεί να αλλάξει και ο τρόπος που αντιλαμβάνονται τα χρώματα και τις αποστάσεις, με αποτέλεσμα να μην είναι σε θέση να κρίνουν πόσο απέχουν τα πράγματα μεταξύ τους ή το πώς το ένα αντικείμενο σχετίζεται με το άλλο.
Αυτός ο συνδυασμός καθιστά δύσκολο για το άτομο με άνοια να καταλάβει πού βρίσκεται – και τι να κάνει στη συνέχεια.
Πολλοί άνθρωποι που περιπλανώνται έχουν ως κίνητρο κάποιο στόχο. Μερικά από τα συνήθη κίνητρα είναι μεταξύ άλλων η ανάγκη διαφυγής από ένα περιβάλλον που το άτομο αντιλαμβάνεται ως άγνωστο ή μη ασφαλές, η επιθυμία για κοινωνική αλληλεπίδραση ή η απλή ανησυχία.
Συχνά είναι αδύνατο να προσδιοριστεί ο λόγος για τον οποίο ένα άτομο περιπλανιέται επειδή, ένας συνδυασμός αυτών των παραγόντων μπορεί να προκύψει ταυτόχρονα. Ως παράδειγμα αναφέρεται η μετακίνηση για να αγοράσει κανείς εφημερίδα.
Έχουν κάνει αυτό το πράγμα ένα εκατομμύριο φορές στη ζωή τους αλλά καθώς η ασθένεια εξελίσσεται, θα υπάρξει ένα σημείο όπου θα πάρουν την εφημερίδα και ξαφνικά ο κόσμος δεν θα φαίνεται όπως φαινόταν. Μπερδεύονται και παίρνουν μια λάθος στροφή.
Κάτι τόσο απλό όσο η αλλαγή του καιρού μπορεί να είναι αρκετό για να αποπροσανατολίσει ένα άτομο με άνοια.
Καθώς η νόσος Αλτσχάιμερ επηρεάζει τόσο τη μνήμη όσο και τον διαδοχικό σχεδιασμό, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι πυροδοτεί τη συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Μήπως η περιπλάνηση παρατηρείται συχνότερα τη νύχτα;
Εάν έχετε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο με διάγνωση Αλτσχάιμερ, πιθανότατα έχετε ακούσει για ένα συνηθισμένο φαινόμενο που ονομάζεται sundowning (πληθώρα συμπτωμάτων σε έντονο βαθμό μετά το ηλιοβασίλεμα).
Ο όρος παραπέμπει σε μια σειρά συμπτωμάτων – όπως ο εκνευρισμός, η σύγχυση, η ταραχή και η κατάθλιψη – που επιδεινώνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι βιώνουν το sundowning μετά τη δύση του ήλιου, όπως υποδηλώνει και το όνομα, στην πραγματικότητα μπορεί να συμβεί και άλλες ώρες της ημέρας.
Περίπου το 20% του συνόλου των ατόμων με νόσο Αλτσχάιμερ βιώνει sundowning.
Αν και είναι αλήθεια ότι το sundowning μπορεί να προκαλέσει νυχτερινή περιπλάνηση, πολλοί ειδικοί γιατροί δεν το βλέπουν τόσο συχνά μεταξύ των ασθενών τους όσο θα περίμενε κανείς σύμφωνα με τη βιβλιογραφία.
Η περιπλάνηση συνήθως σημαίνει ότι το άτομο παραβιάζει το κατώφλι μεταξύ του σπιτιού του και των στοιχείων της φύσης, και οι άνθρωποι συνήθως δεν βγαίνουν έξω τόσο πολύ τη νύχτα, αν και μπορεί να περιπλανώνται μέσα στο σπίτι.
Ωστόσο, όταν οι άνθρωποι παρουσιάζουν ένα επεισόδιο περιπλάνησης μετά τη δύση του ήλιου, αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο.
Προειδοποιητικά σημάδια για την εμφάνιση περιπλάνησης
Η περιπλάνηση είναι ένα σημάδι εξέλιξης της νόσου, οπότε συνήθως δεν συμβαίνει ξαφνικά. Το αγαπημένο σας πρόσωπο μπορεί να κινδυνεύει από περιπλάνηση αν αρχίσει:
- Να ξεχνάει πώς να πηγαίνει σε οικεία μέρη, τόσο μέσα όσο και έξω από το σπίτι.
- Να μιλάει για υποχρεώσεις από το παρελθόν του, όπως να πηγαίνει στη δουλειά του ή να παίρνει τα παιδιά του από το σχολείο.
- Να ρωτάει για το πού βρίσκονται τα μέλη της οικογένειας που έχουν πεθάνει.
- Να εκφράζει την επιθυμία να “πάει σπίτι του” ενώ βρίσκεται στο σπίτι.
- Να αποσυντονίζεται ή να αγχώνεται σε πολυσύχναστους ή δημόσιους χώρους.
Εάν παρατηρήσετε αυτές τις συμπεριφορές, ήρθε η ώρα να εφαρμόσετε ένα σχέδιο ασφαλείας για την περιπλάνηση.
Δημιουργία ενός σχεδίου ασφαλείας για την περιπλάνηση και τη διαφυγή του αγαπημένου σας προσώπου
Εάν έχετε παιδιά, πιθανόν να έχετε κάτσει μαζί τους κάποια στιγμή για να δημιουργήσετε ένα σχέδιο πυρασφάλειας ή αντίδρασης σε περίπτωση σεισμού.
Είναι σημαντικό να κάνετε το ίδιο και για την περιπλάνηση. Η εκπόνηση ενός σχεδίου ασφαλείας για την περιπλάνηση επιτρέπει σε εσάς και σε κάθε άλλο άτομο που εμπλέκεται στη φροντίδα του αγαπημένου σας προσώπου να προετοιμαστείτε για μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης πολύ πριν αυτή συμβεί.
Ακολουθούν ορισμένα πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη για το σχέδιο ασφαλείας σας:
- Αποκτήστε ένα ιατρικό βραχιόλι αναγνώρισης. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό στοιχείο του σχεδίου ασφάλειας για την περιπλάνηση. Το βραχιόλι θα πρέπει να περιλαμβάνει το όνομα του ατόμου, την ιατρική του κατάσταση (για παράδειγμα, “Αλτσχάιμερ” ή “απώλεια μνήμης”), έναν αριθμό επικοινωνίας για τον βασικό υπεύθυνο φροντίδας και, αν είναι δυνατόν, τη διεύθυνσή του.
- Εγγραφείτε σε ένα πρόγραμμα ασφαλούς επιστροφής. Πολλές εταιρείες πωλούν συσκευές ιατρικού συναγερμού με εντοπισμό GPS. Εκτός από τη διευκόλυνση της ασφαλούς επιστροφής ενός αγαπημένου προσώπου, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την κλήση των αρχών σε περίπτωση ιατρικής έκτακτης ανάγκης.
- Βγάζετε τακτικά φωτογραφίες. Σε περίπτωση που το αγαπημένο σας πρόσωπο εξαφανιστεί, είναι ζωτικής σημασίας να έχετε μια πρόσφατη κοντινή φωτογραφία για να τη μοιραστείτε με τις αρχές.
- Ενημερώστε τους γείτονές σας. Επικοινωνήστε με τα άτομα που ζουν στην ευρύτερη περιοχή του ατόμου με Αλτσχάιμερ και ζητήστε τους να σας ειδοποιήσουν αν δουν το άτομο να κυκλοφορεί χωρίς επίβλεψη. Εάν είναι δυνατόν, δώστε τους μια φωτογραφία. Οι άνθρωποι μερικές φορές διστάζουν να μοιραστούν αυτές τις πληροφορίες με τους φίλους ή την οικογένειά τους ή με μέλη της κοινότητας, αλλά το να βεβαιωθείτε ότι οι άνθρωποι είναι ενήμεροι και ευαισθητοποιημένοι για την κατάσταση του οικείου σας προσώπου αποτελεί ένα τεράστιο δίχτυ ασφαλείας.
- Σημειώστε τους πιθανούς προορισμούς περιπλάνησης. Κάντε μια λίστα με τα μέρη στα οποία έχει πάει το αγαπημένο σας πρόσωπο στο παρελθόν ή τα μέρη που υποψιάζεστε ότι μπορεί να προσπαθήσει να πάει κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου περιπλάνησης. Για παράδειγμα, αν το άτομο πιστεύει ότι εξακολουθεί να έχει μια δουλειά, μπορεί να προσπαθήσει να πάει στο γραφείο του.
- Εγκαταστήστε ένα σύστημα συναγερμού. Εκτός από τα συμβατικά συστήματα οικιακής ασφάλειας, στην αγορά διατίθεται ένα ευρύ φάσμα προϊόντων ειδικά σχεδιασμένων για την πρόληψη της περιπλάνησης, όπως συναγερμοί κρεβατιών, καρεκλών και θυρών. Υπάρχουν επίσης πατάκια πίεσης με ενσωματωμένους συναγερμούς που μπορούν να σας ειδοποιήσουν όταν το αγαπημένο σας πρόσωπο περπατάει σε μια μη ασφαλή περιοχή του σπιτιού.
- Κρύψτε τα κλειδιά σας. Βεβαιωθείτε ότι τα κλειδιά του σπιτιού και του αυτοκινήτου σας δεν είναι εύκολα προσβάσιμα σε ένα άτομο που πάσχει από άνοια.
Τρόποι διαχείρισης της περιπλάνησης
Αν και δεν μπορείτε να σταματήσετε τα άτομα με Αλτσχάιμερ από το να περιπλανώνται, μπορείτε να δημιουργήσετε ένα περιβάλλον που να τα αποθαρρύνει. Ακολουθούν ορισμένες συμβουλές για τη διαχείριση της περιπλάνησης:
- Καλύψτε τα βασικά. Όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται τακτική πρόσβαση σε τροφή, νερό και τουαλέτα. Αν αυτές οι ανάγκες μείνουν ανεκπλήρωτες μπορεί να ωθήσουν ένα άτομο που ζει με άνοια να περιπλανηθεί.
- Δημιουργήστε ρουτίνες. Ακόμη και αν το αγαπημένο σας πρόσωπο δεν είχε προβλήματα περιπλάνησης, η οργάνωση μπορεί να είναι χρήσιμη. Εμπλέξτε το αγαπημένο σας πρόσωπο σε καθημερινές δραστηριότητες όπως η προετοιμασία των γευμάτων. Αν δεν παρέχετε καθημερινή φροντίδα, κανονίστε να τηλεφωνείτε την ίδια ώρα κάθε μέρα για να κάνετε έλεγχο για την κατάστασή του.
- Προγραμματίστε το πρόγραμμα με γνώμονα τα συμπτώματα. Αναζητήστε μοτίβα στην περιπλάνηση του ατόμου. Εάν είναι επιρρεπές στην περιπλάνηση σε μια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, προγραμματίστε δραστηριότητες κατά τη διάρκεια αυτής της ώρας.
- Ενθαρρύνετε το “ασφαλές περπάτημα” και άλλες ασκήσεις. Η ανησυχία και η έλλειψη άσκησης είναι κοινές αιτίες περιπλάνησης. Δώστε στο αγαπημένο σας πρόσωπο προγραμματισμένες, εποπτευόμενες ευκαιρίες να βγει έξω και να δραστηριοποιηθεί.
- Καμουφλάρετε τις εξόδους. Όπου είναι δυνατόν, προσαρμόστε το χερούλι της πόρτας σας στο χρώμα της πόρτας.
Αν δεν μπορείτε να αλλάξετε το υλικό, δοκιμάστε να καλύψετε το πόμολο της πόρτας με ύφασμα.
Μπορείτε επίσης να κρεμάσετε έργα τέχνης στην πόρτα, δίνοντάς της την όψη τοίχου.
Λάβετε υπόψη σας ότι, αν το αγαπημένο σας πρόσωπο περιπλανιέται, δεν πρέπει να μένει μόνο του – η απόκρυψη της πόρτας είναι ασφαλής μόνο αν το άτομο παρακολουθείται.
Μολονότι είναι σημαντικό να αποτρέψετε την περιπλάνηση του αγαπημένου σας προσώπου, θυμηθείτε να μην το αφήσετε ΠΟΤΕ μόνο του σε ένα κλειδωμένο σπίτι.
Τι να κάνετε αν χαθεί το αγαπημένο σας πρόσωπο
Εάν ανακαλύψετε ότι ένα άτομο με Αλτσχάιμερ αγνοείται, είναι σημαντικό να δράσετε γρήγορα.
Τα πρώτα 15 λεπτά
Μέσα στα πρώτα 15 λεπτά αφότου μάθετε ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο έχει χαθεί, κάντε όσα περισσότερα από τα παρακάτω βήματα μπορείτε:
- Ψάξτε ολόκληρη την κατοικία, ακόμα και σε χώρους όπου το άτομο μπορεί να μην πηγαίνει συνήθως (όπως το γκαράζ, το υπόγειο, η σοφίτα ή ο χώρος κάτω από το σπίτι αν υπάρχει).
- Βεβαιωθείτε ότι δεν λείπουν αυτοκίνητα από την κατοικία.
- Ψάξτε στην αυλή, αν υπάρχει, και στη γύρω γειτονιά. Δώστε προσοχή στο περιβάλλον. Σύμφωνα με την Ένωση Αλτσχάιμερ, πολλά άτομα που εξαφανίζονται βρίσκονται μέσα σε θάμνους ή φράχτες.
- Εάν το άτομο έχει χαθεί στο παρελθόν, ψάξτε τις περιοχές όπου το βρήκατε στο παρελθόν.
- Σύμφωνα με την Ένωση Alzheimer, τα περισσότερα άτομα που περιπλανώνται βρίσκονται σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από την αρχική τους τοποθεσία. Καθώς επεκτείνετε την περιοχή αναζήτησης, προτιμήστε την κατεύθυνση του κυρίαρχου χεριού του ατόμου. Για παράδειγμα, στρίψτε δεξιά σε μια διακλάδωση του δρόμου αν το αγαπημένο σας πρόσωπο είναι δεξιόχειρας. Όταν τα άτομα με άνοια περιπλανώνται, τείνουν να ακολουθούν την κατεύθυνση του κυρίαρχου χεριού τους.
- Ειδοποιήστε τους γείτονες, τους φίλους και τα μέλη της οικογένειας ότι το άτομο έχει χαθεί. Αν είναι δυνατόν, δείξτε τους μια πρόσφατη φωτογραφία του αγνοούμενου, ώστε να μπορούν να έχουν το νου τους.
Μετά από 15 λεπτά
Εάν μετά από 15 λεπτά αναζήτησης δεν έχετε καταφέρει να εντοπίσετε το αγαπημένο σας πρόσωπο, θα πρέπει να καλέσετε το 100 και να δηλώσετε την εξαφάνιση του ατόμου. Οι αρχές μπορούν στη συνέχεια να αποφασίσουν αν θα εκδώσουν ή όχι Silver Alert.
Το Silver Alert – παρόμοιο με τα Amber Alerts που λαμβάνετε μετά από απαγωγή παιδιού – αφορά ειδικά αγνοούμενα άτομα που έχουν γνωστικές διαταραχές, νοητική αναπηρία ή εγκεφαλική διαταραχή. Ο συναγερμός ειδοποιεί τους πάντες στην περιοχή, την περιφέρεια ή την χώρα να είναι σε επιφυλακή για το εξαφανισμένο άτομο.
