Η αναζήτηση του καλύτερου αντικαταθλιπτικού φαρμάκου μπορεί να μοιάζει με “ό, τι κάτσει”. Μερικές φορές χρειάζεται να δοκιμάσει κανείς πολλές διαφορετικές επιλογές για να βρει αυτό που θα του προσφέρει την επιδιωκόμενη δράση. Πώς λοιπόν γνωρίζουν οι γιατροί ποια αντικαταθλιπτικά να δοκιμάσουν όταν τα συνταγογραφούν στους ασθενείς;
Συχνά εξετάζουν διάφορους παράγοντες, όπως τα συμπτώματα που παρουσιάζονται και το κατά πόσον υπάρχουν άλλες καταστάσεις υγείας. Παρόλο που υπάρχουν ορισμένα εμπόδια στη θεραπεία, μεταξύ των οποίων και οι αρνητικές παρενέργειες των φαρμάκων, υπάρχουν λύσεις που επιτρέπουν στους γιατρούς να βρουν το καλύτερο δυνατό αντικαταθλιπτικό.
Οι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην επιλογή αντικαταθλιπτικών
Πολλοί παράγοντες λαμβάνονται υπόψη όταν ένας γιατρός επιλέγει ένα αντικαταθλιπτικό για να δοκιμάσουν οι ασθενείς – πέρα από τον τύπο της κατάθλιψης που βιώνουν.
Συμπτώματα του ασθενούς
Ορισμένα αντικαταθλιπτικά παρέχουν οφέλη για πολλαπλά συμπτώματα. Έτσι, εάν υπάρχουν και άλλα συμπτώματα, ένας γιατρός μπορεί να κλίνει περισσότερο προς ένα συγκεκριμένο φάρμακο.
Για παράδειγμα, αν ένας ασθενής χάνει βάρος επειδή δεν τρώει, ο γιατρός μπορεί να δοκιμάσει ένα αντικαταθλιπτικό που είναι γνωστό ότι προκαλεί αύξηση του σωματικού βάρους. Εάν ένας ασθενής έχει πρόβλημα ύπνου, μπορεί να επιλέξει ένα αντικαταθλιπτικό που προκαλεί υπνηλία, ώστε να μπορεί να λαμβάνεται πριν από τον ύπνο.
Συνυπάρχουσες καταστάσεις
Επειδή τα αντικαταθλιπτικά μπορούν να αντιμετωπίσουν πολλαπλά συμπτώματα, αυτό τα καθιστά δυνητικά χρήσιμα για τη θεραπεία συνυπάρχουσων διαταραχών. Αυτό είναι σημαντικό επειδή η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχει με άλλες παθήσεις, μερικές από τις οποίες είναι ο καρκίνος, το εγκεφαλικό επεισόδιο και το οξύ στεφανιαίο σύνδρομο.
Για παράδειγμα, εάν κάποιος έχει διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και κατάθλιψη, μπορεί να προτιμηθεί ένα αντικαταθλιπτικό όπως το Wellbutrin (βουπροπιόνη). Για ασθενείς με ινομυαλγία ή χρόνιο πόνο, μπορεί να συνταγογραφηθεί το Cymbalta (ντουλοξετίνη), επειδή μπορεί να βοηθήσει τόσο στον πόνο όσο και στην κατάθλιψη.
Άλλα παραδείγματα αντικαταθλιπτικών που μπορεί να έχουν πολλαπλές δράσεις είναι τα εξής:
- Βρέξιμο του κρεβατιού (ούρηση κατά τον ύπνο): Για τα άτομα με Νυχτερινή Ενούρηση, τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά μπορεί να συνταγογραφούνται για να βοηθήσουν και στις δύο καταστάσεις.
- Μαθησιακές δυσκολίες: Ορισμένα αντικαταθλιπτικά, συγκεκριμένα οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), μπορεί να είναι ευεργετικά για άτομα με κατάθλιψη που έχουν επίσης μαθησιακές δυσκολίες.
- Νευροπάθεια: Τόσο τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά όσο και οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRI) χρησιμοποιούνται ως θεραπείες κατάθλιψης καθώς και για τη θεραπεία του νευροπαθητικού πόνου.
- Διακοπή του καπνίσματος: Το αντικαταθλιπτικό Wellbutrin (βουπροπιόνη) έχει εγκριθεί για τη θεραπεία της κατάθλιψης και τη διακοπή του καπνίσματος. Ως εκ τούτου, μπορεί να είναι μια καλή επιλογή για κάποιον με κατάθλιψη που θέλει να κόψει το κάπνισμα.
Πιθανές παρενέργειες
Εάν ο ασθενής έχει λάβει προηγουμένως ένα αντικαταθλιπτικό, ο γιατρός θα θελήσει να μάθει για τυχόν παρενέργειες που παρουσιάστηκαν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ήταν ιδιαίτερα ενοχλητικές. Εάν οι παρενέργειες ενός αντικαταθλιπτικού είναι υποφερτές, το άτομο είναι πιο πιθανό να παραμείνει σε αυτό. Έτσι, η επιλογή ενός αντικαταθλιπτικού με τις λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ο στόχος.
Άλλα φάρμακα που λαμβάνονται ταυτόχρονα
Η λήψη ενός αντικαταθλιπτικού μαζί με ορισμένα άλλα φάρμακα μπορεί να οδηγήσει σε αλληλεπιδράσεις φαρμάκων. Οι κατηγορίες φαρμάκων που μπορεί να αυξήσουν ή να αναστείλουν τις αντικαταθλιπτικές επιδράσεις είναι μεταξύ άλλων τα αντιαρρυθμικά φάρμακα, ορισμένα φάρμακα για την πήξη του αίματος και φάρμακα που χορηγούνται για τις ημικρανίες.
Ως εκ τούτου, ο γιατρός πρέπει να γνωρίζει για τυχόν άλλα φάρμακα που λαμβάνει ο ασθενής για να αποφασίσει το καλύτερο αντικαταθλιπτικό που θα συνταγογραφήσει. Εδώ συμπεριλαμβάνονται όχι μόνο τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, αλλά και τα φάρμακα που χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή, οι βιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής.
Οικογενειακό ιστορικό
Δεν ανταποκρίνονται όλοι στα φάρμακα για την κατάθλιψη με τον ίδιο τρόπο. Ωστόσο, εάν ένα συγκεκριμένο αντικαταθλιπτικό είχε καλή δράση για τον γονέα ή τον αδελφό του ασθενούς που διαγνώστηκε με κατάθλιψη, ενδέχεται να είναι πιο ελπιδοφόρο ότι θα δράσει και για τους ίδιους.
Εγκυμοσύνη ή θηλασμός
Τα αντικαταθλιπτικά SSRI και SNRI μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις κατά τη διάρκεια τόσο της εγκυμοσύνης όσο και του θηλασμού, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που σχετίζονται με τον πρόωρο τοκετό, την καθυστέρηση της ανάπτυξης και το νεογνικό σύνδρομο προσαρμογής. Ως εκ τούτου, μπορεί να προταθεί η χρήση ενός διαφορετικού τύπου αντικαταθλιπτικού για τις νέες ή μέλλουσες μητέρες.
Χρήσεις εντός και εκτός εγκεκριμένων ενδείξεων
Είναι επίσης σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ των εντός και εκτός εγκεκριμένων ενδείξεων χρήσεων των αντικαταθλιπτικών.
Η χρήση on-label σημαίνει ότι το φάρμακο έχει λάβει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και τον ΕΟΦ για τη θεραπεία της πάθησης για την οποία συνταγογραφήθηκε.
Off-label (εκτός εγκεκριμένων ενδείξεων) σημαίνει ότι το φάρμακο δεν έχει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και τον ΕΟΦ για τον σκοπό αυτό.
Η έλλειψη έγκρισης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων και τον ΕΟΦ σημαίνει ότι ένα φάρμακο δεν έχει επιτύχει τα απαιτούμενα πρότυπα ασφάλειας και αποτελεσματικότητας για τη συγκεκριμένη πάθηση, παρόλα αυτά μπορεί να παρέχει κάποια οφέλη. Ορισμένοι γιατροί είναι πιο πρόθυμοι να εξετάσουν το ενδεχόμενο συνταγογράφησης off-label φαρμάκων σε σχέση με άλλους συναδέλφους τους.
Τα εμπόδια στην εξεύρεση του καλύτερου αντικαταθλιπτικού
Για ορισμένους, οι παρενέργειες μπορεί να αποτελέσουν εμπόδιο στην εύρεση του κατάλληλου αντικαταθλιπτικού φαρμάκου. Δύο παρενέργειες που μπορεί να προβληματίσουν είναι η σεξουαλική δυσλειτουργία και η αύξηση του σωματικού βάρους.
- Σεξουαλικές παρενέργειες
Ένα από τα κλασικά συμπτώματα της κατάθλιψης είναι η απώλεια της σεξουαλικής ορμής. Κατά μάλλον ειρωνικό τρόπο, πολλά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της κατάθλιψης μπορεί επίσης να έχουν δυνητικά σεξουαλικές παρενέργειες.
Ορισμένα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν λιγότερες σεξουαλικές παρενέργειες από άλλα. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα Serzone (νεφαζοδόνη), Trintellix (βορτιοξετίνη), Wellbutrin (βουπροπιόνη) και Remeron (μιρταζαπίνη). Έτσι, αυτά μπορεί να αποτελούν επιλογές εάν η σεξουαλική δυσλειτουργία αποτελεί πρόβλημα.
- Αύξηση του σωματικού βάρους
Η αύξηση του βάρους είναι μια άλλη συνήθης παρενέργεια των αντικαταθλιπτικών. Η αύξηση του βάρους μπορεί να είναι δυσάρεστη σωματικά, επηρεάζοντας επίσης την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση του ατόμου.
Δύο αντικαταθλιπτικά που σχετίζονται με αύξηση του σωματικού βάρους είναι το Paxil (παροξετίνη) και το Remeron (μιρταζαπίνη). Αντίθετα, το Effexor (βενλαφαξίνη), το Wellbutrin (βουπροπιόνη) και το Prozac (φλουοξετίνη) δεν είναι τόσο πιθανό να οδηγήσουν σε αύξηση του σωματικού βάρους.
Πως ξεπερνιούνται τα εμπόδια που θέτουν οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων
Η συζήτηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των αντικαταθλιπτικών μπορεί να βοηθήσει στην υπέρβαση του φραγμού των παρενεργειών τους. Μπορεί επίσης να βοηθήσει τον ασθενή να κατανοήσει καλύτερα τις πιθανές επιπτώσεις αυτής της μορφής θεραπείας της κατάθλιψης.
Με βάση αυτή τη συζήτηση μπορούν να ακολουθηθούν διάφοροι τρόποι δράσης:
Ο ασθενής μπορεί να αποδεχθεί και να μάθει να αντιμετωπίζει τις παρενέργειες ως αντιστάθμισμα για την ανακούφιση από την κατάθλιψη.
Ο θεράπων ιατρός μπορεί να τον ενισχύσει με άλλα φάρμακα (να χρησιμοποιήσει συνδυασμό φαρμάκων για τον έλεγχο της κατάθλιψης, ανακουφίζοντας παράλληλα τις παρενέργειες του φαρμάκου).
Ο γιατρός μπορεί να βάλει τον ασθενή να στραφεί σε ένα νέο αντικαταθλιπτικό σε μια προσπάθεια να μειώσει τις επιδράσεις του υφιστάμενου αντικαταθλιπτικού.
Παρόλο που κανένα φάρμακο δεν είναι εγγυημένα απαλλαγμένο από παρενέργειες, ο γιατρός μπορεί να βοηθήσει να βρεθεί το καλύτερο αντικαταθλιπτικό με τις λιγότερες παρενέργειες.
Οι παρενέργειες δεν είναι πάντα κακές
Ορισμένες παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών μπορεί στην πραγματικότητα να είναι χρήσιμες. Ένα άτομο με προβλήματα υγείας που οφείλονται στο υπερβολικό βάρος, για παράδειγμα, μπορεί να ωφεληθεί από ένα αντικαταθλιπτικό που καταστέλλει την όρεξη. Αντίθετα, ένας ασθενής που είναι λιποβαρής μπορεί να ωφεληθεί από ένα φάρμακο που προκαλεί αύξηση της όρεξης.
Με την ίδια λογική, ένα κατασταλτικό αντικαταθλιπτικό θα μπορούσε να λειτουργήσει καλά για κάποιον που είναι αγχώδης, αλλά μπορεί να μην είναι η καλύτερη επιλογή για κάποιον που έχει πλήρη έλλειψη ενέργειας λόγω της κατάθλιψής του. Και πάλι, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός.
