Εάν κάποιος που αγαπάτε πάσχει από κλινική κατάθλιψη, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να σκεφτεί κάποια στιγμή να αυτοκτονήσει. Αν και οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, το Υπουργείο Υγείας και Ανθρωπίνων Υπηρεσιών των ΗΠΑ αναφέρει ότι περίπου το 2% των ατόμων που έχουν λάβει ποτέ εξωτερική θεραπεία για κατάθλιψη αυτοκτονούν.
Όμως η κατάθλιψη δεν είναι ο μόνος παράγοντας κινδύνου για την αυτοκτονία.
Η αυτοκτονία αντιπροσωπεύει περίπου το 1,5% όλων των θανάτων παγκοσμίως.
Άλλες ψυχιατρικές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων των διαταραχών χρήσης ουσιών, των αγχωδών διαταραχών και της ψύχωσης, μπορούν επίσης να αποτελέσουν παράγοντες κινδύνου για την αυτοκτονία.
Παρόλο που υπάρχει ισχυρή σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και αυτοκτονίας και ο κίνδυνος είναι σοβαρός, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η πλειονότητα των ατόμων με ψυχικές παθήσεις δεν επιχειρούν ή δεν ολοκληρώνουν την αυτοκτονία.
Στην πραγματικότητα, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) αναφέρουν ότι το 54% των ανθρώπων που πεθαίνουν από αυτοκτονία δεν αντιμετώπιζαν κάποια γνωστή πάθηση ψυχικής υγείας.
Ο καλύτερος τρόπος για να αποτρέψετε την αυτοκτονία, σύμφωνα με το Suicide Prevention Resources, είναι να βεβαιωθείτε ότι γνωρίζετε τους παράγοντες κινδύνου και τα προειδοποιητικά σημάδια της τάσης αυτοκτονίας.
Παράγοντες κινδύνου για την αυτοκτονία
Οι παράγοντες κινδύνου μπορεί να περιλαμβάνουν τόσο τις καταστάσεις που βιώνει ένα άτομο όσο και το πώς αισθάνεται το άτομο εσωτερικά.
Αν και μπορεί να είναι ευκολότερο να αναγνωρίσουμε καταστάσεις και περιόδους στις οποίες η αυτοκτονία είναι πιο συχνή, η κατανόηση του πώς αισθάνεται κάποιος εσωτερικά απαιτεί λίγη περισσότερη διερευνητική δουλειά.
Καταστάσεις στη ζωή ενός ανθρώπου
Ορισμένες συνθήκες και καταστάσεις σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας, όπως
- Θάνατος ή ανίατη ασθένεια ενός συγγενή ή φίλου
- Διαζύγιο, χωρισμός ή διάλυση μιας σχέσης
- Διαταραχή της υγείας (πραγματική ή φανταστική)
- Απώλεια της εργασίας, του σπιτιού, των χρημάτων, της θέσης, της αυτοεκτίμησης ή της προσωπικής ασφάλειας
- Κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ
- Κατάθλιψη
Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένες στιγμές κατά τις οποίες οι άνθρωποι μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς σε αυτοκτονικές σκέψεις, όπως:
- Γιορτές και επετείους
- Η πρώτη εβδομάδα μετά το εξιτήριο από το νοσοκομείο
- Όταν αρχίζει για πρώτη φορά η θεραπεία με ένα αντικαταθλιπτικό
- Λίγο πριν και μετά τη διάγνωση μιας σοβαρής ασθένειας (για παράδειγμα, ο κίνδυνος αυτοκτονίας σε καρκινοπαθείς είναι υψηλότερος λίγο μετά τη διάγνωση παρά αφού ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί ή προχωρήσει)
- Λίγο πριν και κατά τη διάρκεια μιας πειθαρχικής διαδικασίας (δίκη, διοικητική έρευνα, ΕΔΕ κτλ).
Συναισθηματικές αλλαγές και αλλαγές στη συμπεριφορά
Συναισθηματικά, το αυτοκτονικό άτομο μπορεί να αισθάνεται:
- Συντριπτικό πόνο
- Απελπισία
- Ανικανότητα
- Αχρηστία, ντροπή, ενοχή ή μίσος για τον εαυτό του
- Φόβο ότι θα χάσει τον έλεγχο και θα βλάψει τον εαυτό του ή άλλους
Από πλευράς συμπεριφοράς, το άτομο ενδέχεται:
- Να εμφανίζεται λυπημένο, αποτραβηγμένο, κουρασμένο, απαθές, αγχωμένο, ευερέθιστο ή επιρρεπές σε εκρήξεις θυμού
- Να μην αποδίδει καλά στο σχολείο, στην εργασία ή σε άλλες δραστηριότητες.
- Να απομονώνεται κοινωνικά ή να εντάσσεται στο “λάθος σύνολο”.
- Να έχει μειωμένο ενδιαφέρον για το σεξ, τους φίλους ή τις δραστηριότητες που απολάμβανε προηγουμένως
- Να παραβλέπει την προσωπική του φροντίδα ή να παραμελεί την εμφάνισή του
- Να παρουσιάζει αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες ή στις συνήθειες ύπνου
Κατηγορίες παραγόντων κινδύνου για αυτοκτονία
Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι παραγόντων κινδύνου για την αυτοκτονία: οι κοντινοί παράγοντες κινδύνου και οι απώτεροι παράγοντες κινδύνου.
- Οι άμεσοι παράγοντες κινδύνου είναι τα άμεσα σημάδια που υποδηλώνουν ότι μπορεί να γίνει απόπειρα αυτοκτονίας, όπως πρόσφατες αυτοκτονικές σκέψεις, αισθήματα απελπισίας, πρόσφατα αγχωτικά γεγονότα στη ζωή, πρόσβαση σε πυροβόλα όπλα και πληροφόρηση ότι κάποιος άλλος αυτοκτόνησε.
- Οι απώτεροι παράγοντες είναι ζητήματα ή γεγονότα του παρασκηνίου που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο αυτοκτονίας, όπως συνυπάρχουσες ψυχιατρικές καταστάσεις, οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας και ιστορικό προηγούμενων αποπειρών αυτοκτονίας.
Προειδοποιητικά σημάδια αυτοκτονίας
Τα προειδοποιητικά σημάδια για την αυτοκτονία που πρέπει να γνωρίζετε είναι τα εξής:
- Κατάθλιψη
- Προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας
- Ενασχόληση με το θέμα του θανάτου
- Δηλώσεις όπως: “Θα ήσουν καλύτερα χωρίς εμένα” ή “Μακάρι να ήμουν νεκρός”
- Να μιλάει κανείς ανοιχτά για το ότι θέλει να αυτοκτονήσει
- Εκπόνηση σχεδίου αυτοκτονίας, απόκτηση των μέσων για την εκτέλεσή του, συμπεριφορά που θυμίζει “πρόβα” ή και ο καθορισμός του χρόνου για την απόπειρα
- Σύνταξη διαθήκης ή παραχώρηση αγαπημένων αντικειμένων
- Ακατάλληλος αποχαιρετισμός
- Διατύπωση διφορούμενων δηλώσεων όπως: “Δεν θα χρειάζεται να ανησυχείς πια για μένα”, “Μακάρι να μπορούσα να κοιμηθώ και να μην ξυπνήσω ποτέ” ή “Δεν αντέχω άλλο”
- Ξαφνική εναλλαγή από πολύ καταθλιπτική σε πολύ χαρούμενη ή ήρεμη διάθεση χωρίς προφανή λόγο
Σχέδιο ασφάλειας
Αν και δεν είναι αποκλειστικό φαινόμενο της κατάθλιψης, οι σκέψεις αυτοκτονίας είναι συχνές μεταξύ των ατόμων που πάσχουν από κατάθλιψη.
Εάν πάσχετε από κατάθλιψη αλλά δεν αισθάνεστε ότι έχετε τάσεις αυτοκτονίας, ορισμένοι άνθρωποι θεωρούν χρήσιμο να καταρτίσουν ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την περίπτωση που μπορεί να αισθανθούν τάσεις αυτοκτονίας στο μέλλον.
Πρόληψη της αυτοκτονίας
Αν δεν ξέρετε αν πρέπει να ανησυχείτε για ένα αγαπημένο σας πρόσωπο και δεν είστε έτοιμοι να το πάτε στα επείγοντα ή να καλέσετε τη γραμμή βοήθειας για την αυτοκτονία, να μερικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε.
- Να βρίσκεστε σε εγρήγορση
Ενημερωθείτε για τους παράγοντες κινδύνου και τα προειδοποιητικά σημάδια της αυτοκτονίας. Να ανησυχείτε ιδιαίτερα εάν το αγαπημένο σας πρόσωπο παρουσιάζει πολλαπλά προειδοποιητικά σημάδια αυτοκτονίας.
Ενθαρρύνετε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο με κατάθλιψη να αναζητήσει βοήθεια. Βοηθήστε το να εντοπίσει θεραπευτικούς πόρους, όπως έναν γιατρό, έναν θεραπευτή ή μια τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης για θέματα αυτοκτονίας.
- Επικοινωνήστε
Μην προεξοφλείτε τα συναισθήματα του αγαπημένου σας προσώπου. Ακόμα και αν μια κατάσταση σας φαίνεται εύκολα διορθώσιμη, αυτό δεν σημαίνει ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο την βλέπει με τον ίδιο τρόπο.
Ρωτήστε το αγαπημένο σας πρόσωπο σχετικά με τις σκέψεις αυτοκτονίας. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται ότι το να αναφέρετε την ιδέα της αυτοκτονίας θα αυξήσει την πιθανότητα να συμβεί. Αυτό απλά δεν είναι αλήθεια.
- Δείξτε την υποστήριξή σας
Εκφράστε την αγάπη σας. Ακόμα κι αν αισθάνεστε ότι η αγάπη σας θα πρέπει να είναι προφανής μέσω των πράξεών σας, πολλοί άνθρωποι αποζητούν -και αισθάνονται επιβεβαίωση από την έκφραση αυτής της αγάπης με λόγια.
- Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας μεταξύ σας.
Το αγαπημένο σας πρόσωπο μπορεί να σας ζητήσει να φυλάξετε αυτά που μοιράζεται μαζί σας για τον εαυτό σας και να μην τα πείτε σε κανέναν.
Αλλά σε ότι αφορά τα προειδοποιητικά σημάδια αυτοκτονίας, όχι μόνο αυτό το αίτημα δεν είναι δίκαιο απέναντί σας, αλλά μπορεί να είναι προς το συμφέρον του να εμπλέξει και άλλους, αν χρειαστεί.
Χρησιμοποιήστε την καλύτερη δυνατή κρίση σας και θέστε την υγεία και την ασφάλεια του αγαπημένου σας προσώπου ως πρώτη σας προτεραιότητα.
Μια σημείωση σχετικά με τα προειδοποιητικά σημάδια της αυτοκτονίας
Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν παρουσιάζουν κάποιου είδους προειδοποιητικά σημάδια, υπάρχουν και εκείνοι οι άνθρωποι που, λόγω του κοινωνικού στίγματος ή της επιθυμίας τους να μη φανούν αδύναμοι, κρύβουν με επιτυχία αυτό που αισθάνονται.
Αν δεν καταφέρετε να αναγνωρίσετε ότι το αγαπημένο σας πρόσωπο εξετάζει την πιθανότητα αυτοκτονίας ή σκέφτεται να αυτοκτονήσει, μην κατηγορείτε τον εαυτό σας. Να θυμάστε ότι κάνετε ό,τι καλύτερο μπορείτε με τις πληροφορίες που έχετε.
