Η ζωή είναι γεμάτη σκαμπανεβάσματα, αλλά για κάποιους τα σκαμπανεβάσματα μοιάζουν πιο σοβαρά και δύσκολα. Εάν εσείς ή κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο υποφέρει από κατάθλιψη, δεν είστε μόνοι. Σχεδόν ένας στους πέντε ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει διαγνωστεί με αυτή τη συχνή κατάσταση της υγείας.
Το 2019, το 7,2% των πολιτών της ΕΕ ανέφερε ότι πάσχει από χρόνια κατάθλιψη, σημειώνοντας μικρή αύξηση σε σχέση με το 2014 (+0,3 ποσοστιαίες μονάδες).
Μεταξύ των χωρών της ΕΕ, η Πορτογαλία (12,2%) είχε το υψηλότερο ποσοστό του πληθυσμού που ανέφερε χρόνια κατάθλιψη το 2019, ακολουθούμενη από τη Σουηδία (11,7%), τη Γερμανία και την Κροατία (και οι δύο 11,6%).
Είτε πρόκειται για την πρώτη σας εμπειρία με την κατάθλιψη, είτε αυτή παραμένει ένα μόνιμο πρόβλημα ή επανεμφανίζεται ξανά, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή. Το ευχάριστο είναι ότι υπάρχουν πολλοί τύποι διαθέσιμων φαρμάκων, αλλά η θεραπεία της κατάθλιψης μπορεί να είναι δύσκολη. Και το να βρείτε ποιο αντικαταθλιπτικό φάρμακο είναι το κατάλληλο για εσάς μπορεί να είναι ακόμη πιο δύσκολο.
Σε αυτό το άρθρο, συζητάμε τους πέντε κύριους τύπους αντικαταθλιπτικών. Η εξοικείωση με τις πληροφορίες σχετικά με τα διαθέσιμα φάρμακα μπορεί να σας βοηθήσει να κάνετε μια συζήτηση με το γιατρό σας – και να νιώσετε σίγουροι για την απόφαση που θα πάρετε σχετικά με τη θεραπεία σας.
Τι είναι τα αντικαταθλιπτικά;
Τα αντικαταθλιπτικά είναι φάρμακα εγκεκριμένα από τους αρμόδιους οργανισμούς τροφίμων και φαρμάκων για τη θεραπεία καταθλιπτικών διαταραχών και άλλων διαταραχών της ψυχικής υγείας, όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή και η διαταραχή πανικού.
Κάθε τύπος αντικαταθλιπτικού δρα με ελαφρώς διαφορετικό τρόπο μεταβάλλοντας τα επίπεδα των χημικών ουσιών του εγκεφάλου που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές και επηρεάζουν τη διάθεση και τη συμπεριφορά του ανθρώπου.
Νεότερες έρευνες, ωστόσο, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα αντικαταθλιπτικά μπορούν επίσης να ενισχύσουν τα επίπεδα του εγκεφαλικού νευροτροφικού παράγοντα (BDNF) – μιας πρωτεΐνης που βοηθά τον εγκέφαλο να μαθαίνει και να προσαρμόζεται.
Ο όρος “αντικαταθλιπτικό” είναι λίγο λανθασμένος, διότι τα φάρμακα αυτά αντιμετωπίζουν κάτι περισσότερο από την κατάθλιψη, υποστηρίζουν πολλοί ειδικοί. Πολλά αντικαταθλιπτικά είναι επίσης χρήσιμα για τον πόνο που προκαλείται από την ινομυαλγία, τους πονοκεφάλους ή τις νευροπάθειες.
Η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχει με άγχος και ορισμένα αντικαταθλιπτικά μπορούν να θεραπεύσουν και τα δύο. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα αντικαταθλιπτικά είναι χρήσιμα και για πολλές άλλες καταστάσεις ψυχικής υγείας, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), η κοινωνική φοβία και η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD).
Είδη αντικαταθλιπτικών
Η ψυχοθεραπεία αποτελεί θεραπεία πρώτης επιλογής για την ήπια κατάθλιψη, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, συνταγογραφείται αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή παράλληλα με τη θεραπεία μέσω συζήτησης. Όταν η κατάθλιψη βρίσκεται σε μέτριο έως σοβαρό επίπεδο, οι ειδικοί λένε ότι σχεδόν πάντα απαιτείται συνδυασμός αντικαταθλιπτικής φαρμακευτικής αγωγής και ψυχοθεραπείας.
Υπάρχουν πέντε τύποι αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.
Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs)
Οι SSRIs είναι συνήθως το καλύτερο αντικαταθλιπτικό για αρχή, αν έχετε πρόσφατα διαγνωστεί με κατάθλιψη. Δρουν εμποδίζοντας την επαναρρόφηση της σεροτονίνης, οδηγώντας σε υψηλότερα επίπεδα αυτού του σημαντικού νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο. Οι SSRIs είναι καλή πρώτη επιλογή επειδή είναι αρκετά ανεκτοί, υποστηρίζονται από κλινικές μελέτες και αντιμετωπίζουν τόσο την κατάθλιψη όσο και το άγχος. Οι SSRI είναι επίσης ο πιο αποτελεσματικός τύπος αντικαταθλιπτικού για τους εφήβους.
Οι συνήθεις παρενέργειες των SSRI είναι οι εξής:
- Μεταβολές στον ύπνο
- Αλλαγές στο βάρος
- Άγχος
- Ζάλη
- Ξηροστομία
- Πονοκέφαλος
- Διαταραχές στο στομάχι
- Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία
- Στυτική δυσλειτουργία
- Δυσκολία στον οργασμό
Οι παρενέργειες μπορεί να ποικίλλουν ανάλογα με τον συγκεκριμένο SSRI που συνταγογραφείται – για παράδειγμα, ορισμένοι αποκλειστές είναι πιο καταπραϋντικοί, άλλοι πιο ενεργητικοί και κάποιοι ενδιάμεσοι.
Σε γενικές γραμμές, οι παρενέργειες έχουν την τάση να είναι χειρότερες στην αρχή και με τον καιρό συνήθως βελτιώνονται, αλλά δεν εξαφανίζονται απαραίτητα. Οι σεξουαλικές παρενέργειες συνήθως δεν βελτιώνονται, επομένως, αν είναι ενοχλητικές, μπορεί να χρειαστεί αλλαγή σε διαφορετικό φάρμακο.
Οι συνήθεις SSRI είναι οι εξής:
- Σιταλοπράμη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (ΜΚΔ)
- Εσιταλοπράμη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (σε ενήλικες και άτομα ηλικίας 12 ετών και άνω), γενικευμένη αγχώδης διαταραχή (GAD)
- Φλουοξετίνη (Prozac): Μείζων καταθλιπτική διαταραχή (σε ενήλικες και σε άτομα ηλικίας 8 έως 18 ετών), OCD (σε ενήλικες και σε άτομα ηλικίας 7 έως 17 ετών), διαταραχή πανικού (PD), νευρική βουλιμία
- Φλουβοξαμίνη: OCD
- Παροξετίνη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή, OCD, διαταραχή πανικού, διαταραχή κοινωνικού άγχους (SAD), PTSD
- Σερτραλίνη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
Αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης (SNRIs)
Τα αντικαταθλιπτικά SNRI αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης όπως οι SSRI, αλλά αυξάνουν επίσης τα επίπεδα νορεπινεφρίνης, ενός άλλου νευροδιαβιβαστή στον εγκέφαλο. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι τα SNRI είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές επιλογές εάν έχετε προβλήματα χρόνιου πόνου εκτός από την κατάθλιψη. Μια ανασκόπηση του 2023 σε 26 μελέτες σχετικά με τα αντικαταθλιπτικά διαπίστωσε οφέλη των SNRI για καταστάσεις που σχετίζονται με τον πόνο, συμπεριλαμβανομένων του πόνου στην πλάτη, του νευρικού πόνου και της ινομυαλγίας.
Το προφίλ των παρενεργειών μεταξύ των SSRIs και των SNRIs είναι αρκετά παρόμοιο, αλλά ορισμένα άτομα μπορεί να βιώνουν κάποιες παρενέργειες με διαφορετικό τρόπο μεταξύ των δύο ειδών.
Οι συνολικές παρενέργειες είναι παρόμοιες, αλλά η καταστολή, η αύξηση βάρους και οι σεξουαλικές παρενέργειες τείνουν να είναι ελαφρώς μικρότερες με τα αντικαταθλιπτικά SNRI. Ωστόσο, οι SNRI μπορεί να αυξήσουν την αρτηριακή πίεση.
Στους SNRI ανήκουν οι παρακάτω ουσίες
- Δεσβενλαφαξίνη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
- Ντουλοξετίνη (Cymbalta): Μείζων καταθλιπτική διαταραχή, GAD, διαβητικός νευροπαθητικός πόνος, χρόνιος μυοσκελετικός πόνος
- Λεβομιλνασιπράνη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
- Μιλνασιπράνη
- Βενλαφαξίνη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
Άτυπα αντικαταθλιπτικά
Όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, τα άτυπα αντικαταθλιπτικά δεν εντάσσονται με απόλυτη σαφήνεια στις κατηγορίες SSRI ή SNRI λόγω των ιδιαίτερων επιδράσεών τους σε πολλούς νευροδιαβιβαστές. Τα Wellbutrin και Remeron είναι τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα αντικαταθλιπτικά αυτής της κατηγορίας. Και τα δύο είναι απίθανο να προκαλέσουν σεξουαλικές παρενέργειες και υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι το Wellbutrin μπορεί ακόμη και να βελτιώσει τη σεξουαλική επιθυμία.
Το Wellbutrin είναι πολύ καλό για κάποιον που έχει κατάθλιψη που τον εμποδίζει πραγματικά. Λειτουργεί εμποδίζοντας τον εγκέφαλο από το να επαναρροφήσει τη νορεπινεφρίνη και τη ντοπαμίνη, γεγονός που εξηγεί την ενεργοποιητική δράση του Wellbutrin. Το Wellbutrin βοηθά συχνά στην εστίαση και τη συγκέντρωση. Eίναι ένα καλό αντικαταθλιπτικό εάν έχετε διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) ή εάν προσπαθείτε να κόψετε το κάπνισμα.
Το Remeron είναι μια άλλη επιλογή για άτομα με κατάθλιψη και ΔΕΠΥ. Δρα αυξάνοντας τα επίπεδα της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης. Η υπνηλία και η αυξημένη όρεξη είναι συχνές παρενέργειες του Remeron. Για τη ΔΕΠΥ, αυτές οι παρενέργειες μπορεί στην πραγματικότητα να είναι χρήσιμες.
Τα κοινά άτυπα αντικαταθλιπτικά εξής:
- Βουπροπιόνη (Wellbutrin SR, Wellbutrin XL): Μείζων καταθλιπτική διαταραχή, εποχιακή συναισθηματική διαταραχή
- Μιρταζαπίνη (Remeron): Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
- Τραζοδόνη: Μείζων καταθλιπτική διαταραχή
Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (TCAs)
Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά δρουν εμποδίζοντας την επαναρρόφηση της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης. Η αύξηση των επιπέδων αυτών των νευροδιαβιβαστών συμβάλλει στη βελτίωση τόσο του πόνου όσο και της διάθεσης. Παρόλο που τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά είναι αποτελεσματικά, συνταγογραφούνται μόνο για την κατάθλιψη όταν οι επιλογές πρώτης γραμμής δεν έχουν αποδώσει. Οι νευρολόγοι είναι πιο πιθανό να συνταγογραφήσουν TCAs για τον πόνο και την αϋπνία.
Τα TCAs ενέχουν υψηλό κίνδυνο για πολυάριθμες παρενέργειες, όπως:
- Υπνηλία
- Ζάλη
- Ξηροστομία
- Θολή όραση
- Κατακράτηση ούρων
- Δυσκοιλιότητα
- Αύξηση βάρους
- Καρδιακά προβλήματα
Οι παρενέργειες είναι ένα σημαντικό μειονέκτημα των TCAs. Μολονότι τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά μπορεί να είναι χρήσιμα για κάποιον που πάσχει τόσο από κατάθλιψη όσο και από πόνο, τα SNRIs προτιμώνται επειδή είναι καλύτερα ανεκτά. Η Αμερικανική Γηριατρική Εταιρεία συνιστά να αποφεύγονται ιδίως τα TCAs, επειδή οι παρενέργειες τείνουν να είναι χειρότερες στους ηλικιωμένους.
Τα κοινά περιλαμβάνουν τα εξής:
- Αμιτριπτυλίνη
- Δεσιπραμίνη
- Δοξεπίνη
- Νορτριπτυλίνη
Αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (MAOIs)
Οι ΜΑΟΙ είναι μια κατηγορία αντικαταθλιπτικών που μπλοκάρουν ένα ένζυμο που βοηθά στη διάσπαση των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Ως αποτέλεσμα, τα επίπεδα σεροτονίνης, νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης αυξάνονται. Οι ΜΑΟΙ ήταν ο πρώτος τύπος αντικαταθλιπτικού που χρησιμοποιήθηκε, αλλά σήμερα δεν αποτελούν θεραπείες πρώτης γραμμής λόγω των προβληματισμών σχετικά με την ασφάλειά τους και των διατροφικών περιορισμών. Ωστόσο, χρησιμοποιούνται συχνά από τους ειδικούς για την ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη, δηλαδή τα πιο δύσκολα στη θεραπεία καταθλιπτικά επεισόδια, καθώς θεωρούνται πιο αποτελεσματικά από άλλα αντικαταθλιπτικά.
Τα άτομα που λαμβάνουν ΜΑΟΙ πρέπει να παραμένουν σε ειδικές δίαιτες χαμηλές σε μια χημική ουσία που ονομάζεται τυραμίνη. Οι ΜΑΟΙ αλληλεπιδρούν επίσης με πολλά φάρμακα. Εάν δεν τηρηθεί η αυστηρή δίαιτα, υπάρχει κίνδυνος να αυξηθεί η αρτηριακή πίεση, προκαλώντας υπερτασική κρίση. Οι αλληλεπιδράσεις των ΜΑΟΙ μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε σύνδρομο σεροτονίνης, το οποίο μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή.
Οι παρενέργειες των ΜΑΟΙ είναι μεταξύ άλλων η ξηροστομία, η υπνηλία και η ζάλη. Ορισμένοι άνθρωποι παρατηρούν επίσης γαστρεντερικές παρενέργειες.
Οι συνήθεις ΜΑΟΙ είναι οι εξής:
- Ισοκαρβοξαζίδη
- Φενελζίνη
- Σελεγκιλίνη
- Τρανυλκυπρομίνη
