Οι αδένες είναι όργανα που παράγουν και απελευθερώνουν διάφορες ουσίες στον οργανισμό σας. Οι σιελογόνοι αδένες παράγουν σάλιο στο στόμα σας. Είναι πιθανό αυτοί οι αδένες να μολυνθούν, να πρηστούν ή να εμφανίσουν άλλα προβλήματα.
Ανατομία
Το σώμα σας διαθέτει δύο τύπους σιελογόνων αδένων στο στόμα σας: τους μείζονες σιελογόνους αδένες και τους ελάσσονες σιελογόνους αδένες. Τα τρία ζεύγη κύριων σιελογόνων αδένων, με ένα από κάθε ζεύγος σε κάθε πλευρά του προσώπου, είναι τα εξής:
- Παρωτιδικοί αδένες: Βρίσκονται μπροστά από τα αυτιά σας και στα μάγουλα, είναι τριγωνικοί και οι μεγαλύτεροι από τους τρεις κύριους αδένες.
- Υπογνάθιοι αδένες: Βρίσκονται κάτω από το πηγούνι και έχουν σχήμα καρυδιού, είναι οι δεύτεροι μεγαλύτεροι από τους τρεις κύριους αδένες.
- Υπογλώσσιοι αδένες: Βρίσκονται κάτω από τη γλώσσα και έχουν σχήμα αμυγδάλου, είναι οι μικρότεροι από τους τρεις κύριους αδένες.
Επιπλέον, το στόμα σας διαθέτει χιλιάδες δευτερεύοντες σιελογόνους αδένες που βρίσκονται στα ακόλουθα σημεία:
- Μάγουλα
- Γλώσσα
- Χείλη
- Ουρανίσκος
- Υπερώα
Οι σιελογόνοι αδένες συνδέονται με σωλήνες που ονομάζονται πόροι και μεταφέρουν το σάλιο που παράγουν στο στόμα σας.
Ποια λειτουργία επιτελούν οι σιελογόνοι αδένες;
Σκοπός των σιελογόνων αδένων είναι να παράγουν σάλιο και να βοηθούν:
- Να διατηρείται το στόμα υγρό
- Στη μάσηση
- Στην κατάποση
- Στην πέψη
- Να διατηρούν τα δόντια και το στόμα καθαρά
- Στην πρόληψη των λοιμώξεων και της τερηδόνας στα δόντια
- Στη διατήρηση της ισορροπίας του pH (οξύ/βάση) στο στόμα
Πώς αποφράσσονται οι σιελογόνοι αδένες;
Η στένωση ή απόφραξη των σιελογόνων πόρων αφορά στένωση ή απόφραξη στους πόρους που μεταφέρουν το παραγόμενο σάλιο στο στόμα σας. Η απόφραξη μπορεί να εμφανιστεί αυθόρμητα ή μπορεί να προκληθεί από την παρουσία ασβεστοποιημένων λίθων σε έναν από τους σιελογόνους αδένες ή τους πόρους σας ή από μια αυτοάνοση ασθένεια. Η λιθίαση των σιελογόνων αδένων εμφανίζεται στο 1,2% του πληθυσμού και οι ασθενείς είναι συνήθως μεταξύ 30-60 ετών.
Σιαλολιθίαση
Η σιαλολιθίαση είναι μια καλοήθης πάθηση κατά την οποία σχηματίζονται πέτρες στους σιελογόνους πόρους. Αυτές οι πέτρες ονομάζονται λίθοι και αποτελούνται κυρίως από ασβέστιο. Μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιονδήποτε από τους σιελογόνους αδένες, μεταξύ των οποίων ο παρωτιδικός, ο υπογνάθιος ή ο υπογλώσσιος αδένας, αλλά είναι πιο πιθανό να σχηματιστούν στον υπογνάθιο αδένα.
Τα παιδιά σπάνια αναπτύσσουν σιαλολιθίαση. Οι λίθοι αυτοί εντοπίζονται συχνότερα σε άνδρες ηλικίας μεταξύ 30 και 60 ετών.
- Αιτίες
Καταστάσεις όπως η αφυδάτωση που προκαλούν πάχυνση ή η μειωμένη περιεκτικότητα του σάλιου σε νερό μπορεί να προκαλέσουν τη δημιουργία πέτρας από το ασβέστιο και το φωσφορικό άλας του σάλιου. Οι πέτρες συχνά σχηματίζονται στους σιελογόνους πόρους και μπορεί είτε να αποφράξουν πλήρως τον σιελογόνιο πόρο, είτε να τον αποφράξουν μερικώς. Μπορεί να αναπτύξετε σιαλολιθίαση ακόμη και αν είστε υγιείς, και η αιτία μπορεί να μην είναι πάντα σε θέση να εντοπιστεί. Ωστόσο, οι καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν παχύρρευστο σάλιο και επακόλουθη σιαλολιθίαση είναι οι ακόλουθες:
- Αφυδάτωση
- Χρήση φαρμάκων που προκαλούν ξηροστομία (διουρητικά και αντιχολινεργικά)
- Σύνδρομο Sjorgen, λύκος και αυτοάνοσα νοσήματα στα οποία το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να επιτεθεί στους σιελογόνους αδένες
- Ακτινοθεραπεία του στόματος
- Ουρική αρθρίτιδα
- Κάπνισμα
- Τραυματισμός
Οι υπογνάθιοι λίθοι αντιπροσωπεύουν το 80 έως 92% όλων των σιαλολιθιών, ενώ οι λίθοι της παρωτίδας αντιπροσωπεύουν τις περισσότερες από τις υπόλοιπες περιπτώσεις σε ποσοστό 6 έως 20%. Οι υπογλώσσιοι και οι ελάσσονες αδένες έχουν σχετικά χαμηλό κίνδυνο ανάπτυξης λίθων. Οι περισσότεροι λίθοι εμφανίζονται μόνο σε έναν αδένα, αλλά είναι δυνατόν να σχηματιστούν πολλαπλοί λίθοι ταυτόχρονα.
Μπορούν να εμφανιστούν μικρές πέτρες που δεν εμποδίζουν τη ροή του σάλιου και δεν προκαλούν συμπτώματα. Ωστόσο, όταν η ροή του σάλιου μπλοκάρεται εντελώς μπορεί να προκληθεί μόλυνση του σχετικού σιελογόνου αδένα.
Συμπτώματα της σιαλολιθίασης
Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως όταν προσπαθείτε να φάτε (αφού τότε διεγείρεται η ροή του σάλιου) και μπορεί να υποχωρήσουν μέσα σε λίγες ώρες μετά το φαγητό ή την προσπάθεια να φάτε. Αυτό είναι σημαντικό να το αναφέρετε στον γιατρό σας αφού μπορεί να σας βοηθήσει να διαχωρίσετε τη σιαλολιθίαση από άλλες παθήσεις. Τα συμπτώματα της σιαλολιθίασης μπορεί να περιλαμβάνουν
- Οίδημα των προσβεβλημένων σιελογόνων αδένων που φυσιολογικά εμφανίζεται κατά τα γεύματα
- Δυσκολία στο άνοιγμα του στόματος
- Δυσκολία στην κατάποση
- Επώδυνο εξόγκωμα κάτω από τη γλώσσα
- Κοκκώδες σάλιο ή σάλιο με παράξενη γεύση
- Ξηροστομία
- Πόνος και πρήξιμο συνήθως γύρω από το αυτί ή κάτω από τη γνάθο
Οι σοβαρές λοιμώξεις ενός σιελογόνου αδένα μπορεί να προκαλέσουν έντονα συμπτώματα, όπως πυρετό, κόπωση και μερικές φορές αξιοσημείωτο πρήξιμο, πόνο και ερυθρότητα γύρω από τον προσβεβλημένο αδένα.
Χρόνια σιαλαδενίτιδα
Σε αντίθεση με την οξεία σιαλαδενίτιδα, η χρόνια σιαλαδενίτιδα είναι πιθανότερο να οφείλεται σε απόφραξη παρά σε λοίμωξη. Η απόφραξη μπορεί να προκληθεί από πέτρες (σιελογόνους λίθους), ουλώδη ιστό ή σε σπάνιες περιπτώσεις από όγκους. Ανεξάρτητα από αυτό η απόφραξη οδηγεί σε μειωμένη ροή σάλιου και χρόνια φλεγμονή. Η χρόνια σιαλαδενίτιδα προσβάλλει συχνότερα την παρωτίδα.
Τα ακόλουθα είναι τα συμπτώματα της χρόνιας σιαλαδενίτιδας:
- ευαισθησία και ήπιο οίδημα πάνω από τον προσβεβλημένο αδένα
- ο αδένας μπορεί αρχικά να είναι διογκωμένος και στη συνέχεια να μειώνεται σε μέγεθος
- πόνος στην περιοχή του αδένα κατά το φαγητό
Η χρόνια σιαλαδενίτιδα διαγιγνώσκεται με παρόμοιο τρόπο με την οξεία σιαλαδενίτιδα, αλλά μπορεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον εντοπισμό και τη θεραπεία της υποκείμενης αιτίας της χρόνιας σιαλαδενίτιδας. Η απεικόνιση με υπερηχογράφημα ή με αξονική τομογραφία μπορεί να είναι χρήσιμη. Επίσης, κατά την εξέταση από τον ιατρό, εάν ο προσβεβλημένος αδένας μαλάσσεται, συνήθως δεν θα παράγει σάλιο.
Μόλις διαγνωστεί η υποκείμενη αιτία της χρόνιας σιαλαδενίτιδας, η θεραπεία θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αναστροφή της υποκείμενης αιτίας της πάθησης. Εάν υπάρχει απόφραξη μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί χειρουργικά. Εάν δεν υπάρχει απόφραξη, η θεραπεία συνίσταται σε ενυδάτωση, μασάζ και μερικές φορές σε φάρμακα που μειώνουν τη φλεγμονή. Το πιπίλισμα καραμελών για το βήχα μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ροής του σάλιου. Σε σπάνιες και σοβαρές περιπτώσεις χρόνιας σιαλαδενίτιδας μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί χειρουργικά ολόκληρος ο σιελογόνος αδένας.
Θεραπεία της σιαλολιθίασης
Η θεραπεία της σιαλολιθίασης εξαρτάται από το πού βρίσκεται ο λίθος και πόσο μεγάλος είναι.
Οι μικρές πέτρες μπορεί να ωθηθούν έξω από τον πόρο και ίσως μπορέσετε να διευκολύνετε τη διαδικασία αυτή πίνοντας άφθονο νερό ή κάνοντας μασάζ και εφαρμόζοντας θερμότητα στην περιοχή. Μερικές φορές ο γιατρός μπορεί να σπρώξει τον λίθο έξω από τον πόρο και μέσα στο στόμα χρησιμοποιώντας ένα αμβλύ αντικείμενο και εξερευνώντας απαλά την περιοχή.
Οι μεγάλες πέτρες του σιελογόνου πόρου μπορεί να είναι πιο δύσκολο να αφαιρεθούν και μερικές φορές απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Κάποιες φορές μπορεί να εισαχθεί στον αγωγό ένας λεπτός σωλήνας που ονομάζεται ενδοσκόπιο.
Εάν ο λίθος μπορεί να γίνει αντιληπτός με το ενδοσκόπιο, ο γιατρός μπορεί να είναι σε θέση να εισάγει ένα άλλο εργαλείο που χρησιμοποιείται στη συνέχεια για την εξαγωγή του λίθου. Μερικές φορές η αφαίρεση του λίθου μπορεί να επιτευχθεί με μια μικρή τομή, ενώ σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί χειρουργικά ολόκληρος ο αδένας και ο λίθος.
