Όλοι χανόμαστε στις σκέψεις μας κατά καιρούς. Παρόλο που η περιστασιακή περιπλάνηση του μυαλού είναι κάτι συνηθισμένο, όταν αυτές οι ονειροπολήσεις γίνονται παρατεταμένες ή παραληρηματικές μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική και ακόμη και τη σωματική σας υγεία.
Τι είναι η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση;
Η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση παρουσιάζεται όταν ένα άτομο επιδίδεται σε παρατεταμένες περιόδους ονειροπόλησης, συχνά για ώρες κάθε φορά, για να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα. Η ονειροπόληση είναι “δυσπροσαρμοστική” επειδή προκαλεί σημαντική δυσφορία και δυσλειτουργία. Οι ονειροπολήσεις είναι συχνά ζωντανές και παρουσιάζουν σύνθετες πλοκές που προκαλούν έντονα συναισθήματα. Το άτομο απορροφάται τόσο πολύ από την ονειροπόλησή του που μπορεί να μην καταφέρνει να ολοκληρώσει την δουλειά του και άλλες καθημερινές δραστηριότητες ή να αρχίσει να αποσύρεται από τους φίλους και την οικογένεια.
Ωστόσο, η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση δεν αποτελεί ψυχική ασθένεια.
Τα συμπτώματα της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης
Τα συμπτώματα αυτής της κατάστασης χαρακτηρίζονται από την ίδια την ονειροπόληση, καθώς και από τον τρόπο με τον οποίο αυτή η ονειροπόληση επηρεάζει το άτομο. Οι μορφές ονειροπόλησης που παρατηρούνται συνήθως σε αυτή τη διαταραχή είναι οι εξής:
- έντονες και εξαιρετικά ζωντανές ονειροπολήσεις
- σύνθετες και περίπλοκες ονειροπολήσεις, στις οποίες συχνά εμπλέκονται πολλά άτομα
- ονειροπολήσεις που συνοδεύονται από επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως ο βηματισμός
- παρατεταμένες ονειροπολήσεις που μπορεί να διαρκούν ώρες κάθε φορά
- αίσθημα αποσύνδεσης ή αποστασιοποίησης από τους ανθρώπους και την πραγματικότητα κατά τη διάρκεια του επεισοδίου ονειροπόλησης.
Το άτομο που παρουσιάζει δυσπροσαρμοστικές ονειροπολήσεις δεν συγχέει αυτό που φαντάζεται με την πραγματικότητα. Παρ’ όλα αυτά, τα συμπτώματα συχνά προκαλούν σημαντική συναισθηματική δυσφορία και επηρεάζουν αρνητικά την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου. Τα σημάδια αυτά περιλαμβάνουν:
- την αποφυγή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και των δραστηριοτήτων
- την αδυναμία εκτέλεσης της εργασίας ή άλλων καθημερινών καθηκόντων
- υπερβολικά αισθήματα ντροπής ή ενοχής
- το αίσθημα μιας καταναγκαστικής ανάγκης για ονειροπόληση που δεν μπορείτε να ελέγξετε
- τη συνειδητή προσπάθεια να σταματήσετε ή να μειώσετε τα επεισόδια ονειροπόλησης.
Αιτίες της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης
Αν και η αιτία της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης είναι άγνωστη, οι ειδικοί πιστεύουν ότι μπορεί να αποτελεί μηχανισμό αντιμετώπισης άλλων διαταραχών της ψυχικής υγείας. Και παρόλο που μπορεί να εμφανιστεί μεμονωμένα, η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση παρατηρείται συχνά σε συνδυασμό με άλλες διαταραχές της ψυχικής υγείας.
Ορισμένες συχνά συσχετιζόμενες διαταραχές της ψυχικής υγείας είναι οι εξής:
- άγχος
- κατάθλιψη
- ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)
- διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
- διασχιστικές διαταραχές.
Μια έρευνα διαπίστωσε ότι σχεδόν το 80% των ατόμων που παρουσίαζαν δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση είχαν επίσης ΔΕΠΥ, ενώ ακολουθούσαν στενά οι αγχώδεις διαταραχές (71,8%), η κατάθλιψη (56,4%) και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (53,9%). Είναι πιθανό ότι η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση μπορεί να προσφέρει μια πνευματική διαφυγή από καταθλιπτικές ή αγχωτικές σκέψεις που προκαλούν στρες.
Η κατάσταση είναι πιο συχνή σε νεαρούς ενήλικες και εφήβους και σε όσους έχουν βιώσει κακοποίηση ή τραύμα κατά την παιδική ηλικία.
Υπάρχει κάποια εξέταση για τη διάγνωση της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης;
Δεν υπάρχουν εξετάσεις που να χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης. Ο γιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει ερωτηματολόγια που σχετίζονται με το άγχος, την κατάθλιψη, τη ΔΕΠΥ, την ΙΨΔ και τη διασχιστική διαταραχή για να αναζητήσει ενδείξεις δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης, καθώς και άλλες διαταραχές της ψυχικής υγείας.
Μπορείτε επίσης να ρωτήσετε τον γιατρό σας για ένα σύστημα αυτοαξιολόγησης που ονομάζεται Maladaptive Daydreaming Scale-16 (MDS-16) (Κλίμακα δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης-16). Αυτό το σύνολο ερωτήσεων έχει σχεδιαστεί για να αξιολογεί τις ονειροπολήσεις σας κατά τον τελευταίο μήνα, ώστε να εκτιμάται το επίπεδο της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης. Για παράδειγμα:
- Πόσο συχνά ξεχνάτε πού βρίσκεστε όταν ονειροπολείτε;
- Πόσο έντονη είναι η παρόρμησή σας να επιστρέψετε στην ονειροπόλησή σας μόλις αυτή τελειώσει;
- Σε ποιο βαθμό η ονειροπόληση παρεμποδίζει την ικανότητά σας να ολοκληρώνετε την εργασία σας ή τις βασικές μικροδουλειές της ημέρας;
Όσο υψηλότερη είναι η βαθμολογία σας, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να βιώνετε δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση. Ωστόσο, αυτή η μέθοδος διαγνωστικού ελέγχου δεν είναι διαγνωστική και θα πρέπει και πάλι να αναζητήσετε κλινική αξιολόγηση από έναν εκπαιδευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας εάν η ονειροπόληση σας προκαλεί σοβαρή δυσφορία.
Πώς θα σταματήσετε την δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση
Εάν η ονειροπόληση σας προκαλεί σημαντική δυσφορία ή παρεμποδίζει την καθημερινή σας λειτουργικότητα, μιλήστε με το γιατρό σας. Η δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση είναι κάτι περισσότερο από μια απλή συνήθεια- είναι ένας ισχυρός καταναγκασμός όπως ένας εθισμός. Η αναζήτηση βοήθειας είναι σημαντική επειδή μπορεί να είναι δύσκολο να τη διαχειριστείτε μόνοι σας.
Η θεραπεία για τη δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση θα πρέπει να προσαρμόζεται με βάση τις ατομικές σας ανάγκες και το ιστορικό της υγείας σας. Δεν υπάρχει τυποποιημένη θεραπεία για τη δυσπροσαρμοστική ονειροπόληση, αλλά η θεραπεία άλλων συναφών καταστάσεων ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει. Οι θεραπευτικές επιλογές για αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- ψυχοθεραπεία, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT)
- αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά ή αντιψυχωσικά φάρμακα.
Η θεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα γιατί παρουσιάζεται η ονειροπόληση και, αν χρειάζεται, να μάθετε στρατηγικές για την αντιμετώπιση τραυμάτων του παρελθόντος. Η θεραπεία μπορεί επίσης να βοηθήσει στη βελτίωση της συνολικής ψυχικής σας υγείας.
Η βελτίωση της ψυχικής και σωματικής σας υγείας βοηθά όχι μόνο στη θεραπεία αλλά και στην πρόληψη της δυσπροσαρμοστικής ονειροπόλησης. Άλλες στρατηγικές πρόληψης είναι οι εξής:
- βελτίωση της ποιότητας του ύπνου
- καθιέρωση μιας υγιεινής διατροφής και άσκησης
- μείωση του στρες
- έκθεση στο ηλιακό φως
- ασκήσεις αναπνοής
- αναζήτηση υποστήριξης από φίλους και συγγενείς.
