Μέση Ωτίτιδα: Συμπτώματα και θεραπεία

Τι είναι η ωτίτιδα;

Ο κοινώς χρησιμοποιούμενος όρος “ωτίτιδα” είναι ιατρικά γνωστός ως οξεία μέση ωτίτιδα ή αιφνίδια λοίμωξη στο μέσο αυτί (ο χώρος πίσω από το τύμπανο).

Οποιοσδήποτε μπορεί να πάθει ωτίτιδα – τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες – αν και οι ωτίτιδες είναι ένας από τους συνηθέστερους λόγους για τους οποίους τα μικρά παιδιά επισκέπτονται το γιατρό.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι λοιμώξεις του αυτιού υποχωρούν από μόνες τους.

Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει ένα φάρμακο για την ανακούφιση του πόνου.

Εάν η λοίμωξη του αυτιού έχει επιδεινωθεί ή δεν έχει βελτιωθεί, ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει ένα αντιβιοτικό.

Σε παιδιά ηλικίας μικρότερης των δύο ετών, ένα αντιβιοτικό είναι συνήθως απαραίτητο για τις λοιμώξεις του αυτιού.

Είναι σημαντικό να επισκεφθείτε τον γιατρό σας για να βεβαιωθείτε ότι η λοίμωξη του αυτιού έχει θεραπευτεί ή εάν εσείς ή το παιδί σας έχετε συνεχή πόνο ή δυσφορία.

Προβλήματα ακοής και άλλες σοβαρές επιπτώσεις μπορεί να προκύψουν με επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του αυτιού, συχνές λοιμώξεις και όταν συσσωρεύεται υγρό πίσω από το τύμπανο.

Πού βρίσκεται το μέσο αυτί;

Το μέσο αυτί βρίσκεται πίσω από το τύμπανο (τυμπανική μεμβράνη) και φιλοξενεί επίσης τα ευαίσθητα οστά που βοηθούν στην ακοή.

Αυτά τα οστά (οστάρια) είναι η σφύρα (malleus), ο άκμονας  (incus) και ο αναβολέας (stapes).

Για να δώσουμε τη συνολική εικόνα, ας δούμε ολόκληρη τη δομή και τη λειτουργία του αυτιού:

Δομή και λειτουργία του αυτιού

Υπάρχουν τρία κύρια μέρη του αυτιού: το εξωτερικό, το μεσαίο και το εσωτερικό.

• Το εξωτερικό αυτί είναι το εξωτερικό πτερύγιο του αυτιού και ο ακουστικός πόρος (εξωτερικός ακουστικός πόρος).
• Το μέσο αυτί είναι ο γεμάτος αέρα χώρος μεταξύ του τυμπάνου (τυμπανική μεμβράνη) και του εσωτερικού αυτιού. Το μέσο αυτί φιλοξενεί τα λεπτά οστά που μεταδίδουν τις ηχητικές δονήσεις από το τύμπανο στο εσωτερικό αυτί. Εδώ εντοπίζονται οι λοιμώξεις του αυτιού.
• Το εσωτερικό αυτί περιέχει τον λαβύρινθο σε σχήμα σαλιγκαριού που μετατρέπει τις ηχητικές δονήσεις που λαμβάνονται από το μέσο αυτί σε ηλεκτρικά σήματα. Το ακουστικό νεύρο μεταφέρει αυτά τα σήματα στον εγκέφαλο.

Άλλες γειτονικές δομές

Η ευσταχιανή σάλπιγγα ρυθμίζει την πίεση του αέρα μέσα στο μέσο αυτί, συνδέοντάς το με το ανώτερο τμήμα του λαιμού.

Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις είναι μικρά μαξιλαράκια ιστού πάνω από το λαιμό και πίσω από τη μύτη και κοντά στην ευσταχιανή σάλπιγγα.

Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις βοηθούν στην καταπολέμηση των λοιμώξεων που προκαλούνται από βακτήρια που εισέρχονται από το στόμα.

Πώς αντιμετωπίζεται η λοίμωξη του αυτιού;

Η θεραπεία των λοιμώξεων του αυτιού εξαρτάται από την ηλικία, τη σοβαρότητα της λοίμωξης, τη φύση της λοίμωξης (πρόκειται για λοίμωξη που προκαλείται για πρώτη φορά, διαρκή λοίμωξη ή επαναλαμβανόμενη λοίμωξη) και αν το υγρό παραμένει στο μέσο αυτί για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ο γιατρός σας θα σας συστήσει φάρμακα για να ανακουφιστείτε εσείς ή το παιδί σας από τον πόνο και τον πυρετό.

Εάν η λοίμωξη του αυτιού είναι ήπια, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, ο γιατρός μπορεί να επιλέξει να περιμένει μερικές ημέρες για να δει αν η λοίμωξη υποχωρήσει από μόνη της προτού συνταγογραφήσει ένα αντιβιοτικό.

Αντιβιοτικά

Αντιβιοτικά μπορούν να συνταγογραφηθούν εάν θεωρηθεί ότι τα βακτήρια είναι η αιτία της λοίμωξης του αυτιού.

Ο γιατρός σας μπορεί να περιμένει έως και τρεις ημέρες πριν συνταγογραφήσει αντιβιοτικά για να δει αν μια ήπια λοίμωξη υποχωρήσει μόνη της όταν το παιδί μεγαλώσει.

Εάν η λοίμωξη του αυτιού σας ή η λοίμωξη του παιδιού σας είναι σοβαρή, ενδέχεται να χορηγηθούν αμέσως αντιβιοτικά.

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής έχει προτείνει πότε να συνταγογραφείτε αντιβιοτικά και πότε να εξετάσετε το ενδεχόμενο να περιμένετε πριν από τη συνταγογράφηση με βάση την ηλικία του παιδιού σας, τη σοβαρότητα της λοίμωξης και τη θερμοκρασία του παιδιού σας.

Οι συστάσεις της παρουσιάζονται παρακάτω.

• Παιδιά 6 μηνών και άνω, με λοίμωξη στο ένα ή και στα δύο αυτιά. Μέτρια έως σοβαρή μέση ωτίτιδα για τουλάχιστον 48 ώρες ή θερμοκρασία 39° C ή υψηλότερη:  Αντιμετώπιση με αντιβιοτικό.
  
• Παιδιά από 6 μηνών έως 23 μηνών, με λοίμωξη και στα δύο αυτιά. Ήπια ωτίτιδα για < 48 ώρες και θερμοκρασία < 39 °C: Θεραπεία με αντιβιοτικό.
  
• Παιδιά 6 μηνών έως 23 μηνών στο ένα αυτί.  Ήπια ωτίτιδα για < 48 ώρες και θερμοκρασία < 39, °C : Θεραπεία με αντιβιοτικό ή παρακολούθηση. Εάν το περιστατικό παρακολουθείται, ξεκινήστε αντιβιοτικά εάν το παιδί επιδεινωθεί ή δεν βελτιωθεί εντός 48 έως 72 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων.
  
• Παιδιά 24 μηνών και άνω με λοίμωξη στο ένα ή και στα δύο αυτιά. .  Ήπια ωτίτιδα για < 48 ώρες και θερμοκρασία < 39, °C : Θεραπεία με αντιβιοτικό ή παρακολούθηση. Εάν το περιστατικό παρακολουθείται, ξεκινήστε αντιβιοτικά εάν το παιδί επιδεινωθεί ή δεν βελτιωθεί εντός 48 έως 72 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων.
  

Εάν ο γιατρός σας συνταγογραφήσει ένα αντιβιοτικό, πάρτε το ακριβώς σύμφωνα με τις οδηγίες.

Εσείς ή το παιδί σας θα αρχίσετε να αισθάνεστε καλύτερα λίγες ημέρες μετά την έναρξη της θεραπείας.

Ακόμη και αν αισθάνεστε καλύτερα και όταν ο πόνος έχει υποχωρήσει, μη σταματήσετε να παίρνετε το φάρμακο μέχρι να σας ειδοποιήσουν να το σταματήσετε.

Η λοίμωξη μπορεί να επανέλθει εάν δεν πάρετε ολόκληρη τη φαρμακευτική αγωγή.

Εάν το αντιβιοτικό που έχει συνταγογραφηθεί για το παιδί σας είναι σε υγρή μορφή, φροντίστε να χρησιμοποιήσετε ένα κουτάλι μέτρησης σχεδιασμένο για υγρά φάρμακα για να είστε σίγουροι ότι δίνετε τη σωστή ποσότητα.

Μια τρύπα ή ένα σκίσιμο στο τύμπανο που προκαλείται από σοβαρή λοίμωξη ή μια συνεχιζόμενη λοίμωξη (χρόνια πυώδης μέση ωτίτιδα) αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά κολλύρια και μερικές φορές με τη χρήση μιας συσκευής αναρρόφησης για την απομάκρυνση των υγρών.

Ο γιατρός σας θα σας δώσει συγκεκριμένες οδηγίες σχετικά με το τι πρέπει να κάνετε.

Αναλγητικά φάρμακα

Η μη συνταγογραφούμενη παρακεταμόλη (Depon®) ή η ιβουπροφαίνη μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση από τον πόνο στο αυτί ή τον πυρετό.

Μπορούν επίσης να συνταγογραφηθούν παυσίπονες σταγόνες για το αυτί.

Αυτά τα φάρμακα συνήθως αρχίζουν να μειώνουν τον πόνο μέσα σε μερικές ώρες.

Ο γιατρός σας θα σας συστήσει παυσίπονα φάρμακα για εσάς ή το παιδί σας και θα σας δώσει πρόσθετες οδηγίες.

Ποτέ μη δίνετε ασπιρίνη σε παιδιά.

Η ασπιρίνη μπορεί να προκαλέσει μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση που ονομάζεται σύνδρομο Reye.

Οι ωταλγίες (πόνος στο αυτί) συνήθως πονάνε περισσότερο κατά την ώρα του ύπνου.

Η χρήση μιας ζεστής κομπρέσας στο εξωτερικό του αυτιού μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ανακούφιση του πόνου.

(Αυτό δεν συνιστάται για τα βρέφη).

Τυμπανοστομία με τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού

Μερικές φορές οι ωτίτιδες μπορεί να είναι συνεχείς (χρόνιες), να επαναλαμβάνονται συχνά ή το υγρό στο μέσο αυτί μπορεί να παραμείνει ακόμη και για μήνες μετά την αποδρομή της λοίμωξης (μέση ωτίτιδα με συλλογή).

Τα περισσότερα παιδιά θα παρουσιάσουν μια ωτίτιδα μέχρι την ηλικία των 5 ετών και ορισμένα παιδιά μπορεί να έχουν συχνές ωτίτιδες.

Τα χαρακτηριστικά σημάδια μιας ωτίτιδας σε ένα παιδί μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο στο εσωτερικό του αυτιού, αίσθημα πληρότητας στο αυτί, υπόκωφη ακοή, πυρετό, ναυτία, εμετό, διάρροια, κλάμα, ευερεθιστότητα και τράβηγμα των αυτιών (ειδικά σε πολύ μικρά παιδιά).

Εάν το παιδί σας έχει παρουσιάσει συχνές ωτίτιδες (τρεις ωτίτιδες σε έξι μήνες ή τέσσερις ωτίτιδες σε ένα χρόνο), είχε ωτίτιδες που δεν υποχώρησαν με αντιβιοτικά ή παρουσίασε απώλεια ακοής από συσσώρευση υγρού πίσω από το τύμπανο, μπορεί να είστε υποψήφιος για σωληνίσκους αερισμού.

Οι σωληνίσκοι αερισμού μπορούν να προσφέρουν άμεση ανακούφιση και μερικές φορές συνιστώνται για μικρά παιδιά που είναι στο στάδιο ανάπτυξης της ομιλίας και της γλώσσας τους.

Μπορεί να παραπεμφθείτε σε έναν ειδικό ωτορινολαρυγγολόγο (ΩΡΛ) για αυτή τη χειρουργική επέμβαση  η οποία ονομάζεται μυριγγοτομή και τοποθέτηση σωληνίσκων αερισμού.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ένας μικρός μεταλλικός ή πλαστικός σωλήνας εισάγεται μέσω μιας μικροσκοπικής τομής στο τύμπανο του αυτιού.

Ο σωλήνας επιτρέπει την είσοδο αέρα στο μέσο αυτί και την αποστράγγιση του υγρού.

Η διαδικασία είναι πολύ σύντομη – περίπου 10 λεπτά – και υπάρχει χαμηλό ποσοστό επιπλοκών.

Αυτός ο σωλήνας παραμένει συνήθως στη θέση του από έξι έως 12 μήνες.

Συχνά πέφτει από μόνος του, αλλά μπορεί επίσης να αφαιρεθεί από το γιατρό σας.

Το εξωτερικό αυτί θα πρέπει να διατηρείται στεγνό και χωρίς βρώμικο νερό, όπως το νερό της λίμνης, μέχρι να επουλωθεί πλήρως και να κλείσει η τρύπα στο τύμπανο.

Ποιες είναι οι συνέπειες της συσσώρευσης υγρού στα αυτιά σας ή των επαναλαμβανόμενων ή συνεχιζόμενων λοιμώξεων του αυτιού;

Οι περισσότερες λοιμώξεις των αυτιών δεν προκαλούν μακροχρόνια προβλήματα, αλλά όταν εκδηλώνονται, οι επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Απώλεια της ακοής: Κάποια ήπια, προσωρινή απώλεια ακοής (απόσβεση/παραμόρφωση του ήχου) συνήθως εμφανίζεται κατά τη διάρκεια μιας λοίμωξης του αυτιού. Συνεχείς λοιμώξεις, λοιμώξεις που εμφανίζονται επανειλημμένα, βλάβες στις εσωτερικές δομές του αυτιού από συσσώρευση υγρού μπορεί να προκαλέσουν σοβαρότερη απώλεια ακοής.
  
• Καθυστερημένη ανάπτυξη λόγου και ομιλίας: Τα παιδιά πρέπει να ακούσουν για να μάθουν τη γλώσσα και να αναπτύξουν την ομιλία. Η εξασθενημένη ακοή για οποιοδήποτε χρονικό διάστημα ή η απώλεια ακοής μπορεί να καθυστερήσει σημαντικά ή να εμποδίσει την ανάπτυξη της ομιλίας.
  
• Ρήξη στο τύμπανο: Μπορεί να αναπτυχθεί μια ρήξη στο τύμπανο από την πίεση που ασκείται από τη μακροχρόνια παρουσία υγρού στο μέσο αυτί. Περίπου το 5% έως 10% των παιδιών με ωτίτιδα αναπτύσσουν ένα μικρό σχίσιμο στο τύμπανο. Εάν το σχίσιμο δεν επουλωθεί από μόνο του, μπορεί να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση. Εάν έχετε αποστράγγιση/εκροή από το αυτί σας, μην τοποθετείτε τίποτα μέσα στον ακουστικό σας πόρο. Κάτι τέτοιο μπορεί να είναι επικίνδυνο αν υπάρξει ατύχημα και το αντικείμενο έρθει σε επαφή με το τύμπανο του αυτιού.
  
• Εξάπλωση της λοίμωξης: Η λοίμωξη που δεν υποχωρεί από μόνη της, δεν αντιμετωπίζεται ή δεν υποχωρεί πλήρως με τη θεραπεία μπορεί να εξαπλωθεί πέρα από το αυτί. Η λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο κοντινό μαστοειδές οστό (οστό πίσω από το αυτί). Σε σπάνιες περιπτώσεις, η λοίμωξη μπορεί να εξαπλωθεί στις μεμβράνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό (μήνιγγες) και να προκαλέσει μηνιγγίτιδα.
  

Τι μπορώ να κάνω για να προλάβω τις λοιμώξεις του αυτιού για μένα και το παιδί μου;

Ακολουθούν ορισμένοι τρόποι για να μειώσετε τον κίνδυνο ωτίτιδας σε εσάς ή στο παιδί σας:

Μην καπνίζετε. Μελέτες έχουν δείξει ότι το παθητικό κάπνισμα αυξάνει την πιθανότητα λοιμώξεων του αυτιού.

Βεβαιωθείτε ότι κανείς δεν καπνίζει στο σπίτι ή στο αυτοκίνητο -ιδιαίτερα όταν υπάρχουν παιδιά- ή στον παιδικό σας σταθμό.

Ελέγξτε τις αλλεργίες. Η φλεγμονή και η βλέννα που προκαλούνται από τις αλλεργικές αντιδράσεις μπορεί να μπλοκάρουν την ευσταχιανή σάλπιγγα και να κάνουν τις λοιμώξεις του αυτιού πιο πιθανές.

Προλάβετε τα κρυολογήματα. Μειώστε την έκθεση του παιδιού σας σε κρυολογήματα κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους της ζωής του.

Μην μοιράζεστε παιχνίδια, τρόφιμα, ποτήρια ή σκεύη. Πλένετε συχνά τα χέρια σας.

Οι περισσότερες λοιμώξεις του αυτιού ξεκινούν από κάποιο κρυολόγημα.

Εάν είναι δυνατόν, προσπαθήστε να καθυστερήσετε τη συμμετοχή σε μεγάλους παιδικούς σταθμούς κατά τη διάρκεια του πρώτου έτους.

Να θηλάζετε το μωρό σας. Θηλάστε το μωρό σας κατά τους πρώτους 6 έως 12 μήνες της ζωής του. Τα αντισώματα στο μητρικό γάλα μειώνουν το ποσοστό των λοιμώξεων του αυτιού.

Ταΐστε το μωρό με το μπιμπερό σε όρθια γωνία. Εάν ταΐζετε με μπιμπερό, κρατήστε το μωρό σας σε όρθια γωνία (το κεφάλι ψηλότερα από το στομάχι).

Το τάισμα σε οριζόντια θέση μπορεί να προκαλέσει την παλινδρόμηση του γάλακτος και άλλων υγρών στις ευσταχιανές σάλπιγγες.

Το να επιτρέπετε σε ένα βρέφος να κρατάει το δικό του μπιμπερό μπορεί επίσης να προκαλέσει τη διαρροή γάλακτος στο μέσο αυτί.

Ο απογαλακτισμός του μωρού σας από το μπιμπερό μεταξύ εννέα και 12 μηνών θα βοηθήσει να σταματήσει αυτό το πρόβλημα.

Παρατηρήστε την αναπνοή από το στόμα ή το ροχαλητό. Το συνεχές ροχαλητό ή η αναπνοή από το στόμα μπορεί να προκαλείται από μεγάλες αδενοειδείς εκβλαστήσεις.

Αυτές μπορεί να συμβάλλουν σε μολύνσεις του αυτιού.

Μπορεί να είναι απαραίτητη η εξέταση από ωτορινολαρυγγολόγο, ακόμη και η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των αδενοειδών (αδενοειδεκτομή).

Πραγματοποιήστε τους απαραίτητους εμβολιασμούς. Βεβαιωθείτε ότι τα εμβόλια του παιδιού σας έχουν γίνει, συμπεριλαμβανομένου του ετήσιου εμβολίου κατά της γρίπης (αντιγριπικό εμβόλιο) για τα παιδιά ηλικίας 6 μηνών και άνω.

Ρωτήστε το γιατρό σας και για τα εμβόλια κατά του πνευμονιόκοκκου, της μηνιγγίτιδας και άλλα εμβόλια.

Η πρόληψη των ιογενών λοιμώξεων και άλλων λοιμώξεων συμβάλλει στην πρόληψη των λοιμώξεων του αυτιού.

Γιατί τα παιδιά παθαίνουν πολύ περισσότερες ωτίτιδες από τους ενήλικες; Το παιδί μου θα παθαίνει πάντα ωτίτιδες;

Τα παιδιά έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους ενήλικες να πάθουν λοιμώξεις του αυτιού για τους εξής λόγους:

• Οι ευσταχιανές σάλπιγγες στα μικρά παιδιά είναι κοντύτερες και πιο οριζόντιες. Αυτό το σχήμα ευνοεί τη συγκέντρωση υγρών πίσω από το τύμπανο του αυτιού.
  
• Το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών, το οποίο είναι το σύστημα του οργανισμού που καταπολεμά τις λοιμώξεις, βρίσκεται ακόμη σε ανάπτυξη.
  
• Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις στα παιδιά είναι σχετικά μεγαλύτερες από ό,τι στους ενήλικες. Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις είναι τα μικρά μαξιλαράκια ιστού πάνω από το λαιμό και πίσω από τη μύτη και κοντά στις ευσταχιανές σάλπιγγες. Καθώς διογκώνονται για να καταπολεμήσουν μία λοίμωξη, μπορεί να εμποδίσουν τη φυσιολογική αποστράγγιση του αυτιού από την ευσταχιανή σάλπιγγα στο λαιμό. Αυτή η παρεμπόδιση του υγρού μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη του μέσου ωτός.
  

Τα περισσότερα παιδιά σταματούν να παθαίνουν ωτίτιδες μέχρι την ηλικία των 8 ετών.

Πότε πρέπει να καλέσω τον γιατρό για μια μόλυνση του αυτιού;

Καλέστε αμέσως τον γιατρό σας εάν:

• Εσείς ή το παιδί σας εμφανίσετε δυσκαμψία στον αυχένα.
• Το παιδί σας συμπεριφέρεται υποτονικά, φαίνεται ή συμπεριφέρεται πολύ άρρωστο ή δεν σταματά το κλάμα παρά τις όποιες προσπάθειες.
• Το περπάτημα του παιδιού σας δεν είναι σταθερό- είναι σωματικά πολύ αδύναμο.
• Ο πόνος στο αυτί σας ή στο αυτί του παιδιού σας είναι έντονος.
• Εσείς ή το παιδί σας έχει πυρετό πάνω από 40° C.
• Το παιδί σας παρουσιάζει σημάδια αδυναμίας στο πρόσωπό του ( προσέξτε αν έχει στραβό χαμόγελο).
• Βλέπετε αιματηρό ή γεμάτο πύον υγρό να τρέχει από το αυτί.

Καλέστε τον γιατρό σας κατά τη διάρκεια των ωρών λειτουργίας του ιατρείου εάν:

• Ο πυρετός παραμένει ή επανέρχεται περισσότερο από 48 ώρες μετά την έναρξη της χορήγησης αντιβιοτικού.
• Ο πόνος στο αυτί δεν βελτιώνεται μετά από τρεις ημέρες λήψης μιας αντιβίωσης.
• Ο πόνος στο αυτί είναι έντονος.
• Έχετε οποιεσδήποτε ερωτήσεις ή ανησυχίες σχετικά με το αυτί σας.