Παιδική κακοποίηση: Σημάδια για τα οποία πρέπει να έχουμε το νου μας

Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι κάποιος μπορεί να φτάσει σε παιδική κακοποίηση βλάπτει εσκεμμένα ένα παιδί, ωστόσο τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) εκτιμούν ότι 1 στα 7 παιδιά βιώνει παιδική κακοποίηση ή παραμέληση στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο.

Δυστυχώς, τα περισσότερα παιδιά γνωρίζουν τους θύτες τους και συχνά φοβούνται να αναφέρουν τι τους συμβαίνει.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζετε τα σημάδια της παιδικής κακοποίησης.

Τα αντίστοιχα στατιστικά στοιχεία για την Ελλάδα είναι δύσκολο να βρεθούν κάπου συγκεντρωμένα.

Αυτό συμβαίνει διότι στη χώρα μας δεν υπάρχει επίσημος φορέας που να καταγράφει λεπτομερώς τις υποθέσεις παιδικής κακοποίησης, παρά μόνο σποραδικά στοιχεία σε σχετικές με το αντικείμενο οργανώσεις, όπως π.χ. Το Χαμόγελο του Παιδιού.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας, ένα στα πέντε παιδιά έχει πέσει θύμα κάποιας μορφής κακοποίησης, ενώ ακόμα πιο σοκαριστικό είναι το γεγονός ότι σε εννέα στις δέκα περιπτώσεις ο δράστης δεν είναι κάποιος άγνωστος, αλλά προέρχεται από το φιλικό ή συγγενικό περιβάλλον της οικογένειας του παιδιού.

Σύμφωνα με στοιχεία του Χαμόγελου του Παιδιού, το πρώτο δεκάμηνο του 2021 ο οργανισμός:

• Έχει διαχειριστεί 1.057 κλήσεις που αφορούν περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
• Έχει φιλοξενήσει και στηρίξει 41 γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας και τα 55 παιδιά τους.
• Έχει πραγματοποιήσει 125 επιτόπιες παρεμβάσεις για 193 παιδιά που διέτρεχαν άμεσο κίνδυνο.
• Έχει δεχτεί στην Εθνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056 1.026 ανώνυμες και επώνυμες αναφορές για κακοποίηση και παραμέληση 1.338 παιδιών.
• Έχει δεχτεί από τις αρμόδιες αρχές 101 αιτήματα για τη φιλοξενία 143 παιδιών θυμάτων βίας.

Τι είναι η παιδική κακοποίηση;

Ενώ οι νόμοι περί κακοποίησης παιδιών διαφέρουν από πολιτεία σε πολιτεία και από χώρα σε χώρα, η σκόπιμη βλάβη ή κακομεταχείριση ενός παιδιού κάτω των 18 ετών θεωρείται τόσο κακοποίηση παιδιού όσο και έγκλημα.

Η παιδική κακοποίηση συναντάται σε πολλούς διαφορετικούς τύπους και αυτοί ενδέχεται να εκδηλώνονται ταυτόχρονα.

Οι τύποι κακοποίησης παιδιών είναι οι εξής:

• Σωματική κακοποίηση

Όταν ένα παιδί τραυματίζεται σωματικά ή τίθεται σκόπιμα σε κίνδυνο από άλλο πρόσωπο.

• Σεξουαλική κακοποίηση

Πρόκειται για την περίπτωση που ένα παιδί βιάζεται, εξαναγκάζεται να εκτελέσει μια σεξουαλική πράξη ή αναγκάζεται να συμμετάσχει σε μια πράξη που διεγείρει τον κακοποιό.

Το να αναγκάζει κανείς τα παιδιά να γδυθούν, να δείχνει σε παιδιά πορνογραφικό υλικό ή να χαϊδεύει τα γεννητικά όργανα ενός παιδιού αποτελεί επίσης σεξουαλική κακοποίηση.

• Παραμέληση

Η παραμέληση μπορεί να προκαλέσει σωματική και συναισθηματική βλάβη. Πρόκειται για την αποτυχία παροχής επαρκούς τροφής, στέγης, στοργής, εποπτείας, εκπαίδευσης και ιατρικής περίθαλψης.

• Συναισθηματική κακοποίηση

Η συναισθηματική κακοποίηση προϋποθέτει την προσβολή της συναισθηματικής ευημερίας του παιδιού και επηρεάζει αρνητικά την αυτοεκτίμηση του.

Η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να είναι λεκτική, αλλά μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την αγνόηση, την απόρριψη ή την απομόνωση ενός παιδιού.

• Ιατρική κακοποίηση

Ιατρική κακοποίηση είναι όταν κάποιος προσπαθεί σκόπιμα να αρρωστήσει ένα παιδί ή το θέτει σε κίνδυνο ώστε να χρειαστεί ιατρική φροντίδα.

Το προφίλ του θύτη

Ο “κίνδυνος του ξένου” (μη μιλάς σε ξένους, μακριά από ξένους) απασχολεί πολύ τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και είναι κάτι για το οποίο οι γονείς συχνά μιλούν στα παιδιά τους.

Πρέπει όντως να διδάξουμε στα παιδιά ότι αν κάποιος ισχυρίζεται ότι γνωρίζει τους γονείς τους και προσφέρεται να τα μεταφέρει, θα πρέπει πρώτα να καλέσουν έναν γονέα, παππού ή γιαγιά ή άλλον έμπιστο ενήλικα.

Ωστόσο, οι γονείς πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ο δράστης της σεξουαλικής κακοποίησης είναι συνήθως κάποιος που το παιδί τους ήδη γνωρίζει: ένα μέλος της οικογένειας ή ένας προπονητής, δάσκαλος ή οικογενειακός φίλος.

Θα μπορούσε ακόμη και να είναι δάσκαλος μουσικής ή κάποιος που είναι επικεφαλής μιας εξωσχολικής δραστηριότητας.

Σημάδια παιδικής κακοποίησης

Τα σημάδια της κακοποίησης δεν είναι πάντα προφανή.

Τα συγκεκριμένα σημάδια και συμπτώματα εξαρτώνται από τον τύπο της κακοποίησης και μπορεί να ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό.

• Ανεξήγητοι τραυματισμοί: Τραυματισμοί που δεν ταιριάζουν με τη δεδομένη εξήγηση ή μη θεραπευμένα ιατρικά ή οδοντιατρικά προβλήματα. Αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν ένδειξη σωματικής κακοποίησης.
  
• Ασυνήθιστοι τραυματισμοί ή σεξουαλικές συμπεριφορές: Μην αγνοείτε ασυνήθιστα σωματικά συμπτώματα, ειδικά στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Εάν ένα παιδί αιμορραγεί ή έχει εκκρίσεις που φαίνονται ασυνήθιστες ή παραπονιέται ότι πονάει πολύ, επικοινωνήστε αμέσως με τον γιατρό του. Είναι φυσιολογικό τα παιδιά να δείχνουν περιέργεια για τα σεξουαλικά μέρη του σώματός τους. Ωστόσο, αν αρχίσουν να δείχνουν συμπεριφορές που φαίνονται πιο ώριμες, που θα μπορούσατε να δείτε σε μια πορνογραφική ταινία ή να διατυπώνουν προτάσεις σχετικά με το σεξ που δεν είναι κατάλληλες για την ηλικία τους, αυτά είναι σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης στα παιδιά. Μπορεί να έχουν εκτεθεί σε κάτι ανθυγιεινό ή ενδεχομένως να έχουν κακοποιηθεί.
  
• Αλλαγές στη συμπεριφορά: Ένα παιδί που κάποτε ήταν εξωστρεφές μπορεί να γίνει κλειστό. Ένα παιδί που αγαπούσε μια συγκεκριμένη δραστηριότητα μπορεί να χάσει το ενδιαφέρον του γι’ αυτήν ή μπορεί να αναπτύξει ξαφνικό φόβο για ορισμένα μέρη ή ένα πρόσωπο.
  

Επιπλέον, τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες αυτών των εγκλημάτων μπορεί επίσης να παρουσιάσουν την ίδια συμπεριφορά.

Ωστόσο, να θυμάστε ότι η παρουσία αυτών των προειδοποιητικών σημείων δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένα παιδί κακοποιείται.

Είναι πιθανό τα συμπτώματα να προκαλούνται από μια άλλη στρεσογόνο κατάσταση.

Συνοπτικά, σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Stanford, τα σημάδια της κακοποίησης/ παραμέλησης ενός παιδιού έχουν ως εξής:

Στοιχεία συμπεριφοράς:

• Υπερβολικό κλάμα ή αναπτυξιακή καθυστέρηση
• φόβος, άγχος, πρόσδεση
• φοβίες
• εφιάλτες, προβλήματα ύπνου
• βρέξιμο του κρεβατιού
• κοινωνική απόσυρση
• υπερκινητικότητα
• κακή συγκέντρωση/αφηρημάδα
• μειωμένη σχολική επίδοση
• χρόνιες σχολικές απουσίες
• διαταραχές του λόγου
• οπισθοδρομική συμπεριφορά για την ηλικία
• φαίνεται να φοβάται τον γονέα
• διατροφικά προβλήματα
• κατάθλιψη, παθητικότητα
• αυξημένη λεκτική κακοποίηση ή σωματική επιθετική συμπεριφορά με άλλους
• καταστρέφει ή τραυματίζει αντικείμενα ή κατοικίδια ζώα
• κατάχρηση ουσιών
• αυτοτραυματισμός, όπως κοψίματα
• σεξουαλική συμπεριφορά
• συμπτώματα μετατραυματικού στρες
• αποφυγή του ξεντυσίματος
• απόσυρση στο άγγιγμα, φόβος της ιατρικής εξέτασης
• υπερβολική υποχωρητικότητα, ειδικά στα δύσκολα ή επώδυνα σημεία της ιατρικής εξέτασης

Συμπτώματα:

• πονοκέφαλοι
• κοιλιακός πόνος, χρόνιος
• κοιλιακό άλγος, οξύ – το αμβλύ τραύμα μπορεί να μην εμφανίζει εξωτερικά σημάδια – αναζητήστε διάταση, ευαισθησία, απουσία ήχων του εντέρου
• ασαφή σωματικά ενοχλήματα, συχνά χρόνια
• επιδείνωση ιατρικών προβλημάτων, όπως το άσθμα
• συχνός, ανεξήγητος πονόλαιμος
• μη φυσιολογική αύξηση ή απώλεια βάρους
• απροθυμία χρήσης ενός άκρου
• δυσκολία στο περπάτημα ή στο κάθισμα
• δυσφορία στα γεννητικά όργανα ή επώδυνη ούρηση ή αφόδευση
• ανεξήγητα συμπτώματα – αναζητήστε δηλητηρίαση, αναγκαστική κατάποση νερού, αλατιού (Munchausen by proxy)
• εμετός, ευερεθιστότητα ή ανώμαλη αναπνοή μπορεί να αντιπροσωπεύουν τραύμα στο κεφάλι

Σωματικές ενδείξεις (οι συνηθέστερες εκδηλώσεις κακοποίησης εντοπίζονται στο δέρμα, στα οστά ή στο ΚΝΣ):

• κακή υγιεινή
• ντύνονται ακατάλληλα για τις καιρικές συνθήκες
• αδυναμία ανάπτυξης, κακή αύξηση βάρους, υποσιτισμός
• έλλειψη φροντίδας των ιατρικών αναγκών- φροντίδα τραυμάτων, φαρμακευτική αγωγή
• κατάγματα
• εξαρθρώσεις
• μώλωπες
• αμυντικοί τραυματισμοί στους βραχίονες
• δαγκώματα – τα ανθρώπινα δαγκώματα είναι πιο επιφανειακά από τα ζωικά και εμφανίζονται καλύτερα 2-3 ημέρες αργότερα
• εγκαύματα – (στο 6-20% των κακοποιημένων παιδιών) τσιγάρο, σχοινί, εντύπωμα ή σχήμα καυτού αντικειμένου
• η σοβαρότητα του εγκαύματος συνάδει με τη διάρκεια της επαφής από το ιστορικό;
• εγκαύματα από τσιγάρο κυκλικά, βάθους 8-10mm, με σχηματισμένο περιθώριο – μπορεί να συγχέονται με μολυσματικό κηρίο ή μοξαθεραπεία
• εγκαύματα από όπλο ακινητοποίησης εμφανίζονται σε ζεύγη, διαμέτρου 0,5 cm και σε απόσταση 5 cm μεταξύ τους
• σημάδια συγκράτησης στη μασχάλη ή στα άκρα
• Τραύμα στο αυτί
• σκισίματα
• τραυματική απώλεια μαλλιών
• τραυματισμοί στο πρόσωπο χωρίς καλή εξήγηση
• τραυματισμοί στο στόμα/οδοντιατρικά τραύματα, όπως σχισμένο ή μελανιασμένο χείλος, χείλη, δόντια, ουρανίσκος, γλώσσα ή στοματικός βλεννογόνος
• τραυματισμοί από μη περιπατητικό παιδί
• τραύματα ή βλάβες ιστών στις στοματικές δομές μπορεί να προέλθουν από μαγειρικά σκεύη, ζεματιστά ή καυστικά υγρά
• εκδορές/μελανιές στις γωνίες του στόματος από φίμωση
• τραυματισμοί στο στόμα/σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα από αναγκαστικό στοματικό σεξ
• τραυματισμός στο κεφάλι, αλλαγή της ψυχικής κατάστασης
• αιμορραγία αμφιβληστροειδούς
• υποσκληρίδιο αιμάτωμα
• ενδοκοιλιακό τραύμα, συνήθως σε πολλαπλά όργανα
• μώλωπες, σχισίματα, αιμορραγία, εκκρίσεις από την περιοχή των γεννητικών οργάνων ή του ορθού
• διαγνωσμένο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα ή εγκυμοσύνη