Τα πεπτικά ένζυμα είναι ουσίες που σας βοηθούν να χωνέψετε την τροφή σας. Εκκρίνονται (απελευθερώνονται) από τους σιελογόνους αδένες και τα κύτταρα που επενδύουν το στομάχι, το πάγκρεας και το λεπτό έντερο.
Τα πεπτικά ένζυμα το πετυχαίνουν αυτό διασπώντας τα μεγάλα, πολύπλοκα μόρια που αποτελούν τις πρωτεΐνες, τους υδατάνθρακες και τα λίπη σε μικρότερα.
Αυτό επιτρέπει στα θρεπτικά συστατικά από αυτές τις τροφές να απορροφηθούν εύκολα από το αίμα σας και να μεταφερθούν στον οργανισμό σας.
Υπάρχουν διάφορα πεπτικά ένζυμα, όπως η αμυλάση, η μαλτάση, η λακτάση, η λιπάση, και οι πρωτεάσες.
Ορισμένες παθήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια των πεπτικών ενζύμων, όπως η δυσανεξία στη λακτόζη ή η εξωκρινής παγκρεατική ανεπάρκεια.
Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να είναι απαραίτητη η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής, μη συνταγογραφούμενων συμπληρωμάτων ή συνταγογραφούμενων συμπληρωμάτων με πεπτικά ένζυμα.
Συνεχίστε το διάβασμα προκειμένου να πληροφορηθείτε σχετικά με τους διάφορους τύπους πεπτικών ενζύμων και τον τρόπο λειτουργίας τους.
Τι είναι τα πεπτικά ένζυμα;
Τα πεπτικά ένζυμα απελευθερώνονται όταν:
- Προετοιμαζόμαστε να φάμε
- Μυρίζουμε και δοκιμάζουμε το φαγητό
- Προχωράμε στη διαδικασία της πέψης
Ορισμένες τροφές απαιτούν συγκεκριμένα πεπτικά ένζυμα για να διασπάσουν τα συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά που περιέχουν.
Διάφορες παθήσεις του οργανισμού, ιδίως αυτές που επηρεάζουν το πάγκρεας, μπορεί να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια πεπτικών ενζύμων. Αυτό συμβαίνει επειδή το πάγκρεας εκκρίνει διάφορα βασικά ένζυμα.
Συχνά αυτές οι ελλείψεις μπορούν να διορθωθούν με την αλλαγή της διατροφής σας. Μπορείτε να αποφεύγετε ορισμένα τρόφιμα ή να τρώτε τρόφιμα που περιέχουν φυσικά πεπτικά ένζυμα.
Μπορείτε επίσης να λάβετε συνταγογραφούμενα ή μη συνταγογραφούμενα συμπληρώματα ενζύμων.
Είδη πεπτικών ενζύμων
Κάθε ένα από τα πολλά διαφορετικά πεπτικά ένζυμα στοχεύει σε ένα συγκεκριμένο θρεπτικό συστατικό και το διασπά σε μορφή που να μπορεί τελικά να απορροφηθεί από τον οργανισμό.
Τα πιο σημαντικά πεπτικά ένζυμα είναι τα εξής:
- Αμυλάση
- Μαλτάση
- Λακτάση
- Λιπάση
- Πρωτεάσες
- Σουκράση
Αμυλάση
Η αμυλάση είναι σημαντική για την πέψη των υδατανθράκων. Διασπά το άμυλο σε σάκχαρα.
Η αμυλάση εκκρίνεται τόσο από τους σιελογόνους αδένες όσο και από το πάγκρεας. Η μέτρηση των επιπέδων αμυλάσης στο αίμα χρησιμοποιείται μερικές φορές ως μέσο για τη διάγνωση διαφόρων παθήσεων του παγκρέατος ή άλλων παθήσεων του πεπτικού συστήματος.
Τα υψηλά επίπεδα αμυλάσης στο αίμα μπορεί να σημαίνουν ότι έχετε:
- Αποφραγμένο ή τραυματισμένο αγωγό στο πάγκρεας
- Καρκίνο του παγκρέατος
- Οξεία παγκρεατίτιδα, η οποία είναι μια αιφνίδια φλεγμονή του παγκρέατος
Χαμηλά επίπεδα αμυλάσης μπορεί να σημαίνουν ότι έχετε χρόνια παγκρεατίτιδα ( διαρκή φλεγμονή του παγκρέατος) ή ηπατική νόσο.
Μαλτάση
Το λεπτό έντερο απελευθερώνει μαλτάση, η οποία είναι υπεύθυνη για τη διάσπαση της μαλτόζης (σάκχαρο βύνης) σε γλυκόζη (απλό σάκχαρο). Ο οργανισμός χρησιμοποιεί τη γλυκόζη για την παραγωγή ενέργειας.
Κατά τη διάρκεια της πέψης, το άμυλο μετατρέπεται εν μέρει σε μαλτόζη από τις αμυλάσες. Στη συνέχεια, το ένζυμο μαλτάση μετατρέπει τη μαλτόζη σε γλυκόζη. Αυτό το σάκχαρο στη συνέχεια είτε χρησιμοποιείται άμεσα από τον οργανισμό είτε αποθηκεύεται στο ήπαρ ως γλυκογόνο για μελλοντική χρήση.
Λακτάση
Η λακτάση (που ονομάζεται επίσης λακτάση-φλοριζοϋδρολάση) είναι ένα ένζυμο που διασπά τη λακτόζη, ένα σάκχαρο που βρίσκεται στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Μετατρέπει τη λακτόζη στα απλά σάκχαρα γλυκόζη και γαλακτόζη.
Η λακτάση παράγεται από κύτταρα γνωστά ως εντεροκύτταρα που επενδύουν τον εντερικό σωλήνα. Η λακτόζη που δεν απορροφάται υφίσταται ζύμωση από βακτήρια στο έντερο. Αυτό μπορεί να σας προκαλέσει αέρια και στομαχικές διαταραχές.
Λιπάση
Η λιπάση είναι υπεύθυνη για τη διάσπαση των λιπών σε λιπαρά οξέα και γλυκερόλη (απλή αλκοόλη σακχάρου). Παράγεται σε μικρές ποσότητες από το στόμα και το στομάχι σας και σε μεγαλύτερες ποσότητες από το πάγκρεας.
Πρωτεάσες
Αυτά τα πεπτικά ένζυμα που ονομάζονται επίσης πεπτιδάσες, πρωτεολυτικά ένζυμα ή πρωτεϊνάσες, διασπούν τις πρωτεΐνες σε αμινοξέα. Παίζουν επίσης ρόλο σε πολυάριθμες λειτουργίες του οργανισμού, όπως:
- την κυτταρική διαίρεση
- την πήξη του αίματος
- τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος
Οι πρωτεάσες παράγονται στο στομάχι και το πάγκρεας. Οι κυριότερες από αυτές είναι οι εξής:
- Πεψίνη: Η πεψίνη εκκρίνεται από το στομάχι με σκοπό τη διάσπαση των πρωτεϊνών σε πεπτίδια ή σε μικρότερες ομάδες αμινοξέων. Αυτά τα αμινοξέα στη συνέχεια είτε απορροφώνται είτε διασπώνται ακόμη περισσότερο στο λεπτό έντερο.
- Θρυψίνη: Η θρυψίνη σχηματίζεται όταν ένα ένζυμο που εκκρίνεται από το πάγκρεας ενεργοποιείται από ένα ένζυμο στο λεπτό έντερο. Η θρυψίνη ενεργοποιεί στη συνέχεια πρόσθετα παγκρεατικά ένζυμα, όπως η καρβοξυπεπτιδάση και η χυμοθρυψίνη, για να βοηθήσουν στη διάσπαση των πεπτιδίων.
- Χυμοθρυψίνη: Αυτό το ένζυμο διασπά τα πεπτίδια σε ελεύθερα αμινοξέα που μπορούν να απορροφηθούν από το εντερικό τοίχωμα.
- Καρβοξυπεπτιδάση Α: Εκκρίνεται από το πάγκρεας και διασπά τα πεπτίδια σε μεμονωμένα αμινοξέα.
- Καρβοξυπεπτιδάση Β: Εκκρίνεται από το πάγκρεας, και διασπά τα βασικά αμινοξέα.
Σουκράση
Η σουκράση εκκρίνεται από το λεπτό έντερο, όπου διασπά τη σακχαρόζη (το σάκχαρο της επιτραπέζιας ζάχαρης) σε φρουκτόζη και γλυκόζη. Πρόκειται για απλούστερα σάκχαρα που μπορεί να απορροφήσει ο οργανισμός.
Η σουκράση βρίσκεται κατά μήκος των εντερικών λαχνών. Αυτές είναι μικροσκοπικές δομές που μοιάζουν με τρίχες και επενδύουν το έντερο και απορροφούν θρεπτικά συστατικά στην κυκλοφορία του αίματος.
Ελλείψεις πεπτικών ενζύμων
Υπάρχει μια πληθώρα καταστάσεων υγείας που μπορεί να επηρεάσουν την έκκριση αρκετών πεπτικών ενζύμων που απαιτούνται για την πλήρη πέψη των τροφών.
Ορισμένες από αυτές είναι κληρονομικές καταστάσεις γενετικού χαρακτήρα, ενώ άλλες εκδηλώνονται με την πάροδο του χρόνου.
- Δυσανεξία στη λακτόζη
Η δυσανεξία στη λακτόζη εμφανίζεται όταν δεν είστε σε θέση να χωνέψετε τη λακτόζη λόγω ανεπαρκούς παραγωγής λακτάσης από το λεπτό έντερο. Όταν καταναλώνετε γαλακτοκομικά προϊόντα, μπορεί να εμφανίσετε:
- Φούσκωμα
- Διάρροια
- Κοιλιακό πόνο
- Αέρια
Υπάρχουν διάφορες μορφές δυσανεξίας στη λακτόζη.
- Συγγενής ανεπάρκεια λακτάσης
Η συγγενής ανεπάρκεια λακτάσης (που ονομάζεται επίσης συγγενής αλακτασία) είναι μια σπάνια κληρονομική μορφή δυσανεξίας στη λακτόζη.
Προκύπτει όταν τα νεογέννητα δεν είναι σε θέση να διασπάσουν τη λακτόζη στο μητρικό γάλα ή τη βρεφική τροφή. Εμφανίζουν σοβαρή διάρροια εάν δεν τους χορηγηθεί εναλλακτική λύση απαλλαγμένη από λακτόζη.
Η συγγενής ανεπάρκεια λακτάσης προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο LCT που παρέχει οδηγίες για την παραγωγή του ενζύμου λακτάση.
- Δευτεροπαθής δυσανεξία στη λακτόζη
Η δευτεροπαθής δυσανεξία στη λακτόζη αναπτύσσεται όταν η παραγωγή λακτάσης μειώνεται λόγω ασθενειών που μπορούν να βλάψουν το λεπτό έντερο.
Μεταξύ αυτών των ασθενειών συγκαταλέγονται η κοιλιοκάκη και η νόσος του Crohn, καθώς και άλλες ασθένειες ή βλάβες που επηρεάζουν το εντερικό τοίχωμα.
- Ανεπάρκεια της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος
Το πάγκρεας παράγει τα βασικά πεπτικά ένζυμα αμυλάση, πρωτεάση και λιπάση. Τα άτομα με ανεπάρκεια της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος παρουσιάζουν ανεπάρκεια αυτών των ενζύμων. Ως αποτέλεσμα, δεν μπορούν να χωνέψουν σωστά τις τροφές, ιδίως τα λίπη.
Οι παθήσεις που επηρεάζουν το πάγκρεας και σχετίζονται με την ανεπάρκεια της εξωκρινούς μοίρας του παγκρέατος είναι οι ακόλουθες:
- Χρόνια παγκρεατίτιδα: Μια φλεγμονή του παγκρέατος που μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στο όργανο με την πάροδο του χρόνου
- Κυστική ίνωση: Μια κληρονομική γενετική πάθηση που προκαλεί σοβαρές βλάβες στους πνεύμονες και το πεπτικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένου του παγκρέατος
- Καρκίνος του παγκρέατος
Τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε πεπτικά ένζυμα
Μια πληθώρα τροφών, ειδικά τα τροπικά φρούτα και τα λαχανικά που έχουν υποστεί ζύμωση, έχουν από τη φύση τους υψηλή περιεκτικότητα σε πεπτικά ένζυμα που μπορεί να επιταχύνουν την πέψη ορισμένων θρεπτικών συστατικών.
Είναι καλύτερο να τα τρώτε ωμά, καθώς η θερμότητα μπορεί να ελαττώσει ή να καταστρέψει αυτά τα φυτικά ένζυμα.
- Ανανάς – Πρωτεάσες (βρομελίνη): Βοηθά στην πέψη των πρωτεϊνών και έχει επιπλέον αντιφλεγμονώδη δράση
- Παπάγια – Πρωτεάσες (παπαΐνη): Βοηθά στην πέψη των πρωτεϊνών και είναι ένα δημοφιλές μέσο μαλακώματος του κρέατος
- Μάνγκο – Αμυλάσες: Βοηθά στη διάσπαση των υδατανθράκων από άμυλα σε απλά σάκχαρα και η δράση του αυξάνεται καθώς ωριμάζει το φρούτο.
- Μπανάνα – Αμυλάσες, γλυκοσιδάσες: Όπως οι αμυλάσες, έτσι και οι γλυκοσιδάσες διασπούν τους σύνθετους υδατάνθρακες.
- Ακατέργαστο μέλι – Αμυλάσες, Διαστάσες, Ινβερτάσες, Πρωτεάσες: Οι αμυλάσες και οι διαστάσες βοηθούν στη διάσπαση των αμύλων, οι ινβερτάσες στη διάσπαση των σακχάρων και οι πρωτεάσες στη διάσπαση των πρωτεϊνών.
- Κεφίρ – Λιπάσες, λακτάση, πρωτεάσες: Η λακτάση στο κεφίρ βοηθά στην πέψη του ζυμωμένου γάλακτος και μπορεί να γίνει ανεκτή από ορισμένα άτομα που έχουν δυσανεξία στη λακτόζη.
- Τζίντζερ – πρωτεάση (zingibain): Εκτός από τα ένζυμά του που μπορούν να βοηθήσουν στη διάσπαση των πρωτεϊνών, το τζίντζερ μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ανακούφιση από τη ναυτία.
- Λάχανο τουρσί – Λιπάσες, πρωτεάσες: Τα τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση αναπτύσσουν ένζυμα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ζύμωσης, καθώς και προβιοτικά ή ωφέλιμα βακτήρια, για την περαιτέρω υποστήριξη της υγείας του πεπτικού συστήματος.
Συμπληρώματα πεπτικών ενζύμων
Οι άνθρωποι που δεν έχουν επαρκείς ποσότητες πεπτικών ενζύμων ή που επιθυμούν να υποστηρίξουν την υγιή πέψη θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να συμπληρώσουν τη διατροφή τους με πεπτικά ένζυμα.
Μπορούν να το κάνουν αυτό τρώγοντας υγιεινές τροφές που περιέχουν πεπτικά ένζυμα που υπάρχουν στη φύση.
Αλλά μπορούν επίσης να λάβουν συμπληρώματα διατροφής υπό την καθοδήγηση ενός γιατρού.
Τα συμπληρώματα πεπτικών ενζύμων μπορούν να κυκλοφορούν σε μορφή:
- Χαπιών
- Σε σκόνη
Σε υγρά που προέρχονται από ζώα, φυτά ή μικρόβια