Πέτρα στα νεφρά: Αιτίες, συμπτώματα, θεραπεία και πρόληψη

Η πέτρα στα νεφρά εντοπίζεται συνήθως στους νεφρούς . Ωστόσο, μπορούν να αναπτυχθούν οπουδήποτε κατά μήκος του ουροποιητικού συστήματος, το οποίο αποτελείται από τα εξής μέρη:

• τους νεφρούς
• τους ουρητήρες
• την ουροδόχο κύστη και              
• την ουρήθρα

Η πέτρα στα νεφρά αποτελεί ένα επώδυνο πρόβλημα υγείας όταν δώσει συμπτώματα. Οι αιτίες εμφάνισής των λίθων ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο τους. Υπάρχουν διάφορα είδη λίθων που καθορίζονται με βάση τη χημική τους σύσταση.

Ασβέστιο

Οι λίθοι από ασβέστιο είναι οι πιο συχνοί. Εμφανίζονται σε μεγαλύτερη συχνότητα σε άντρες ηλικίας 20-30 ετών. Το ασβέστιο ενώνεται με άλλες ουσίες, όπως τα οξαλικά και ο φωσφόρος, και σχηματίζει τελικά την πέτρα.

Περίπου το 80% όλων των λίθων των νεφρών αποτελείται από άλατα ασβεστίου, συγκεκριμένα από οξαλικό ασβέστιο (CaOx, 70-80%) και φωσφορικό ασβέστιο (CaP ή CaPh, 5-10%).

Από τους λίθους ασβεστίου οι μισοί περίπου είναι λίθοι κυρίως μονοένυδρου οξαλικού ασβεστίου, με μικρές ποσότητες διένυδρου οξαλικού ασβεστίου ως επιφανειακό επίστρωμα.

Το υπόλοιπο μισό των ασβεστούχων λίθων αποτελείται από οξαλικό ασβέστιο μαζί με απατίτη (υδροξυαπατίτης) και ανθρακικό απατίτη σε μικρές ποσότητες.

Η πρόληψη του σχηματισμού πέτρας στα νεφρά που έχει αυτή τη σύσταση βασίζεται κυρίως στη διατροφή:

• Αποφυγή τροφών πλούσιων σε οξαλικά (σπανάκι, σοκολάτα, ξηροί καρποί, τσάι)
• Περιορισμός κατανάλωσης ζωικής προέλευσης πρωτεϊνών
• Δόσεις βιταμίνης C μέχρι 4gr/24hr θεωρούνται ασφαλείς (αυξάνει την απορρόφηση του οξαλικού)
• Αποφυγή τροφών πλούσιων σε ουρικό (σε περίπτωση υπερουρικοζουρικής λιθίασης οξαλικού ασβεστίου) όπως είναι συκώτι, πουλερικά, σαρδέλες, αντσούγιες κτλ.

Ουρικό οξύ

Η λιθίαση από ουρικό οξύ (ουρική λιθίαση) αποτελεί το τρίτο συχνότερο είδος ουρολιθίασης και αντιστοιχεί περίπου στο 10% όλων των λίθων. Ο επιπολασμός της νόσου επηρεάζεται από το φύλο και την ηλικία. Οι λίθοι από ουρικό οξύ είναι πιο συχνοί στους άντρες παρά στις γυναίκες. Άτομα μεγαλύτερα των 65 ετών έχουν διπλάσιες πιθανότητες να σχηματίσουν λίθους ουρικού οξέος σε σχέση με νεότερες ηλικίες. Η ουρική λιθίαση παρουσιάζει γεωγραφικήκατανομή και η επίπτωση της φαίνεται να είναι μεγαλύτερη στις χώρες της Μέσης Ανατολής (25%). Τέλος ο κίνδυνος εμφάνισης τους αυξάνει σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία.

Το ουρικό οξύ παράγεται από το μεταβολισμό των πουρινών που προέρχονται από τον καταβολισμό των νουκλεϊκών οξέων του οργανισμού και τις πουρίνες που λαμβάνονται με την τροφή. Καθημερινά παράγονται 600- 800 mg ουρικού οξέος, κατά κύριο λόγο στο ήπαρ. Τα 2/3 του παραγόμενου ουρικού οξέος αποβάλλονται από τους νεφρούς, ενώ το 1/3 αποβάλλεται από το γαστρεντερικό σωλήνα.

Οι λίθοι από ουρικό οξύ είναι πιο πιθανό να σχηματιστούν, όταν τα ούρα είναι σταθερά όξινα. Σε αυτό μπορεί να συμβάλει μία διατροφή πλούσια σε ζωικές πρωτεΐνες και πουρίνες. Οι σημαντικότεροι παράγοντες κινδύνου για πέτρα στα νεφρά από ουρικό οξύ είναι:

• το όξινο pΗ των ούρων
• η μικρή ποσότητα ούρων
• η αυξημένη απέκκριση του ουρικού οξέος

Η διατροφή αποτελεί το βασικότερο παράγοντα για το σχηματισμό του συγκεκριμένου τύπου πέτρας. Τρώγοντας λιγότερες τροφές πλούσιες σε πουρίνες μπορεί να ελαττωθεί ο κίνδυνος δημιουργίας περαιτέρω λίθων.

Υψηλά επίπεδα πουρινών έχουν βρεθεί σε κάποιους τύπους ψαριών (όπως χέλι, μύδια, μαρίδες, σαρδέλες, αντσούγιες), στο κόκκινο κρέας και στα εντόσθια (καρδιά, συκώτι, νεφρό).

Η πέτρα στα νεφρά από ουρικό οξύ εμφανίζεται με αυξημένη συχνότητα σε ασθενείς με:

• διαρροϊκά σύνδρομα
• σακχαρώδη διαβήτη
• παχυσαρκία
• αυξημένο ουρικό οξύ
• μεταβολικό σύνδρομο

Λιθίαση από στρουβίτη (φλεγμονώδης λιθίαση)

Οι πέτρες στα νεφρά από στρουβίτη (5-10%) είναι φλεγμονώδεις λίθοι και έχουν ως αποκλειστικό παράγοντα τις ουρολοιμώξεις.

Είναι πιο συχνές στις γυναίκες με αναλογία 2:1 και σχηματίζονται σε περιπτώσεις επίμονης λοίμωξης από μικρόβια που παράγουν το ένζυμο ουρεάση (διασπά την ουρία σε αμμωνία και CO₂). Μικρόβια που παράγουν ουρεάση είναι ο πρωτέας (το συχνότερο στους στρουβίτες), η κλεμπσιέλα, η ψευδομονάδα και το μυκόπλασμα.

Οι φλεγμονώδεις λίθοι αποτελούνται από ένα μίγμα εναμμωνίου φωσφορικού μαγνησίου και διττανθρακικού απατίτη (MgNH₄PO₄ · 6H₂O) και απαραίτητη προϋπόθεση για το σχηματισμό τους είναι τιμές pH >7. Αποτελούν τη συχνότερη αιτία κοραλλιοειδούς λιθίασης.

Μορφολογικά, το μέγεθός τους ποικίλει, έχουν σχήμα σαν κοράλλι, η επιφάνειά τους είναι καφέ ή λευκή και ημιδιαφανής και στη διατομή τους εμφανίζουν ασαφή οργάνωση δομής με στιβάδες λευκές, καφέ, ή μπεζ, γύρω από κεντρικό ίδιας εμφάνισης πυρήνα.

Η λιθίαση στρουβίτη συναντάται σε ασθενείς με λοιμώξεις του ουροποιητικού, ειδικότερα όταν αυτές συνυπάρχουν με:

• χρόνιο καθετηριασμό της κύστης
• νευρογενή κύστη
• ύπαρξη εκτροπής των ούρων
• ύπαρξη ξένων σωμάτων εντός του ουροποιητικού

Εξαιτίας του μεγέθους τους, η αυτόματη αποβολή των λίθων στρουβίτη είναι σπάνια.

Η κλινική εκδήλωση τους είναι συνήθως πόνος ή υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις με pΗ ούρων >7 και τους χαρακτηριστικούς κρυστάλλους στρουβίτη στα ούρα «δίκην φερέτρου» (σαν μικρά φέρετρα).

Κυστίνη

Οι λίθοι κυστίνης αποτελούν το 1-2% του συνόλου των λίθων στους ενήλικες και το 6-8% στα παιδιά.

Εμφανίζονται σε ασθενείς με κληρονομικές διαταραχές της μεταφοράς των αμινοξέων στο νεφρό και στο λεπτό έντερο, με αποτέλεσμα την αυξημένη αποβολή λυσίνης, ορνιθίνης, κυστίνης και αργινίνης, εξαιτίας της ελαττωμένης τιμής επαναρρόφησης στο νεφρώνα.

Η ελαττωμένη διαλυτότητα της κυστίνης μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό λίθων.

Η κυστινουρία είναι μια διαταραχή που κληρονομείται με το αυτοσωμικό υπολειπόμενο γονίδιο.

Η πέτρα στα νεφρά από κυστίνη μπορεί να αυξηθεί πολύ σε μέγεθος και συχνά υποτροπιάζει.

Αντιμετωπίζονται δύσκολα με εξωσωματική λιθοτριψία, καθιστώντας την προληπτική αντιμετώπιση τους αναγκαία.

Η νεφρική λειτουργία επηρεάζεται σε ασθενείς με κυστινουρία και συχνά είναι μειωμένη από τη νεαρή ηλικία, ενώ η παθολογία των νεφρώνων δείχνει διάθεση για ίνωση και απόφραξη των αθροιστικών σωληναρίων.

Η διάγνωση της κυστινουρίας γίνεται από το οικογενειακό ιστορικό, την ανάλυση των λίθων ή με την μέτρηση της συγκέντρωσης κυστίνης στα ούρα.

Συμπτώματα και σημεία πέτρας στα νεφρά

Πολλοί ασθενείς με πέτρα στα νεφρά δεν έχουν κανένα σύμπτωμα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται, όταν κάποιος λίθος βρεθεί μέσα στον ουρητήρα με αποτέλεσμα να εμποδίζει τη ροή των ούρων από τα νεφρά.

Το συνηθέστερο σύμπτωμα είναι ο κολικός του νεφρού, ο οποίος είναι ένας έντονος πόνος στην περιοχή των νεφρών, που μπορεί να αντανακλά στην κοιλιά, στην κύστη ή στα έξω γεννητικά όργανα.

Ο πόνος συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά, δεν ανακουφίζεται με την αλλαγή θέσης και συχνά συνοδεύεται από τάση για εμετό (ναυτία) ή και εμετό. Συνήθως, υπάρχει αιματουρία που είναι μικροσκοπική και ανακαλύπτεται στη γενική ούρων και σπάνια μακροσκοπική, που φαίνεται κατά την ούρηση.

Μερικές φορές, όταν συνυπάρχει ουρολοίμωξη, η λιθίαση μπορεί να παρουσιαστεί με συμπτώματα, όπως ρίγος, πυρετός, κόπωση, δυσουρικά ενοχλήματα (όπως η πέτρα κινείται προς τα κάτω μέσα στον ουρητήρα και πλησιάζει στην ουροδόχο κύστη, ο ασθενής μπορεί να αισθανθεί την ανάγκη να ουρεί συχνότερα (συχνοουρία) ή να αισθάνεται ένα αίσθημα καψίματος κατά την ούρηση) και πόνος στα νεφρά.

Δεν είναι σπάνιο η πέτρα στα νεφρά να διαγιγνώσκεται τυχαία σε έναν απεικονιστικό έλεγχο που γίνεται για άλλο λόγο.

Στην περίπτωση μικρής πέτρας στα νεφρά, μπορεί να μην υπάρχει καθόλου πόνος ή συμπτώματα καθώς η πέτρα διέρχεται από το ουροποιητικό σύστημα.

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου των λίθων στα νεφρά

Η δημιουργία λίθων στο ουροποιητικό σύστημα καθορίζεται από παράγοντες κινδύνου που είναι είτε ιδιοσυγκρασιακοί για τον κάθε άνθρωπο (ενδογενείς παράγοντες κινδύνου) είτε προέρχονται από το περιβάλλον του (εξωγενείς παράγοντες κινδύνου).

Συνήθως, έχουμε έναν συνδυασμό παραγόντων που συμβάλλουν στη δημιουργία λίθων.

Στους ενδογενείς παράγοντες, περιλαμβάνονται οι εξής:

• Ηλικία: Οι λίθοι εμφανίζονται συχνότερα στις ηλικίες μεταξύ 20 και 50 ετών.
• Φύλο: Οι άντρες εμφανίζουν λιθίαση 3 φορές συχνότερα από τις γυναίκες.
• Οικογενειακό ιστορικό-κληρονομικότητα: Περίπου το 25% των ασθενών με λιθίαση αναφέρουν ότι υπάρχει και άλλο άτομο στην οικογένειά τους με το ίδιο πρόβλημα.

Στους εξωγενείς παράγοντες, περιλαμβάνονται οι εξής:

• Κλιματικές συνθήκες: Άνθρωποι που κατοικούν σε θερμά κλίματα έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν λίθους.
• Διατροφή: Η κατανάλωση αυξημένης ποσότητας ζωικού λευκώματος και ζωικού λίπους προδιαθέτει στη δημιουργία λίθων, καθώς και η αυξημένη κατανάλωση αλατιού.
• Παχυσαρκία: Το αυξημένο σωματικό βάρος προδιαθέτει στον σχηματισμό λίθων.
• Πρόσληψη υγρών: Η κατανάλωση μικρής ποσότητας υγρών, ιδιαίτερα αν είναι λιγότερη από 1,5 λίτρο ημερησίως, αυξάνει την πιθανότητα σχηματισμού λίθων. Ακόμη, η σκληρότητα του νερού της περιοχής σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά λίθων.
• Επάγγελμα: Άνθρωποι που δουλεύουν σε επαγγέλματα πνευματικής και καθιστικής εργασίας έχουν μεγαλύτερα ποσοστά εμφάνισης λίθων σε σχέση με άτομα που κάνουν χειρωνακτική εργασία
• Φαρμακευτική αγωγή: Συγκεκριμένα αντιυπερτασικά φάρμακα, η λήψη αντιόξινων φαρμάκων, καθώς και θεραπείες σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, όπως οι πάσχοντες από HIV, προδιαθέτουν στη δημιουργία λίθων.

Οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, οι νεφρικές διαταραχές, όπως η κυστική εκφύλιση των νεφρών, καθώς και ορισμένες μεταβολικές διαταραχές, όπως ο υπερπαραθυρεοειδισμός σχετίζονται με τον σχηματισμό λίθων.

Επιπλέον, περισσότερο από το 70% των ανθρώπων που πάσχουν από μια σπάνια κληρονομική ασθένεια που ονομάζεται νεφρική σωληναριακή οξέωση αναπτύσσουν πέτρεςστα νεφρά.

Η κυστινουρία και η υπεροξαλουρία είναι άλλες δύο σπάνιες, κληρονομικές μεταβολικές διαταραχές που συχνά προκαλούν πέτρα στα νεφρά.

Στην κυστινουρία, μεγάλες ποσότητες κυστίνης, ενός αμινοξέος το οποίο δεν διαλύεται στα ούρα, συμπυκνώνεται, προκαλώντας το σχηματισμό λίθων από κυστίνη.

Σε ασθενείς με υπεροξαλουρία, το σώμα παράγει πάρα πολύ οξαλικό άλας. Όταν τα ούρα περιέχουν περισσότερο οξαλικό από όσο μπορεί να διαλυθεί, τότε οι κρύσταλλοι αυτοί καθιζάνουν υπό μορφή πέτρας.

Η υπερουρικοζουρία -η περίσσεια του ουρικού οξέος στα ούρα- η οποία είναι μια διαταραχή του μεταβολισμού του ουρικού οξέος που συνδέεται με ουρική αρθρίτιδα ή με υπερβολική κατανάλωση των πρωτεϊνούχων προϊόντων, επίσης μπορεί να προκαλέσει πέτρες στα νεφρά.

Η υπερασβεστιουρία είναι μία κληρονομική πάθηση, η οποία μπορεί να είναι η αιτία παρουσίας λίθων σε περισσότερους από τους μισούς ασθενείς.

Τα υψηλά επίπεδα του ασβεστίου έχουν ως αποτέλεσμα μεγάλη συγκέντρωση στα ούρα κρυστάλλων οξαλικού ή φωσφορικού ασβεστίου οι οποίοι είναι σε θέση να προκαλέσουν τον σχηματισμό πέτρας στα νεφρά ή σε άλλο σημείο του ουροποιητικού συστήματος.

Πέτρες οξαλικού ασβεστίου μπορεί επίσης να παρουσιασθούν σε άτομα που πάσχουν από χρόνια φλεγμονή του εντέρου ή που έχουν υποστεί χειρουργική επέμβαση εντερικής παράκαμψης, ή εντεροστομίας.

Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, λίθοι στρουβίτη μπορεί να σχηματιστούν σε άτομα που είχαν λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος.

Οι άνθρωποι που παίρνουν τον αναστολέα πρωτεάσης, ινδιναβίρη, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της λοίμωξης από τον ιό HIV, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν πέτρες στα νεφρά.

Πώς διαγιγνώσκεται η πέτρα στα νεφρά;

Μερικές φορές η λεγόμενη «σιωπηλή» πέτρα στα νεφρά που δεν προκαλεί συμπτώματα, ανακαλύπτεται μετά από τυχαίο έλεγχο στις ακτινογραφίες που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια μιας γενικής εξέτασης.

Αν οι πέτρα είναι μικρή, τότε συνήθως αποβάλλεται απαρατήρητη.

Συχνά, οι πέτρες στα νεφρά ανακαλύπτονται μετά από μία ακτινογραφία ή ένα υπέρηχο που γίνονται σε κάποιον που επισκέπτεται τα επείγοντα περιστατικά για αίμα στα ούρα ή αιφνίδιο πόνο.

Αυτές οι διαγνωστικές εξετάσεις θα δώσουν στον γιατρό πολύτιμες πληροφορίες για το μέγεθος και τη θέση της πέτρας.

Εξετάσεις αίματος και ούρων πιθανόν να βοηθήσουν στον εντοπισμό τυχόν μη φυσιολογικών ουσιών που θα μπορούσαν να διευκολύνουν την δημιουργία πέτρας στα νεφρά.

Συγκεκριμένα, μπορεί να γίνει απεικονιστικός έλεγχος ο οποίος περιλαμβάνει:

• Ανιχνεύει περίπου το 80-90% των λίθων. Υπάρχουν όμως λίθοι, όπως του ουρικού οξέος, που δεν φαίνονται στην ακτινογραφία ΝΟΚ.
• Δίνει πληροφορίες για την ύπαρξη απόφραξης (υδρονέφρωση) και μπορεί να ανιχνεύσει λίθους που βρίσκονται μέσα στο νεφρό ή στην κύστη αλλά όχι στον ουρητήρα.
• Αναδεικνύει την ακριβή θέση των λίθων, καθώς και την ύπαρξη ανατομικών ανωμαλιών που προδιαθέτουν στη δημιουργία λίθων. Επιτρέπει, επίσης, την εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας και του βαθμού υδρονέφρωσης.
• Αποτελεί, σήμερα, την εξέταση εκλογής στα περισσότερα ουρολογικά κέντρα για τη διερεύνηση της λιθίασης, καθώς υπερέχει διαγνωστικά από την ενδοφλέβια ουρογραφία, και γίνεται ταυτόχρονα έλεγχος και της ανατομίας του νεφρού.

O εργαστηριακός έλεγχος περιλαμβάνει:

• Συνήθως, υπάρχουν ερυθρά αιμοσφαίρια στα ούρα και μερικές φορές και στοιχεία ουρολοίμωξης (πυοσφαίρια κτλ).
• Μέτρηση της ουρίας και κρεατινίνης, του ουρικού οξέος και του ασβεστίου του ορού.
• Είναι ορμόνη που εκκρίνεται από τους παραθυρεοειδείς αδένες και ελέγχεται σε περιπτώσεις αυξημένου ασβεστίου, καθώς μπορεί να υπάρχει υπερλειτουργία των αδένων ως αίτιο της δημιουργίας λίθων.
• Σκοπός είναι να καθοριστεί η μεταβολική εικόνα του ασθενή για την πιθανή ανεύρεση κάποιας μεταβολικής ανωμαλίας υπεύθυνης για την παραγωγή λίθων.
• Γίνεται εφόσον βρεθεί ή αφαιρεθεί ο λίθος σε εξειδικευμένα εργαστήρια, προκειμένου να καθοριστεί το είδος του λίθου και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για μείωση των πιθανοτήτων υποτροπής και επανεμφάνισης λιθίασης.

Θεραπεία-Αντιμετώπιση

Αρχικά, η αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης αφορά την ανακούφιση και την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.

Στη φάση του δυνατού πόνου, του κολικού του νεφρού, σκοπός είναι η ανακούφιση του ασθενή από τον πόνο.

Χορηγούνται φάρμακα σε ενέσιμη μορφή που λέγονται μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη, τα οποία δρουν ως παυσίπονα και ελαττώνουν το τοπικό οίδημα.

Αν ο πόνος επιμείνει, μπορούν να χορηγηθούν ισχυρότερα παυσίπονα, όπως οπιοειδή αναλγητικά.

Στη συνέχεια, για πρόληψη των επεισοδίων κολικών χορηγούνται μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη από το στόμα για 7 μέρες και μπορεί να χορηγηθεί και ένας αναστολέας των α-αδρενεργικών υποδοχέων.

Σε ό,τι αφορά τη φαρμακευτική αγωγή, ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει κάποια φάρμακα για να βοηθήσει στην πρόληψη σχηματισμού λίθων ασβεστίου και ουρικού οξέος.

Τα φάρμακα αυτά ελέγχουν την ποσότητα του οξέος ή των αλκαλίων στα ούρα. Η αλλοπουρινόλη είναι ένα φάρμακο που επίσης μπορεί να είναι χρήσιμο σε ορισμένες περιπτώσεις υπερουρικοζουρίας.

Οι γιατροί συνήθως προσπαθούν να ελέγξουν την υπερασβεστιουρία με τη συνταγογράφηση ορισμένων διουρητικών, όπως η υδροχλωροθειαζίδη.

Τα φάρμακα αυτά μειώνουν την ποσότητα του ασβεστίου που απελευθερώνεται από τους νεφρούς στα ούρα, ευνοώντας τη διατήρηση του ασβεστίου στα οστά.

Λειτουργούν καλύτερα όταν η πρόσληψη νατρίου(αλατιού) είναι χαμηλή.

Σπάνια, σε ασθενείς με υπερασβεστιουρία μπορεί να δοθεί η κυτταρίνη με φωσφορικό νάτριο, η οποία δεσμεύει το ασβέστιο στο έντερο και έτσι εμποδίζει την απέκκρισή του στα ούρα.

Για λίθους από στρουβίτη που έχουν αφαιρεθεί εντελώς, η πρώτη γραμμή της πρόληψης είναι να διατηρήσουμε τα ούρα χωρίς βακτήρια που μπορούν να προκαλέσουν λοίμωξη.

Οι ασθενείς με υπερπαραθυρεοειδισμό αναπτύσσουν μερικές φορές πέτρες ασβεστίου. Η θεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις είναι συνήθως η χειρουργική αφαίρεση των παραθυρεοειδών αδένων, που βρίσκονται στο λαιμό.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, μόνο ένας από τους αδένες διογκώνεται. Η αφαίρεση των αδένων θεραπεύει το πρόβλημα του ασθενούς με υπερπαραθυρεοειδισμό και πέτρες στα νεφρά.

Πώς αφαιρούνται οι λίθοι;

Η τεχνική αφαίρεσης της πέτρας εξαρτάται από το μέγεθος και τη θέση της στο ουροποιητικό σύστημα.

Εφόσον τα επεισόδια κολικού ελέγχονται με τη φαρμακευτική αγωγή, και για λίθους μικρότερους του ενός εκατοστού (<1cm), σε ένα ποσοστό που φτάνει το 70%, ο λίθος θα αποβληθεί αυτόματα σε ένα διάστημα 4-6 βδομάδων.

Στις υπόλοιπες περιπτώσεις, θα χρειαστεί επεμβατική θεραπεία, με σκοπό τη θραύση και την απομάκρυνση του λίθου. Στις επεμβατικές μεθόδους, περιλαμβάνονται:

• Η εξωσωματική λιθοτριψία με κύματα κρούσης (ESWL): Πραγματοποιείται θραύση του λίθου με κρουστικά κύματα.
  Γίνεται συνήθως πολύ καλά ανεκτή από τον ασθενή και μπορεί να είναι αποτελεσματική σε ποσοστό που φτάνει το 90%. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν λίθοι που δεν μπορούν να σπάσουν με την εξωσωματική λιθοτριψία.
• Η ουρητηροσκόπηση και ενδοσωματική λιθοτριψία: Χρησιμοποιείται για λίθους που βρίσκονται στον ουρητήρα.
  Το ουρητηροσκόπιο μέσω της ουρήθρας και της κύστης εισέρχεται στον ουρητήρα μέχρι τον λίθο, όπου ειδικοί λιθοθρύπτες σπάζουν τον λίθο, και αφαιρούνται τα θραύσματά του.
  Οι πιο σύγχρονοι λιθοθρύπτες είναι οι λέιζερ λιθοθρύπτες.

Η εύκαμπτη laser νεφρολιθοτριψία είναι μια ελάχιστα επεμβατική χειρουργική τεχνική για την αντιμετώπιση των λίθων του νεφρού.

Ουσιαστικά πρόκειται για ανιούσα ενδονεφρική χειρουργική, όπου ενδοσκοπικά, διαμέσου της ουρήθρας, της κύστης και του ουρητήρα αντιμετωπίζονται οι λίθοι του νεφρού.

Η επεμβατική αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης συνίσταται στη θραύση και την απομάκρυνση του λίθου.

Ενδείκνυται σε περιπτώσεις μεγάλων λίθων που δεν μπορούν να αποβληθούν, απόφραξης του αποχετευτικού συστήματος που θέτει σε κίνδυνο τη νεφρική λειτουργία, συνυπάρχουσας λοίμωξης του ουροποιητικού, αποτυχίας της συντηρητικής αγωγής, ασθενών με ένα νεφρό ή ταυτόχρονης αμφοτερόπλευρης λιθιασικής απόφραξης.

• Διαδερμική νεφρολιθοτριψία: Χρησιμοποιείται για μεγάλους λίθους του νεφρού ή λίθους του νεφρού που δεν σπάνε με την εξωσωματική λιθοτριψία. Μέσω μιας οπής που γίνεται από το δέρμα μέχρι το νεφρό, εισάγεται το νεφροσκόπιο, ανευρίσκεται ο λίθος και σπάζει με ειδικούς λιθοθρύπτες, συνήθως υπερηχογραφικούς ή βαλλιστικούς.
• Ανοικτή χειρουργική επέμβαση: Έχει περιοριστεί σήμερα και φυλάσσεται μόνο για επιλεγμένες περιπτώσεις.

Αποβολή πέτρας του ουροποιητικού συστήματος

Σε γενικές γραμμές το 95% των λίθων 4 mm που εντοπίζονται μέσα στον ουρητήρα, θα αποβληθεί αυτόματα, χωρίς την ιατρική παρέμβαση σε διάστημα 40 ημερών.

Για αυτό μπορούμε να τους περιμένουμε και απλά να τους παρακολουθούμε. Λίθοι που εντοπίζονται στο νεφρό μπορεί να αποβληθούν αυτόματα, αλλά μπορεί να παραμείνουν χωρίς συμπτώματα μέσα στο νεφρό και να μεγαλώσουν.

Για αυτό καλό θα είναι αν πρόκειται να μην προβεί ένας ασθενής σε άμεση αντιμετώπιση, να αξιολογούνται περιοδικά με εξετάσεις.

Το αν θα επέμβουμε άμεσα ή όχι, εξαρτάται από το μέγεθος του λίθου.

Και αυτό γιατί σε κάτω από 5mm πέτρα, υπάρχει 68% πιθανότητα αυτόματης αποβολής, ενώ όταν η πέτρα είναι πάνω από 5mm υπάρχει 47% πιθανότητα αποβολής.

Αν ο λίθος υπερβαίνει τα 6mm οι πιθανότητες πέφτουν στο 10%, ενώ αν υπερβαίνει το 1 εκ., τότε οι πιθανότητες είναι ελάχιστες. Επιπλέον σε ασθενείς με ένα νεφρό, αμφοτερόπλευρη απόφραξη, πολύ έντονο άλγος, εμπύρετο ή νεφρική ανεπάρκεια, η επέμβαση πρέπει να είναι άμεση.

Στάδια αποβολής νεφρικού λίθου

Στάδιο 1. Αφού σχηματιστεί μια πέτρα στα νεφρά, μπορεί να παρατηρηθούν σπασμοί καθώς τα νεφρά προσπαθούν να διώξουν την πέτρα.

Αυτό μπορεί να προκαλέσει έντονο πόνο στην πλάτη ή στα πλευρά , ο οποίος μπορεί να έρχεται και να φεύγει κατά κύματα.

Στάδιο 2. Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, η πέτρα εισέρχεται στον ουρητήρα, ο οποίος είναι ο σωλήνας που ενώνει τους νεφρούς με την ουροδόχο κύστη.

Ανάλογα με το μέγεθος της πέτρας, αυτό το στάδιο μπορεί επίσης να προκαλέσει αίσθημα πόνου και έντονης πίεσης.

Στάδιο 3. Μόλις ο λίθος φτάσει στην ουροδόχο κύστη, το μεγαλύτερο μέρος του πόνου θα υποχωρήσει.

Ωστόσο, ενδεχομένως ο ασθενής να αισθάνεται αυξημένη πίεση στην ουροδόχο κύστη και να χρειάζεται να ουρεί συχνότερα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο λίθος μπορεί να σφηνωθεί προσωρινά στο άνοιγμα της ουρήθρας, γεγονός που μπορεί να εμποδίσει τη ροή των ούρων.

Στάδιο 4. Το τελικό στάδιο λαμβάνει χώρα όταν ο λίθος έχει φτάσει στην ουρήθρα. Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, ο ασθενής πρέπει να πιέσει δυνατά για να περάσει τη νεφρική πέτρα μαζί με τα ούρα από το άνοιγμα της ουρήθρας.

Ο χρόνος που απαιτείται για να αποβληθεί μια πέτρα στα νεφρά μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος της πέτρας.

Γενικά, οι μικρές πέτρες είναι σε θέση να περάσουν μέσω των ούρων μέσα σε 1-2 εβδομάδες, συχνά χωρίς καμία θεραπεία.

Από την άλλη, οι μεγαλύτερες πέτρες μπορεί να χρειαστούν 2-3 εβδομάδες για να μετακινηθούν μέσω των νεφρών και να εισέλθουν στην ουροδόχο κύστη.

Οι πέτρες που δεν περνούν από μόνες τους εντός 4 εβδομάδων συνήθως απαιτούν ιατρική θεραπεία.

Πρόληψη της νεφρολιθίασης και του σχηματισμού πέτρας στα νεφρά

Η σωστή ενυδάτωση αποτελεί βασικό προληπτικό μέτρο. Συνιστάται να λαμβάνονται αρκετά υγρά ώστε να αποβάλλονται τουλάχιστον 2,5 λίτρα ούρων κάθε μέρα.

Η αύξηση της ποσότητας των ούρων που αποβάλλονται βοηθά στην έκπλυση των νεφρών.

Η ποσότητα των υγρών που πρέπει να πίνει ένα άτομο εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες και το επίπεδο δραστηριότητας του ατόμου.

Οι άνθρωποι που έχουν ιστορικό νεφρολιθίασης θα πρέπει να πίνουν αρκετό νερό και άλλα υγρά, για να παράγουν τουλάχιστον 2-2,5 λίτρα ούρα την ημέρα.

Οι άνθρωποι που εργάζονται ή ζουν  σε ζεστό περιβάλλον χρειάζεται να πίνουν περισσότερα υγρά, για να αναπληρώνουν αυτά που χάνουν μέσω του ιδρώτα, ιδιαίτερα το καλοκαίρι.

Το νερό βοηθά να διατηρούνται τα  ούρα αραιωμένα και να ξεπλένονται οι ουσίες που σχηματίζουν κρυστάλλους στους νεφρούς.

Ειδικά αν υπάρχει κίνδυνος για σχηματισμό λίθων από κυστίνη, πρέπει να  γίνεται κατανάλωση αρκετού νερού κάθε μέρα για την αραίωση της κυστίνης που συγκεντρώνεται στα ούρα.

Μπορεί να απαιτηθεί να καταναλώνονται ως και 4 λίτρα νερού ανά 24ωρο.

Το νερό είναι μία ανέξοδη και χωρίς θερμίδες προστασία από τον σχηματισμό λίθων στα νεφρά.

Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ποτά από εσπεριδοειδή, όπως η λεμονάδα και η πορτοκαλάδα, προστατεύουν από τον σχηματισμό λίθων, επειδή περιέχουν κιτρικό άλας, το οποίο εμποδίζει τον σχηματισμό κρυστάλλων.

Αλλά δεν υπάρχουν μεγάλης κλίμακας μελέτες που να επιβεβαιώνουν αυτά τα ευρήματα.

Ενώ οι χυμοί εσπεριδοειδών μπορεί να προφυλάσσουν από τον σχηματισμό λίθων οξαλικού ασβεστίου και ουρικού οξέος, θα μπορούσαν να είναι επιβλαβείς για τους ανθρώπους που σχηματίζουν λίθους  φωσφορικού ασβεστίου.

Ο καφές και το τσάι μπορεί να προστεθούν στη συνολική πρόσληψη υγρών ενός ατόμου, και έχει αποδειχτεί ότι μειώνουν τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων, αλλά περιέχουν οξαλικά και έτσι αντενδείκνυνται σε ανθρώπους που έχουν ιστορικό αποβολής λίθων οξαλικού ασβεστίου.

Η μέτρια κατανάλωση κρασιού και ιδιαίτερα μπίρας (λόγω της διουρητικής της δράσης) μπορεί, επίσης, να προστατεύσει από σχηματισμό λίθων.

Η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε οξαλικά με μέτρο και η μείωση της πρόσληψης αλατιού και ζωικών πρωτεϊνών μπορεί επίσης να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης πέτρας στα νεφρά.

Τα κρέατα, τα αβγά και τα ψάρια περιέχουν πουρίνες, οι οποίες αποβάλλονται  με μορφή ουρικού οξέος στα ούρα. Τρόφιμα που είναι ιδιαίτερα πλούσια σε πουρίνες είναι  τα εντόσθια των ζώων, όπως το συκώτι καθώς και τα οστρακοειδή.

Τα συμπληρώματα που περιέχουν βιταμίνη C ή D μπορεί να συμβάλλουν στον σχηματισμό λίθων. Η βιταμίνη C μπορεί να μετατραπεί σε οξαλικά στον οργανισμό.

Οι γιατροί συστήνουν ότι η πρόσληψη δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 500mg ανά ημέρα για τους ανθρώπους που έχουν ιστορικό νεφρολιθίασης.

Ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει φάρμακα για να βοηθήσει στην πρόληψη του σχηματισμού λίθων ασβεστίου και ουρικού οξέος. Εάν έχει προηγηθεί πέτρα στα νεφρά ή υπάρχει κίνδυνος για πέτρα στα νεφρά, μιλήστε με το γιατρό σας και συζητήστε τις καλύτερες μεθόδους πρόληψης.

Τρόφιμα που μπορούν να προκαλέσουν πέτρες στα νεφρά

Πότε να επισκεφθείτε γιατρό

Σε πολλές περιπτώσεις, οι μικρές πέτρες στα νεφρά μπορούν να απομακρυνθούν από μόνες τους και δεν χρειάζονται θεραπεία.

Εάν ο ασθενής είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τον πόνο με φάρμακα χωρίς συνταγή και δεν έχει ενδείξεις λοίμωξης ή σοβαρά συμπτώματα όπως ναυτία ή εμετό, μπορεί να μην χρειάζεται θεραπεία.

Ωστόσο, εάν εμφανιστεί κάποιο από τα ακόλουθα συμπτώματα, θα πρέπει να αποταθεί άμεσα σε γιατρό:

– αίμα στα ούρα

– πυρετός

– ρίγη

– θολά ή δύσοσμα ούρα

– εμετός

– έντονος πόνος στην πλάτη ή στο πλάι

– Πόνος ή κάψιμο κατά την ούρηση

– δυσκολία στην ούρηση

Εάν ο ασθενής εμφανίζει υποτροπιάζουσες πέτρες στα νεφρά, θα πρέπει να μιλήσει με το γιατρό του, ακόμη και αν τα συμπτώματά του υποχωρήσουν χωρίς θεραπεία.

Ο γιατρός μπορεί να βοηθήσει στην εκπόνηση ενός σχεδίου για την πρόληψη της δημιουργίας λίθων στα νεφρά και την προστασία από μακροχρόνιες επιπλοκές.

Συμπεράσματα

Παρόλο που οι πέτρες στα νεφρά μπορεί να είναι ένα επώδυνο και ενοχλητικό πρόβλημα, υπάρχουν αρκετές διαφορετικές διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές.

Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλά φάρμακα και μέθοδοι που μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των συμπτωμάτων και να διευκολύνουν τη διέλευση των λίθων στα νεφρά.

Επιπλέον, η καλή ενυδάτωση και οι αλλαγές στη διατροφή μπορούν να αποτρέψουν μακροπρόθεσμα το σχηματισμό τους.