Βασίζεστε στα οστά και τις αρθρώσεις για να στηρίξετε το σώμα σας και να μπορέσετε να κινηθείτε στον κόσμο.
Αλλά πώς ακριβώς αναπτύσσονται τα οστά σας και τι τους συμβαίνει με την πάροδο του χρόνου;
Τα οστά αποτελούνται από δύο τύπους ιστών:
1. Συμπαγές (φλοιώδες) οστό: Ένα σκληρό εξωτερικό στρώμα που είναι πυκνό, ισχυρό και ανθεκτικό. Αποτελεί περίπου το 80 % της οστικής μάζας των ενηλίκων.
2. Σπογγώδες οστό: Αυτό αποτελείται από ένα δίκτυο τραπεζοειδών ή δομών που μοιάζουν με ράβδους. Είναι ελαφρύτερο, λιγότερο πυκνό και πιο εύκαμπτο από το συμπαγές οστό.
Επίσης, στα οστά βρίσκονται:
- οστεοβλάστες και οστεοκύτταρα, υπεύθυνα για τη δημιουργία οστού.
- οστεοκλάστες ή κύτταρα που απορροφούν το οστό
- οστεοειδές, ένα μείγμα κολλαγόνου και άλλων πρωτεϊνών
- ανόργανα μεταλλικά άλατα εντός της θεμέλιας ουσίας
- νεύρα και αιμοφόρα αγγεία
- μυελός των οστών
- χόνδρος
- μεμβράνες, μεταξύ των οποίων το ενδοόστεο και το περιόστεο
Οστικά κύτταρα
Τα οστά δεν είναι ένας στατικός ιστός, αλλά πρέπει να συντηρούνται και να αναδιαμορφώνονται συνεχώς.
Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι κυττάρων που εμπλέκονται σε αυτή τη διαδικασία.
Οστεοβλάστες: Αυτοί είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία νέου οστού και την επιδιόρθωση παλαιότερων οστών. Οι οστεοβλάστες παράγουν ένα πρωτεϊνικό μείγμα που ονομάζεται οστεοειδές, το οποίο ανοργανοποιείται και γίνεται οστό. Παράγουν επίσης ορμόνες, συμπεριλαμβανομένων των προσταγλανδινών.
Οστεοκύτταρα: Πρόκειται για ανενεργούς οστεοβλάστες που έχουν παγιδευτεί στο οστό που έχουν δημιουργήσει. Διατηρούν συνδέσεις με άλλα οστεοκύτταρα και οστεοβλάστες. Είναι σημαντικά για την επικοινωνία εντός του οστίτη ιστού.
Οστεοκλάστες: Πρόκειται για μεγάλα κύτταρα με περισσότερους από έναν πυρήνες. Η δουλειά τους είναι να διασπούν τα οστά. Απελευθερώνουν ένζυμα και οξέα για να διαλύσουν τα μέταλλα των οστών και να τα χωνέψουν. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται επαναρρόφηση. Οι οστεοκλάστες βοηθούν στην αναδιαμόρφωση των τραυματισμένων οστών και δημιουργούν διαδρόμους για τη διέλευση των νεύρων και των αιμοφόρων αγγείων.
Μυελός των οστών
Ο μυελός των οστών βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα οστά όπου υπάρχει σπογγώδες οστό.
Ο μυελός είναι υπεύθυνος για την παραγωγή περίπου 2 εκατομμυρίων ερυθρών αιμοσφαιρίων κάθε δευτερόλεπτο. Παράγει επίσης λεμφοκύτταρα και λευκά αιμοσφαίρια που συμμετέχουν στην ανοσολογική απόκριση.
- Εξωκυτταρική θεμέλια ουσία
Τα οστά είναι ουσιαστικά ζωντανά κύτταρα ενσωματωμένα σε μια οργανική θεμέλια ουσία με βάση τα ορυκτά. Αυτή η εξωκυτταρική θεμέλια ουσία αποτελείται από:
- Οργανικά συστατικά, που είναι κυρίως κολλαγόνο τύπου 1.
- Ανόργανα συστατικά, που περιλαμβάνουν τον υδροξυαπατίτη και άλλα άλατα, όπως το ασβέστιο και το φωσφορικό άλας.
Το κολλαγόνο προσδίδει στα οστά την εκτακτική τους αντοχή, δηλαδή την αντίσταση στο να διαλυθούν.
Ο υδροξυαπατίτης προσδίδει στα οστά αντοχή στη συμπίεση ή αντίσταση στη συμπίεση.
Όταν γεννιόμαστε, έχουμε περίπου 300 οστά, αλλά με την πάροδο του χρόνου καταλήγουμε να έχουμε μόνο 206. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλά από τα οστά μας, όπως αυτά του κρανίου μας, ενώνονται μεταξύ τους καθώς μεγαλώνουμε.
Πότε σταματά η ανάπτυξη των οστών;
Στην παιδική και εφηβική ηλικία, η δημιουργία οστών ξεπερνά την οστική μείωση ή απώλεια.
Στη δεκαετία των 20, η πυκνότητα των μετάλλων στα οστά σας κορυφώνεται.
Καθώς συνεχίζετε να μεγαλώνετε, η οστική σας μάζα μπορεί να σταθεροποιηθεί, αν ακολουθείτε έναν υγιεινό τρόπο ζωής που περιλαμβάνει επαρκή ποσότητα ασβεστίου, βιταμίνης D και άσκησης – ή η οστική σας μάζα μπορεί να αρχίσει να μειώνεται αργά, με την οστική απώλεια να ξεπερνά τη δημιουργία οστού.
Η οστική πυκνότητα μειώνεται αν δεν ασκείστε επαρκώς, δεν λαμβάνετε ασβέστιο, βιταμίνη Α, βιταμίνη Κ και βιταμίνη D από τις τροφές που τρώτε.
Πώς επηρεάζει η ηλικία τα οστά σας;
Η φυσική οστική απώλεια επιταχύνεται στη μέση της ζωής. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης (συνήθως γύρω στην ηλικία των 50 ετών, η οποία ορίζεται ως πρόωρη εμμηνόπαυση εάν εμφανιστεί πριν από την ηλικία των 45 ετών).
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα επίπεδα των προστατευτικών οιστρογόνων μειώνονται.
Δείτε περισσότερα
Για τους άνδρες, η απώλεια είναι πιο σταδιακή, επειδή η τεστοστερόνη μειώνεται αργά.
Μέχρι την ηλικία των 65 ετών, όμως, όλοι βρίσκονται στην ίδια βάρκα, καθώς ο ρυθμός οστικής απώλειας εξισώνεται μεταξύ των δύο φύλων.
Από εκεί και πέρα, η οστική μάζα μειώνεται σταδιακά για το υπόλοιπο της ζωής σας, γεγονός που σας θέτει σε μεγαλύτερο κίνδυνο για κατάγματα.
Για κάθε πέντε χρόνια που περνούν μετά την ηλικία των 65 ετών, ο κίνδυνος κατάγματος ουσιαστικά διπλασιάζεται.
Πότε αρχίζουν να λεπταίνουν τα οστά;
Εάν η αραίωση των οστών κάνει την οστική σας πυκνότητα να πέσει κάτω από το φυσιολογικό, έχετε οστεοπενία ή οστεοπόρωση, καταστάσεις που αποδυναμώνουν τα οστά.
Αυτό το αθόρυβο πρόβλημα συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα, αλλά ενέχει τον κίνδυνο καταγμάτων.
Τα κατάγματα της σπονδυλικής στήλης μπορεί να προκαλέσουν πόνο στην πλάτη και/ή καμπούρα.
Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι τα δύο τρίτα όλων των καταγμάτων της σπονδυλικής στήλης είναι ασυμπτωματικά.
Και τα περισσότερα κατάγματα συμβαίνουν σε ασθενείς με οστεοπενία, όχι με οστεοπόρωση, οπότε ο έγκαιρος εντοπισμός, η πρόληψη και η θεραπεία είναι σημαντικά.
Η σπονδυλική στήλη αποτελείται από οστά που ονομάζονται σπόνδυλοι. Μεταξύ κάθε οστού υπάρχει ένα μαξιλάρι που μοιάζει με γέλη (που ονομάζεται δίσκος).
Με τη γήρανση, το μέσο του σώματος (κορμός) κονταίνει καθώς οι δίσκοι χάνουν σταδιακά υγρό και γίνονται λεπτότεροι.
Οι σπόνδυλοι χάνουν επίσης μέρος της περιεκτικότητάς τους σε ανόργανα άλατα, καθιστώντας κάθε οστό λεπτότερο. Η σπονδυλική στήλη γίνεται καμπύλη και συμπιέζεται.
Στους σπονδύλους μπορεί επίσης να σχηματιστούν οστικά υπολείμματα που προκαλούνται από τη γήρανση και τη συνολική χρήση της σπονδυλικής στήλης.
Οι καμάρες των ποδιών γίνονται λιγότερο έντονες, συμβάλλοντας σε μια μικρή απώλεια ύψους.
Τα μακρά οστά των χεριών και των ποδιών είναι πιο εύθραυστα λόγω της απώλειας μετάλλων, αλλά δεν αλλάζουν σε μήκος.
Αυτό κάνει τα χέρια και τα πόδια να φαίνονται μακρύτερα σε σύγκριση με τον κοντύτερο κορμό.
Οι αρθρώσεις γίνονται πιο δύσκαμπτες και λιγότερο ευέλικτες. Το υγρό στις αρθρώσεις μπορεί να μειωθεί.
Ο χόνδρος μπορεί να αρχίσει να τρίβεται και να φθείρεται. Ορυκτά μπορεί να εναποτεθούν μέσα και γύρω από ορισμένες αρθρώσεις (ασβεστοποίηση).
Αυτό είναι σύνηθες φαινόμενο στην περιοχή του ώμου.
Οι αρθρώσεις του ισχίου και του γόνατος μπορεί να αρχίσουν να χάνουν χόνδρο (εκφυλιστικές αλλαγές). Οι αρθρώσεις των δακτύλων χάνουν χόνδρο και τα οστά παχαίνουν ελαφρώς.
Οι αλλαγές στις αρθρώσεις των δακτύλων, συνήθως οστικό οίδημα που ονομάζεται οστεόφυτα, είναι πιο συχνές στις γυναίκες.
Αυτές οι αλλαγές μπορεί να είναι κληρονομικές.
Οι επιπτώσεις από τις αλλαγές
Τα οστά γίνονται πιο εύθραυστα και μπορεί να σπάσουν πιο εύκολα. Το συνολικό ύψος μειώνεται, κυρίως επειδή ο κορμός και η σπονδυλική στήλη κονταίνουν.
Η καταστροφή των αρθρώσεων μπορεί να οδηγήσει σε φλεγμονή, πόνο, δυσκαμψία και παραμόρφωση. Οι αλλαγές στις αρθρώσεις επηρεάζουν σχεδόν όλους τους ηλικιωμένους.
Οι αλλαγές αυτές κυμαίνονται από μικρή δυσκαμψία έως σοβαρή αρθρίτιδα.
Η στάση του σώματος μπορεί να γίνει πιο σκυφτή (λυγισμένη). Τα γόνατα και οι γοφοί μπορεί να γίνουν πιο λυγισμένα.
Ο αυχένας μπορεί να γέρνει και οι ώμοι μπορεί να στενεύουν, ενώ η λεκάνη γίνεται ευρύτερη.
Η κίνηση επιβραδύνεται και μπορεί να περιοριστεί. Το περπάτημα (βάδισμα) γίνεται πιο αργό και πιο σύντομο. Το περπάτημα μπορεί να γίνει ασταθές και υπάρχει λιγότερη ταλάντωση των χεριών. Οι ηλικιωμένοι κουράζονται πιο εύκολα και έχουν λιγότερη ενέργεια.
Πώς να διαφυλάξετε τα οστά σας
Υπάρχουν ορισμένα μέτρα που μπορείτε να λάβετε για να διατηρήσετε τα οστά σας δυνατά και υγιή. Δείτε πώς.
1. Ενισχύστε τα οστά σας με τροφές.
Το ασβέστιο και η βιταμίνη D συνεργάζονται για να ενισχύσουν και να προστατεύσουν τα οστά σας, γι’ αυτό να τρώτε τρόφιμα πλούσια και στα δύο συστατικά προκειμένου να διατηρήσετε τα οστά σας υγιή.
Το διατροφικό ασβέστιο προτιμάται έναντι των συμπληρωμάτων, με συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη 1.000 και 1.200 mg ημερησίως.
Στους υγιείς ανθρώπους, η ποσότητα βιταμίνης D που απαιτείται ημερησίως ποικίλλει ανάλογα με την ηλικία.
2. Κάντε ασκήσεις με χρήση βάρους.
Σε αυτή την περίπτωση, δεν μιλάμε για άρση βαρών.
Αντίθετα, μιλάμε για δραστηριότητες με το χτύπημα της φτέρνας, όταν βάζετε το πόδι σας στο πάτωμα και στέλνετε ένα μηχανικό ερέθισμα μέσω του σκελετού σας.
Δραστηριότητες όπως το περπάτημα θα διεγείρουν τον σχηματισμό νέων οστών.
3. Αποφύγετε το κάπνισμα.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να κόψετε ή να αποφύγετε το κάπνισμα, οπότε προσθέστε και τα οστά σας στον κατάλογο.
Το κάπνισμα είναι τοξικό για τα κύτταρά σας και μειώνει τα επίπεδα των οιστρογόνων σας.
Δεν υπάρχει τίποτα στο οποίο να κάνει καλό η νικοτίνη, συμπεριλαμβανομένων των οστών σας.
4. Πραγματοποιήστε εξετάσεις οστικής πυκνότητας (DXA).
Η εξέταση οστικής πυκνότητας DXA είναι μια απεικονιστική εξέταση που μετρά την οστική σας πυκνότητα.
Οι γυναίκες πρέπει να κάνουν εξετάσεις DXA από την ηλικία των 65 ετών, ενώ οι άντρες πρέπει να τις κάνουν από την ηλικία των 70 ετών.
Εάν υπάρχουν κλινικοί παράγοντες κινδύνου για οστική απώλεια ή κατάγματα, μπορεί να χρειαστείτε DXA νωρίτερα.
Αυτοί οι παράγοντες κινδύνου είναι οι εξής:
- Οικογενειακό ιστορικό.
- Χαμηλό σωματικό βάρος.
- Προηγούμενα κατάγματα.
5. Λήψη φαρμακευτικής αγωγής, εφόσον κρίνεται απαραίτητο.
Εάν έχετε οστεοπενία ή οστεοπόρωση, ορισμένα φάρμακα μπορούν να επιβραδύνουν την οστική απώλεια. Και αν διατρέχετε υψηλό κίνδυνο να αναπτύξετε αυτές τις καταστάσεις, τα φάρμακα είναι ζωτικής σημασίας.
Αυτά χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τα αντιρροπιστικά, τα οποία σταματούν τον οργανισμό από το να απορροφά εκ νέου οστικό ιστό- και τα αναβολικά, τα οποία χτίζουν οστά σε άτομα που έχουν οστεοπόρωση.
6. Φροντίστε για άλλα θέματα που έχουν σχέση με την υγεία σας.
Λάβετε τη φροντίδα που χρειάζεστε για τις διαταραχές του θυρεοειδούς, τις διαταραχές των παραθυρεοειδών, την πρόωρη εμμηνόπαυση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση υγείας που επηρεάζει την οστική σας πυκνότητα.
