Η αχονδροπλασία είναι η πιο συχνά εμφανιζόμενη ανωμαλία της ανάπτυξης των οστών (σκελετική δυσπλασία), η οποία εμφανίζεται περίπου σε 1 στις 20.000-30.000 γεννήσεις ζωντανών παιδιών.
Αυτή η γενετική διαταραχή προκαλείται από μια αλλαγή (μετάλλαξη) στο γονίδιο του υποδοχέα του αυξητικού παράγοντα των ινοβλαστών 3 (FGFR3).
Η αχονδροπλασία εμφανίζεται ως αποτέλεσμα μιας αυτόματης γενετικής μετάλλαξης στο 80% περίπου των ασθενών- στο υπόλοιπο 20% κληρονομείται από έναν γονέα.
Αυτή η γενετική διαταραχή χαρακτηρίζεται από ασυνήθιστα μεγάλο κεφάλι (μακροκεφαλία), κοντούς βραχίονες (ριζομελικός νανισμός), ελαφριά κλίση των άκρων, υπερβολική οσφυική λόρδωση, επίπεδη ρινική γέφυρα, μεγάλη γνάθο και κοντό ανάστημα (ύψος ενηλίκου περίπου 1,5 μέτρο).
Η αχονδροπλασία δεν προκαλεί συνήθως βλάβες ή μειονεκτήματα στις διανοητικές ικανότητες.
Εάν τα οστά που ενώνουν το κεφάλι και τον αυχένα δεν συμπιέζουν το εγκεφαλικό στέλεχος ή τον ανώτερο νωτιαίο μυελό (συμπίεση της κρανιο-τραχηλικής συμβολής), το προσδόκιμο ζωής είναι σχεδόν φυσιολογικό.
Σημεία & συμπτώματα
- Γενικά
Αυτή η σπάνια γενετική διαταραχή χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: κοντό ανάστημα (συνήθως κάτω από 1,40 μ.), ασυνήθιστα μεγάλο κεφάλι (μακροκεφαλία) με προεξέχον μέτωπο (μετωπιαία προεξοχή) και επίπεδη ρινική γέφυρα, κοντά χέρια και πόδια, προεξέχουσα κοιλιά και γλουτούς (λόγω της προς τα μέσα καμπύλης της σπονδυλικής στήλης) και κοντά χέρια με δάχτυλα που παίρνουν θέση “τρίαινας” ή τριών ακτίνων κατά την έκταση.
- Βρεφική ηλικία
Τα βρέφη που γεννιούνται με αχονδροπλασία έχουν συνήθως ένα “θολωτό” κρανίο και ένα πολύ πλατύ μέτωπο.
Σε ένα μικρό ποσοστό παρατηρείται υπερβολική συσσώρευση υγρού γύρω από τον εγκέφαλο (υδροκέφαλος).
Ο μειωμένος μυϊκός τόνος (υποτονία) στη βρεφική ηλικία είναι χαρακτηριστικό της αχονδροπλασίας.
Η επίτευξη των αναπτυξιακών ορόσημων στον κινητικό τομέα ενδέχεται να καθυστερήσει.
Αιτίες
Η αχονδροπλασία είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων αλλαγών (μεταλλάξεων) ενός γονιδίου γνωστού ως υποδοχέας του αυξητικού παράγοντα των ινοβλαστών 3 (FGFR3).
Στις περισσότερες περιπτώσεις ασθενών, δεν υπάρχει εμφανές οικογενειακό ιστορικό της πάθησης.
Η αυξημένη ηλικία του πατέρα (προχωρημένη πατρική ηλικία) μπορεί να είναι ένας παράγοντας που συμβάλλει σε περιπτώσεις σποραδικής αχονδροπλασίας.
Σπανιότερα, οι οικογενείς περιπτώσεις αχονδροπλασίας ακολουθούν ένα αυτοσωμικό επικρατές πρότυπο κληρονομικότητας.
Οι επικρατούσες γενετικές διαταραχές εμφανίζονται όταν μόνο ένα αντίγραφο ενός παθολογικού γονιδίου είναι απαραίτητο για την πρόκληση μιας συγκεκριμένης διαταραχής.
Το ανώμαλο γονίδιο μπορεί να κληρονομηθεί από οποιονδήποτε γονέα ή μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ενός μεταλλαγμένου (τροποποιημένου) γονιδίου στο προσβεβλημένο άτομο.
Ο κίνδυνος μετάδοσης του παθολογικού γονιδίου από έναν προσβεβλημένο γονέα σε έναν απόγονο είναι 50% για κάθε εγκυμοσύνη.
Ο κίνδυνος είναι ο ίδιος για τους άνδρες και τις γυναίκες.
Πληθυσμοί που επηρεάζονται
Η αχονδροπλασία φαίνεται να προσβάλλει άνδρες και γυναίκες σε ίσους αριθμούς.
Η διαταραχή αυτή αρχίζει στο αναπτυσσόμενο έμβρυο και είναι μία από τις πιο συχνές μορφές σκελετικής δυσπλασίας που προκαλεί νανισμό.
Η εκτιμώμενη συχνότητα της αχονδροπλασίας κυμαίνεται από περίπου 1 στις 15.000 έως 1 στις 35.000 γεννήσεις.
Σχετικές διαταραχές
Τα συμπτώματα των ακόλουθων διαταραχών μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα της Αχονδροπλασίας.
Οι συγκρίσεις μπορεί να είναι χρήσιμες για τη διαφορική διάγνωση:
Η υποχρονδροπλασία είναι μια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μικρό ανάστημα και δυσανάλογα κοντά χέρια, πόδια, χέρια και πόδια (δηλαδή, νανισμός με μικρά μέλη).
Στα άτομα με τη συγκεκριμένη διαταραχή, το κοντό ανάστημα συχνά δεν αναγνωρίζεται μέχρι την πρώιμη ή μέση παιδική ηλικία ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, μέχρι την ενηλικίωση.
Τα πάσχοντα άτομα μπορεί επίσης να αναπτύξουν κύρτωμα των ποδιών κατά την πρώιμη παιδική ηλικία, το οποίο συχνά βελτιώνεται αυτόματα με την ηλικία.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να υπάρχουν πρόσθετες ανωμαλίες, όπως ασυνήθιστα μεγάλο κεφάλι (μακροκεφαλία), σχετικά προεξέχον μέτωπο, περιορισμένη έκταση και περιστροφή των αγκώνων ή/και άλλα σωματικά ευρήματα.
Επιπλέον, σε περίπου 10 % των περιπτώσεων, μπορεί να υπάρχει ήπια νοητική καθυστέρηση.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η υποχονδροπλασία φαίνεται να εμφανίζεται τυχαία για άγνωστους λόγους (σποραδικά) χωρίς εμφανές οικογενειακό ιστορικό.
Σε άλλες περιπτώσεις, η διαταραχή είναι οικογενής με αυτοσωμική επικρατούσα κληρονομικότητα.
Όπως προαναφέρθηκε, η υποχονδροπλασία και η αχονδροπλασία μπορεί να οφείλονται σε διαφορετικές μεταλλάξεις του ίδιου γονιδίου (π.χ. FGFR3).
Διάγνωση
Τα κλινικά και ακτινολογικά χαρακτηριστικά της αχονδροπλασίας είναι σαφώς προσδιορισμένα.
Τα άτομα με τυπικά ευρήματα δεν χρειάζονται γενικά μοριακό γενετικό έλεγχο για την επιβεβαίωση της διάγνωσης.
Όταν τα κλινικά χαρακτηριστικά εγείρουν υποψίες σε ένα νεογέννητο, τα ακτινογραφικά ευρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν στην επιβεβαίωση της διάγνωσης.
Ωστόσο, εάν υπάρχει αβεβαιότητα, η ταυτοποίηση της γενετικής παραλλαγής του γονιδίου FGFR3 με μοριακή γενετική εξέταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την τεκμηρίωση της διάγνωσης.
Παρακάτω παρατίθεται ένας κατάλογος προσαρμοσμένος από τους Pauli και Legare (2018) που παρέχει κλινικά σημεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη διάγνωση της αχονδροπλασίας.
- Δυσανάλογα κοντό ανάστημα
- Μακροκεφαλία με μετωπιαίο κύρτωμα
- Μετατόπιση του μέσου προσώπου προς τα πίσω και συμπιεσμένη ρινική γέφυρα
- Σύντμηση των χεριών με περιττές δερματικές πτυχές στα άκρα
- Περιορισμός της έκτασης του αγκώνα
- Κοντύτερα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών (βραχυδακτυλία)
- Διαμόρφωση των χεριών σε σχήμα τρίαινας
- Πόδια σε κύρτωση
- Υπερβολική καμπύλη της σπονδυλικής στήλης προς τα μέσα (οσφυϊκή λόρδωση)
- Χαλάρωση των αρθρώσεων
Συνήθεις θεραπείες
Οι συστάσεις για τη διαχείριση των παιδιών με αχονδροπλασία περιγράφονται από την Επιτροπή Γενετικής της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί για να συμπληρώνουν τις κατευθυντήριες γραμμές για τα παιδιά με μέσο ανάστημα.
Όπως περιγράφεται στους Pauli και Legare (2018), οι συστάσεις για τις εκδηλώσεις της αχονδροπλασίας συμπεριλαμβάνουν τα εξής:
- Υδροκέφαλος: Εάν εμφανιστούν σημεία/συμπτώματα αυξημένης ενδοκρανιακής πίεσης (επιταχυνόμενη μεγέθυνση της κεφαλής, διόγκωση της πηγής στο κρανίο, αλλαγές στην όραση, πονοκέφαλος), απαιτείται παραπομπή σε νευροχειρουργό. Μπορεί να γίνει αξονική τομογραφία (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI) του εγκεφάλου στη βρεφική ηλικία για να διαπιστωθεί η παρουσία υδροκεφάλου.
- Στένωση της κρανιοτραχηλικής συμβολής: Απαιτείται αξιολόγηση από επαγγελματία ιατρό για την πρόβλεψη της ανάγκης υποϊνιακής αποσυμπίεσης. Η ένδειξη συμπτωματικής συμπίεσης απαιτεί επείγουσα παραπομπή σε νευροχειρουργό.
- Αποφρακτική υπνική άπνοια: Μπορεί να αντιμετωπιστεί με μείωση του βάρους, χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση αμυγδαλών και αδενοειδών, θετική πίεση των αεραγωγών και, σπάνια, χειρουργική επέμβαση για τη δημιουργία ανοίγματος στο λαιμό (τραχειοστομία).
- Δυσλειτουργία του μέσου ωτός: Μπορεί να χρειαστούν ωτοσωλήνες μέχρι την ηλικία των επτά ή οκτώ ετών για να αντιμετωπιστούν οι συχνές λοιμώξεις του μέσου ωτός και να αποφευχθεί πιθανή απώλεια ακοής.
- Κοντό ανάστημα: Μελέτες σχετικά με τη χρήση αυξητικής ορμόνης έχουν δείξει αρχική επιτάχυνση της ανάπτυξης, αλλά με μείωση της επίδρασης με την πάροδο του χρόνου και μικρό μόνιμο όφελος.
- Παχυσαρκία: Τα μέτρα για την αποφυγή της παχυσαρκίας πρέπει να αρχίσουν από την πρώιμη παιδική ηλικία.
- Βλαισότητα (Varus deformity): Η συμπτωματική κάμψη των ποδιών προς τα μέσα (varus deformity) απαιτεί παραπομπή σε ορθοπεδικό. Ωστόσο, η ασυμπτωματική κάμψη δεν δικαιολογεί συνήθως χειρουργική αντιμετώπιση.
- Παραμορφώσεις της σπονδυλικής στήλης: Τα προληπτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της απαγόρευσης του μη υποστηριζόμενου καθίσματος κατά τους πρώτους 12-18 μήνες της ζωής, μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης σταθερής καμπύλης προς τα πίσω στη μέση της σπονδυλικής στήλης (κύφωση). Αν τα προληπτικά μέτρα δεν αποδώσουν, μπορεί να είναι αναγκαία η τοποθέτηση στηρίγματος ή η χειρουργική επέμβαση, ανάλογα με τον βαθμό σοβαρότητας της παραμόρφωσης αυτής.
- Σπονδυλική στένωση: Εάν εμφανιστούν σημεία/συμπτώματα σπονδυλικής στένωσης, ενδείκνυται επείγουσα χειρουργική παραπομπή.
- Εμβολιασμός: Όλοι οι εμβολιασμοί ρουτίνας είναι απαραίτητοι.
- Ανάγκες προσαρμογής: Μπορεί να χρειαστούν περιβαλλοντικές τροποποιήσεις στο σπίτι και στο σχολείο για να προσαρμοστούν στο μικρό ανάστημα.
- Κοινωνικοποίηση: Οι ασθενείς με αχονδροπλασία ενδέχεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και τη σχολική προσαρμογή.
Το 2021, το Voxzogo (vosoritide) εγκρίθηκε για παιδιά ηλικίας πέντε ετών και άνω με αχονδροπλασία και ανοικτές επιφύσεις (πλάκες ανάπτυξης), επιτρέποντας τη δυνατότητα ανάπτυξης.
H vosoritide είναι ένα τροποποιημένο C-νατριουρητικό πεπτίδιο (CNP). Στους ασθενείς με αχονδροπλασία, η ενδοχόνδρια οστεοποίηση ρυθμίζεται αρνητικά λόγω μιας μετάλλαξης στον υποδοχέα 3 του αυξητικού παράγοντα των ινοβλαστών (FGFR3).
Ως αποτέλεσμα, η vosoritide, όπως το CNP, ενεργεί ως θετικός ρυθμιστής της ενδοχόνδριας οστεοποίησης, καθώς προάγει τον πολλαπλασιασμό και τη διαφοροποίηση των χονδροκυττάρων.
