Τι είδους γονέας είστε; Γιατί έχει σημασία το στυλ της γονικής φροντίδας κατά την ανατροφή των παιδιών

Τα στυλ της γονικής φροντίδας είναι δομές που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τις διαφορετικές στρατηγικές που οι γονείς χρησιμοποιούν κατά την ανατροφή των παιδιών. Τα στυλ αυτά περιλαμβάνουν τις συμπεριφορές και τις στάσεις των γονέων και το συναισθηματικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά τους.

Οι αναπτυξιακοί ψυχολόγοι ενδιαφέρονται εδώ και χρόνια για τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς επηρεάζουν την ανάπτυξη των παιδιών. Ωστόσο, είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν οι πραγματικές σχέσεις αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ συγκεκριμένων ενεργειών των γονέων και της μετέπειτα συμπεριφοράς των παιδιών.

Μερικά παιδιά που μεγάλωσαν σε δραματικά διαφορετικά περιβάλλοντα μπορεί να μεγαλώσουν και να έχουν εντυπωσιακά παρόμοιες προσωπικότητες. Αντίθετα, παιδιά που μοιράζονται το ίδιο σπίτι και μεγαλώνουν στο ίδιο περιβάλλον μπορεί να μεγαλώσουν και να έχουν πολύ διαφορετικές προσωπικότητες.

Παρά τις προκλήσεις αυτές, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν δεσμοί μεταξύ του στυλ ανατροφής των γονέων και των επιδράσεων που έχουν αυτά τα στυλ στα παιδιά. Και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτές οι επιδράσεις μεταφέρονται στη συμπεριφορά των παιδιών όταν τελικά αυτά ενηλικιωθούν.

Τα τέσσερα στυλ γονικής φροντίδας

Στη δεκαετία του 1960, η ψυχολόγος Diana Baumrind διεξήγαγε μια μελέτη σε περισσότερα από 100 παιδιά προσχολικής ηλικίας. Χρησιμοποιώντας μια νατουραλιστική παρατήρηση, συνεντεύξεις γονέων και άλλες ερευνητικές μεθόδους, εντόπισε τις σημαντικότερες διαστάσεις της γονεϊκής συμπεριφοράς.

Οι διαστάσεις αυτές περιλαμβάνουν τις στρατηγικές πειθαρχίας, τη ζεστασιά και τη φροντίδα, τα στυλ επικοινωνίας και τις προσδοκίες για ωριμότητα και έλεγχο.

Με βάση αυτές τις διαστάσεις, η Baumrind πρότεινε ότι η πλειονότητα των γονέων επιδεικνύει ένα από τρία διαφορετικά στυλ ανατροφής. Μεταγενέστερη έρευνα των Maccoby και Martin πρότεινε την προσθήκη ενός τέταρτου γονικού στυλ. Καθένα από αυτά έχει διαφορετικά αποτελέσματα στη συμπεριφορά των παιδιών.

Τα τέσσερα στυλ γονικής μέριμνας που προσδιορίστηκαν από τον Baumrind και άλλους ερευνητές είναι τα εξής

• Αυταρχικό στυλ ανατροφής
• Εξουσιαστικό στυλ γονικής μέριμνας
• Ανεκτικό γονεϊκό στυλ
• Αμέτοχο γονικό στυλ

Αυταρχική γονική φροντίδα

Σε αυτό το στυλ γονικής φροντίδας, τα παιδιά αναμένεται να ακολουθούν αυστηρούς κανόνες που έχουν θεσπιστεί από τους γονείς. Η αποτυχία να το πράξουν συνήθως οδηγεί σε τιμωρία. Οι αυταρχικοί γονείς δεν εξηγούν καν το σκεπτικό πίσω από αυτούς τους κανόνες. Αν τους ζητηθεί να το εξηγήσουν, ο γονέας μπορεί απλώς να απαντήσει: “Επειδή το είπα εγώ”.

Άλλα συνήθη γνωρίσματα είναι τα εξής:

• Ενώ αυτοί οι γονείς έχουν υψηλές απαιτήσεις, δεν ανταποκρίνονται ιδιαίτερα στις ανάγκες των παιδιών τους.
• Περιμένουν από τα παιδιά τους να συμπεριφέρονται άριστα και να μην κάνουν λάθη, ωστόσο παρέχουν ελάχιστες κατευθύνσεις για το τι πρέπει να κάνουν ή να αποφεύγουν στο μέλλον.
• Τα λάθη τιμωρούνται, συχνά αρκετά αυστηρά, ωστόσο τα παιδιά τους συχνά μένουν με την απορία τι ακριβώς έκαναν λάθος.

Η Baumrind υποστηρίζει ότι αυτοί οι γονείς “είναι επικεντρωμένοι στην υπακοή και την τάξη και περιμένουν να υπακούσουν στις εντολές τους χωρίς εξηγήσεις”. Συχνά περιγράφονται ως αυταρχικοί και δικτατορικοί. Περιμένουν από τα παιδιά να υπακούσουν χωρίς ερωτήσεις.

• Επιπτώσεις της αυταρχικής γονικής συμπεριφοράς

Τα αυταρχικά στυλ ανατροφής οδηγούν γενικά σε υπάκουα και ικανά παιδιά, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε αυξημένο άγχος, χαμηλότερη αυτοπεποίθηση και μειωμένα εσωτερικά κίνητρα. Τα παιδιά μπορεί επίσης να είναι πιο πιθανό να λένε ψέματα για να αποφύγουν την τιμωρία.

Εξουσιαστική γονική φροντίδα

Όπως και οι αυταρχικοί γονείς, έτσι και οι γονείς με εξουσιαστικό στυλ ανατροφής θέτουν κανόνες και κατευθυντήριες γραμμές που τα παιδιά τους αναμένεται να ακολουθούν. Ωστόσο, αυτό το γονικό στυλ είναι πολύ πιο δημοκρατικό.

Ακολουθούν μερικά κοινά χαρακτηριστικά του εξουσιαστικού στυλ γονικής φροντίδας:

• Οι εξουσιαστικοί γονείς ανταποκρίνονται στα παιδιά τους και είναι πρόθυμοι να ακούσουν τις ερωτήσεις τους.
• Αυτοί οι γονείς περιμένουν πολλά από τα παιδιά τους, αλλά παρέχουν επίσης ζεστασιά, ανατροφοδότηση και επαρκή υποστήριξη.
• Όταν τα παιδιά αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στις προσδοκίες, αυτοί οι γονείς είναι περισσότερο τρυφεροί και συγχωρούν παρά τιμωρούν.

Σύμφωνα με την Baumrind, οι εξουσιαστικοί γονείς είναι καλοί στο να θέτουν πρότυπα και να παρακολουθούν τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Οι πειθαρχικές τους μέθοδοι είναι διεκδικητικές και υποστηρικτικές και όχι παρεμβατικές, περιοριστικές ή τιμωρητικές.

Για τους εξουσιαστικούς γονείς, ο στόχος είναι να μεγαλώσουν παιδιά που είναι κοινωνικά υπεύθυνα, συνεργάσιμα και αυτοελεγχόμενα. Ο συνδυασμός προσδοκιών και υποστήριξης βοηθά τα παιδιά των εξουσιαστικών γονέων να αναπτύξουν δεξιότητες όπως η ανεξαρτησία, ο αυτοέλεγχος και η αυτορρύθμιση .

• Επιπτώσεις της εξουσιαστικής γονικής φροντίδας

Το εξουσιαστικό στυλ γονικής μέριμνας έχει ως αποτέλεσμα ευτυχισμένα, ικανά και επιτυχημένα παιδιά. Μελέτες δείχνουν επίσης ότι αυτά τα παιδιά έχουν συχνά υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή τους όταν μεγαλώνουν.

Ανεκτική γονική φροντίδα

Οι ανεκτικοί γονείς, που μερικές φορές αναφέρονται και ως επιεικείς γονείς, έχουν πολύ λίγες απαιτήσεις από τα παιδιά τους. Αυτοί οι γονείς σπάνια πειθαρχούν τα παιδιά τους επειδή έχουν σχετικά χαμηλές προσδοκίες όσον αφορά την ωριμότητα και τον αυτοέλεγχο του παιδιού τους.

Άλλα συνήθη γνωρίσματα της ανεκτικής γονικής συμπεριφοράς είναι τα εξής:

• Οι ανεκτικοί γονείς δίνουν προτεραιότητα στο να είναι φίλοι του παιδιού τους παρά στο να είναι γονείς.
• Είναι ζεστοί και προσεκτικοί, αλλά έχουν την τάση να θέτουν λίγους κανόνες, να επιβάλλουν σπάνια τους κανόνες και να έχουν λίγες προσδοκίες.
• Επιτρέπουν στα παιδιά τους να παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις.

Σύμφωνα με την Baumrind, οι επιεικείς γονείς ανταποκρίνονται στα παιδιά τους αλλά δεν είναι απαιτητικοί. Δεδομένου ότι δεν περιμένουν ώριμη συμπεριφορά από τα παιδιά τους, τα παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να θέσουν όρια στον εαυτό τους.

Οι ανεκτικοί γονείς είναι γενικά τρυφεροί και επικοινωνούν με τα παιδιά τους, συχνά αναλαμβάνοντας περισσότερο την ιδιότητα του φίλου παρά του γονέα. Το θετικό είναι ότι αυτό μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να γίνουν πιο αυτάρκη και ανεξάρτητα. Από την άλλη πλευρά, μπορεί να συμβάλει σε ανεπαρκή αυτορρύθμιση του παιδιού.

• Επιπτώσεις της επιεικούς γονικής ανατροφής

Η ανεκτική γονική φροντίδα οδηγεί συχνά σε παιδιά που κατατάσσονται σε χαμηλές θέσεις όσον αφορά την ευτυχία και την αυτορρύθμιση. Αυτά τα παιδιά είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και τείνουν να έχουν κακές επιδόσεις στο σχολείο.

Αδιάφορη γονική μέριμνα

Εκτός από τα τρία κύρια στυλ που εισήγαγε η Baumrind, οι ψυχολόγοι Eleanor Maccoby και John Martin πρότειναν και ένα τέταρτο στυλ: τη μη-συμμετοχική ή παραμελητική ανατροφή. Το μη συμμετοχικό στυλ γονικής μέριμνας χαρακτηρίζεται από λίγες απαιτήσεις, χαμηλή ανταπόκριση και πολύ λίγη επικοινωνία.

Άλλα χαρακτηριστικά του μη συμμετοχικού στυλ γονικής φροντίδας είναι τα εξής:

• Ενώ οι γονείς αυτοί εκπληρώνουν τις βασικές ανάγκες του παιδιού, είναι γενικά αποστασιοποιημένοι από τη ζωή του παιδιού τους.
• Μπορεί να διασφαλίζουν ότι τα παιδιά τους τρέφονται και έχουν στέγη, αλλά προσφέρουν ελάχιστη έως μηδαμινή καθοδήγηση, οργάνωση, κανόνες ή ακόμη και υποστήριξη.
• Αυτοί οι γονείς μπορεί να φαίνονται αδιάφοροι, μη ανταποκρινόμενοι και απορριπτικοί.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς αυτοί μπορεί να απορρίπτουν ή να παραμελούν τις ανάγκες των παιδιών τους. Μπορεί επίσης να είναι σωματικά ή συναισθηματικά βίαιοι.

Μια μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν από παραμελητικούς γονείς συνήθως δυσκολεύονται στο σχολείο, βιώνουν συχνότερα κατάθλιψη, έχουν χειρότερες κοινωνικές σχέσεις, δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους και βιώνουν περισσότερο άγχος.

• Επιπτώσεις της μη συμμετοχικής γονικής φροντίδας

Τα μη συμμετοχικά στυλ γονικής φροντίδας κατατάσσονται στη χαμηλότερη θέση σε όλους τους τομείς της ζωής. Τα παιδιά αυτά τείνουν να μην έχουν αυτοέλεγχο, έχουν υψηλότερα ποσοστά παραβατικότητας και χαμηλότερη αυτοπεποίθηση.