Ο τέτανος είναι μια σοβαρή αλλά αποτρέψιμη βακτηριακή λοίμωξη που προσβάλλει τα νεύρα. Η ασθένεια μεταδίδεται με την επαφή με αντικείμενο ή επιφάνεια που έχει μολυνθεί με το Clostridium tetani. Η μετάδοση είναι συχνότερα το αποτέλεσμα μιας διατρητικής πληγής που εξασφαλίζει στο βακτήριο εύκολη πρόσβαση στο εσωτερικό του οργανισμού.
Ο τέτανος μπορεί να προληφθεί με ένα απλό εμβόλιο. Ωστόσο, εάν δεν έχετε εμβολιαστεί και έχετε μολυνθεί, η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει μυϊκούς σπασμούς που κυμαίνονται από ήπιους έως απειλητικούς για τη ζωή.
Προς το παρόν δεν υπάρχουν διαθέσιμες εξετάσεις αίματος για τη διάγνωση του τετάνου. Ως εκ τούτου, η θεραπεία θα ξεκινήσει με την εμφάνιση των συμπτωμάτων και μπορεί να περιλαμβάνει αντιτετανική αντιτοξίνη, ενδοφλέβια αντιβιοτικά, αντισπασμωδικά φάρμακα και μηχανικό αερισμό.
Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, η λοίμωξη από τέτανο μπορεί να εξελιχθεί από ήπιους σπασμούς σε ισχυρές συσπάσεις ολόκληρου του σώματος, ασφυξία και καρδιακή προσβολή. Δεν υπάρχει θεραπεία για τον τέτανο.
Αυτό το άρθρο αναφέρεται στον τέτανο, τα συμπτώματα της λοίμωξης από τέτανο, τη θεραπεία και την πρόληψη. Εξετάζει επίσης με τι μοιάζει ο τέτανος και πώς τον αισθάνεστε.
Τέτανος – Τύποι τετάνου
Εκτός από τον γενικευμένο τέτανο, υπάρχουν και άλλες, λιγότερο συχνές μορφές της νόσου.
Ο εντοπισμένος τέτανος προσβάλλει μόνο τους μύες γύρω από την περιοχή της μόλυνσης. Οι σπασμοί τείνουν να είναι ήπιοι και διαρκούν μόνο μερικές εβδομάδες, αν και μερικές φορές μπορεί να προηγηθούν του γενικευμένου τετάνου.
Ο κεφαλικός τέτανος περιορίζεται μόνο στους μύες του κεφαλιού. Εμφανίζεται συνήθως μετά από τραυματισμό στο κεφάλι, όπως κάταγμα στο κρανίο, ρήξη ή ακόμη και εξαγωγή δοντιού. Συνήθως, αυτός ο τύπος τετάνου μοιάζει με παράλυση του προσωπικού νεύρου,, με αποτέλεσμα την παράλυση του Bell ή την πτώση του άνω βλεφάρου.
Ο νεογνικός τέτανος αφορά τα νεογνά μητέρων που δεν έχουν εμβολιαστεί για τέτανο. Επειδή το μωρό δεν έχει έμφυτη ανοσία στο C. tetani, είναι ευάλωτο στη μόλυνση, συχνότερα ως αποτέλεσμα μολυσμένου ομφαλικού κολοβώματος. Αν και σπάνιος στον αναπτυγμένο κόσμο, ο νεογνικός τέτανος είναι η δεύτερη κύρια αιτία ασθενειών που προλαμβάνονται με εμβολιασμό στα παιδιά παγκοσμίως.
Συμπτώματα του τετάνου
Ο τέτανος συνήθως αρχίζει με ήπιους σπασμούς των μυών της γνάθου, που αναφέρονται ως κράμπα μασητήρων μυών ή τρισμός. Οι μύες του προσώπου μπορεί επίσης να επηρεαστούν, με αποτέλεσμα ο τέτανος να θυμίζει μια αυθόρμητη γκριμάτσα ή χαμογελαστή έκφραση, που αναφέρεται ως risus sardonicus (σαρδόνιο γέλιο).
Στον γενικευμένο τέτανο, ο οποίος αποτελεί περίπου το 80% όλων των περιπτώσεων τετάνου, οι ακούσιες συσπάσεις κατηφορίζουν από το κεφάλι και τελικά επηρεάζουν ολόκληρο το σώμα. Από το σαγόνι και το πρόσωπο, οι σπασμοί θα κινηθούν προς τα κάτω για να προκαλέσουν δυσκαμψία του αυχένα, δυσκολία στην κατάποση και ακαμψία των μυών του θώρακα και της γάμπας.
Καθώς οι σπασμοί επιδεινώνονται, μπορεί να οδηγήσουν σε επώδυνες συσπάσεις, γνωστές ως οπισθοτονίες, κατά τις οποίες ολόκληρο το σώμα κυριολεκτικά καμπυλώνεται με σπασμούς από το κεφάλι μέχρι το λαιμό, την πλάτη, τους γλουτούς και τα πόδια.
Οι συσπάσεις μπορεί να διαρκέσουν για λεπτά κάθε φορά και να γίνουν τόσο βίαιες ώστε να σκίζουν τους μύες και να σπάνε τα οστά. Άλλα κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν εφίδρωση, επεισόδια υψηλής αρτηριακής πίεσης και επεισόδια απώλειας του ελέγχου του εντέρου και της ουροδόχου κύστης.
Οι σπασμοί μπορούν επίσης να κλείσουν τις αναπνευστικές διόδους, με αποτέλεσμα τη δύσπνοια, τον πνιγμό και περιόδους κατά τις οποίες δεν υπάρχει καθόλου αναπνοή. Τα επεισόδια συχνά πυροδοτούνται από μικρά ερεθίσματα, όπως ένα ξαφνικό ρεύμα αέρα, έναν δυνατό θόρυβο, ένα έντονο φως ή ακόμη και ένα ελαφρύ άγγιγμα.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, θα εμφανιστεί συμπαθητική υπερδραστηριότητα (SOA), κατά την οποία τα συμπαθητικά νεύρα, τα οποία ρυθμίζουν τις ακούσιες αντιδράσεις του σώματος, υπερδιεγείρονται, προκαλώντας τη σπασμωδική συστολή των αιμοφόρων αγγείων. Τα συμπτώματα της συμπαθητικής υπερδραστηριότητας SOA είναι τα εξής:
Συμπτώματα συμπαθητικής υπερδραστηριότητας (SOA)
- Επεισόδια και αστάθεια υψηλής αρτηριακής πίεσης (παροξυσμική υπέρταση)
- Γρήγορος καρδιακός ρυθμός (ταχυκαρδία)
- Ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός (αρρυθμία)
- Έντονη εφίδρωση
- Υψηλός πυρετός
Σε συνδυασμό με τους σπασμούς που προκαλούνται από τον τέτανο, η συμπαθητική υπερδραστηριότητα μπορεί να προκαλέσει απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές, όπως πνευμονική εμβολή (θρόμβος αίματος στους πνεύμονες) και καρδιακή προσβολή. Η αναπνευστική ανεπάρκεια είναι η συχνότερη αιτία θανάτου.
Ακόμη και με πλήρη θεραπεία, το 10% των λοιμώξεων από τέτανο θα οδηγήσει σε θάνατο.
Αιτίες
Το Clostridium tetani είναι ένα αναερόβιο βακτήριο, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να ζήσει ή να αναπτυχθεί όπου υπάρχει οξυγόνο. Όταν εκτίθεται στον αέρα, το βακτήριο σχηματίζει έναν προστατευτικό σπόρο που του επιτρέπει να παραμείνει σε αδρανή κατάσταση, σε μεγάλο βαθμό αδιαπέραστο από τη θερμότητα, την ξηρότητα, την υπεριώδη ακτινοβολία ή τα απολυμαντικά οικιακής χρήσης.
Τα σπόρια μπορούν να παραμείνουν ζωντανά για χρόνια στο έδαφος και να επανενεργοποιηθούν όταν επιστρέψουν σε ευνοϊκό υγρό περιβάλλον. Ένα τέτοιο περιβάλλον είναι ένα βαθύ διατρητικό τραύμα στο οποίο το επανενεργοποιημένο βακτήριο είναι σε θέση να προκαλέσει λοίμωξη.
Μόλις εισέλθει στον οργανισμό, ο τέτανος θα απελευθερώσει τοξίνες – γνωστές ως τοξίνες τετανοσπασμίνης – που δεσμεύονται στα νευρικά κύτταρα. Οι τοξίνες θα εξαπλωθούν στη συνέχεια μέσω των περιφερικών νεύρων μέχρι να φτάσουν τελικά στο κεντρικό νευρικό σύστημα (τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό).
Καθώς τα βακτήρια πολλαπλασιάζονται και ενισχύουν αυτό το αποτέλεσμα, οι τοξίνες τετανοσπασμίνης θα αρχίσουν να μπλοκάρουν την παραγωγή ορισμένων χημικών αγγελιοφόρων, γνωστών ως νευροδιαβιβαστών, που ελέγχουν την εκούσια μυϊκή κίνηση.
Όσον αφορά την τοξικότητα, η τοξίνη τετανοσπασμίνης είναι η δεύτερη πιο θανατηφόρα βακτηριακή νευροτοξίνη μετά τη βοτουλινική τοξίνη που βρίσκεται στο Botox.
Οδοί μετάδοσης
Ο τέτανος εμφανίζεται σχεδόν αποκλειστικά σε άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί κατά του C. tetani.
Παρατηρείται συχνότερα σε θερμά, υγρά κλίματα και σε περιοχές όπου υπάρχει πολλή κοπριά στο έδαφος. Η νόσος έχει συνδεθεί εδώ και καιρό με πληγές από σκουριασμένα καρφιά. Αν και η ίδια η σκουριά δεν παίζει κανένα ρόλο στη μετάδοση της νόσου – μια κοινή παρανόηση – φιλοξενεί με ευκολία τα σπόρια του C. tetani. Το πάτημα ενός καρφιού απλώς μεταφέρει τα σπόρια βαθύτερα στο σώμα, είτε είναι σκουριασμένο είτε όχι.
Ο τέτανος σχετίζεται επίσης με την ενέσιμη χρήση ηρωίνης, συνήθως ως αποτέλεσμα των σπορίων που βρίσκονται στη μολυσμένη ηρωίνη και όχι στην ίδια τη βελόνα. Τα δαγκώματα ζώων μπορούν επίσης να μεταδώσουν το βακτήριο, όπως και τα επιπλεγμένα κατάγματα των οστών, τα εγκαύματα και τα σκουλαρίκια ή τα τατουάζ που γίνονται με μη αποστειρωμένο εξοπλισμό.
Παρόλο που έχουν επίσης ενοχοποιηθεί και οδοντιατρικές επεμβάσεις, αυτές συμβαίνουν συχνότερα στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου δεν εφαρμόζονται οι συνήθεις πρακτικές χειρουργικής υγιεινής. Οι ιατρικές διαδικασίες, όπως η χειρουργική επέμβαση ή οι ενέσεις, είναι μάλλον απίθανες οδοί μετάδοσης.
Σήμερα, με τον καθιερωμένο εμβολιασμό των παιδιών και των ενηλίκων, μόνο περίπου 30 περιπτώσεις τετάνου εμφανίζονται στις ΗΠΑ κάθε χρόνο. Παγκοσμίως, ο τέτανος προκαλεί περίπου 60.000 θανάτους ετησίως.
Διάγνωση
Δεν υπάρχουν εξετάσεις αίματος για τη διάγνωση του τετάνου. Αν και η βακτηριακή καλλιέργεια μπορεί να παρέχει ενδείξεις μόλυνσης (με την εξαγωγή δείγματος υγρού από μια ανοιχτή πληγή), το πραγματικό θετικό ποσοστό είναι μόνο περίπου 30%.
Αυτό σημαίνει ότι από όλα τα άτομα που έχουν τέτανο και εξετάζονται γι’ αυτόν, μόνο το 30% θα έχει θετική εξέταση που θα επιβεβαιώνει τη μόλυνση (παρόλο που το υπόλοιπο 70% είναι επίσης μολυσμένο). Εξαιτίας του γεγονότος αυτού, ο τέτανος θα αντιμετωπιστεί κατά τεκμήριο με βάση την εμφάνιση των συμπτωμάτων και το ιστορικό του εμβολιασμού σας.
Μια εξέταση στο ιατρείο που μπορεί να ενισχύσει τη διάγνωση είναι το τεστ με τη σπάτουλα. Πρόκειται για την τοποθέτηση ενός γλωσσοπίεστρου στο πίσω μέρος του λαιμού σας. Εάν έχετε μολυνθεί, θα αντιδράσετε ασυνήθιστα και θα δαγκώσετε αντανακλαστικά την πίεση της κατάθλιψης. Εάν δεν έχετε μολυνθεί, το φυσικό αντανακλαστικό πνιγμού θα σας αναγκάσει να σπρώξετε το γλωσσοπίεστρο έξω από το στόμα σας.
Θεραπεία
Η θεραπεία του τετάνου ποικίλλει ανάλογα με την κατάσταση του εμβολιασμού σας.
Εάν έχετε βαθύ τραύμα αλλά έχετε εμβολιαστεί προηγουμένως κατά του τετάνου, μπορεί να σας χορηγηθεί ένα φάρμακο που ονομάζεται ανοσοσφαιρίνη κατά του τετάνου (TIG).
Γνωστή και ως αντιτοξίνη του τετάνου, η TIG είναι ένα φάρμακο που αποτελείται από ανοσοποιητικές πρωτεΐνες, γνωστές ως αντισώματα, οι οποίες είναι σε θέση να εξουδετερώσουν την τοξίνη τετανοσπασμίνη. Η TIG χορηγείται με ένεση στον μυ του άνω βραχίονα ή του μηρού. Ο τοπικός πόνος και το οίδημα είναι οι πιο συχνές παρενέργειες.
Ωστόσο, εάν δεν έχετε εμβολιαστεί ή δεν έχετε ολοκληρώσει τη σειρά εμβολιασμών σας, η TIG μπορεί να χορηγηθεί παράλληλα με τον κατάλληλο κύκλο εμβολιασμών (βλ. παρακάτω). Αυτό θα πρέπει να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατό μετά τον τραυματισμό, ιδανικά όχι περισσότερο από 48 ώρες.
Εάν έχετε συμπτώματα τετάνου, θα πρέπει να νοσηλευτείτε σε νοσοκομείο και να υποβληθείτε σε πιο επιθετική θεραπεία. Η πορεία της θεραπείας θα ποικίλλει ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων σας.
Πρόληψη
Από τότε που εισήχθη το εμβόλιο του τετάνου τη δεκαετία του 1940, ο αριθμός των μολύνσεων από τέτανο παγκοσμίως μειώθηκε κατά 95%. Σήμερα, το εμβόλιο του τετάνου συνδυάζεται με άλλα εμβόλια που μπορούν να προλάβουν κοινές παιδικές ασθένειες.
Τα εμβόλια διφθερίτιδας, τετάνου και κοκκύτη (DTaP) χορηγούνται στα παιδιά ως μέρος της σειράς εμβολιασμών ρουτίνας.
Το εμβόλιο DTaP παρέχει προστασία έναντι τριών ασθενειών: διφθερίτιδα (βακτηριακή λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, κοκκύτης και τέτανος. Το εμβόλιο DTaP χορηγείται σε μια σειρά πέντε εμβολίων στον άνω βραχίονα ή στο μηρό στα ακόλουθα διαστήματα:
- Δύο μήνες
- Τέσσερις μήνες
- Έξι μήνες
- 15 έως 18 μηνών
- Τέσσερα έως έξι έτη
