Η ενδοοικογενειακή βία αφορά πρότυπα συμπεριφοράς που χρησιμοποιούνται για την κατάκτηση και τη διατήρηση της εξουσίας και του ελέγχου επί του συντρόφου. Δυστυχώς, η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο: περίπου 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 4 άνδρες αναφέρουν ότι έχουν βιώσει σοβαρή σωματική βία από τον σύντροφό τους κάποια στιγμή στη διάρκεια της ζωής τους.
Η κακοποίηση αυτή αφορά συχνά ερωτικούς συντρόφους, αλλά η ενδοοικογενειακή βία μπορεί επίσης να πλήξει τα παιδιά, τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας ή άλλους συγγενείς. Τέτοια περιστατικά αποκαλούνται οικογενειακή βία.
Από τα πολλά είδη ενδοοικογενειακής βίας, η σωματική βία θεωρείται συχνά συνώνυμη της ενδοοικογενειακής βίας – τα χαρακτηριστικά σημάδια της προσφέρουν εύκολες ενδείξεις κακομεταχείρισης. Ωστόσο, ενώ οι άλλες μορφές κακοποίησης μπορεί να μην προκαλούν σωματική βλάβη, αυτό δεν καθιστά τον αντίκτυπό τους λιγότερο επιζήμιο.
Συνήθεις μορφές ενδοοικογενειακής βίας
Όταν οι άνθρωποι ακούνε τον όρο “ενδοοικογενειακή βία”, συνήθως το πρώτο πράγμα που σκέφτονται είναι η σωματική κακοποίηση. Αν και η σωματική κακοποίηση είναι σίγουρα ένας από τους πιο συνηθισμένους τύπους ενδοοικογενειακής βίας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχουν και άλλες μορφές κακοποίησης που μπορούν επίσης να προκύψουν στις σχέσεις μεταξύ συντρόφων.
Ορισμένες από τις πιο συνηθισμένες μορφές ενδοοικογενειακής βίας είναι οι εξής:
Σωματική κακοποίηση
Όπως είδαμε, αυτό είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα είδη ενδοοικογενειακής βίας. Μπορεί να πάρει διάφορες μορφές:
- Άρπαγμα
- Σπρώξιμο
- Χαστούκι
- Χτύπημα
- Μαχαίρωμα
- Κάψιμο
- Δάγκωμα
Άλλες μορφές σωματικής κακοποίησης μπορεί να είναι οι εξής:
- στέρηση σωματικών αναγκών όπως ο ύπνος ή το φαγητό
- άρνηση χορήγησης ειδών πρώτης ανάγκης (π.χ. φάρμακα)
- το κλείδωμα του θύματος έξω από το σπίτι
- άρνηση παροχής βοήθειας όταν το θύμα είναι άρρωστο/τραυματισμένο
Σεξουαλική κακοποίηση
Η σεξουαλική κακοποίηση και ο βιασμός είναι διαδεδομένα και μοχθηρά είδη ενδοοικογενειακής βίας στις στενές σχέσεις. Περίπου 1,5 εκατομμύριο γυναίκες βιώνουν βιασμό στο πλαίσιο των σχέσεών τους κάθε χρόνο – ένα συγκλονιστικό στατιστικό στοιχείο.
Σύμφωνα με τα δημοσιευμένα αποτελέσματα της Εθνικής Έρευνας του 2022 για τη σεξουαλική βία μεταξύ ερωτικών συντρόφων στις ΗΠΑ διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες υφίστανται σεξουαλική επίθεση συχνότερα από ό,τι οι άνδρες. Η έρευνα διαπίστωσε ότι 1 στις 4 γυναίκες και 1 στους 26 άνδρες στις ΗΠΑ ανέφεραν ότι είχαν υποστεί πλήρη βιασμό ή απόπειρα βιασμού κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Στον ηλικιωμένο πληθυσμό, περίπου το 2% υφίσταται σωματική επίθεση, το 1% βιώνει σεξουαλική κακοποίηση και το 5% υφίσταται παραμέληση κάθε χρόνο. Στον νεότερο πληθυσμό, περίπου το 10% των παιδιών εκτίθενται σε ενδοοικογενειακή βία σε ετήσια βάση.
Συναισθηματική κακοποίηση
Η συναισθηματική κακοποίηση είναι ένα είδος ενδοοικογενειακής βίας κατά το οποίο ο δράστης χρησιμοποιεί λέξεις και πράξεις για να υβρίσει, να φέρει σε δύσκολη θέση ή με άλλο τρόπο να καταρρακώσει την αυτοεκτίμηση ενός άλλου ατόμου. Αυτή η κακοποίηση στοχεύει συγκεκριμένα στη συναισθηματική και ψυχολογική ευημερία ενός ατόμου.
Παραδείγματα συναισθηματικής κακοποίησης είναι τα εξής:
- Gaslighting (να βγάζει κανείς κάποιον τρελό)
- Άμεσες απειλές για σωματική βλάβη του θύματος
- Έμμεσες απειλές ότι θα βλάψει τα αγαπημένα του πρόσωπα
- Υπερβολικές, παράλογες απαιτήσεις
- Απαξίωση των συναισθημάτων του θύματος
- Συνεχής κριτική και χαρακτηρισμοί
- Δημιουργία χάους
- Ενοχοποίηση ή συναισθηματικός εκβιασμός του θύματος
- Ο δράστης κάνει σαν να μην υπάρχει το θύμα, σαν να είναι αόρατο
- Έλεγχος και απομόνωση του θύματος
- Απειλή αυτοτραυματισμού προκειμένου να χειραγωγηθεί το θύμα
- Αγνόηση των αναγκών ή των αιτημάτων του ατόμου
Δυστυχώς, η συναισθηματική κακοποίηση είναι αρκετά συχνή. Μια έρευνα διαπίστωσε ότι το 40% των γυναικών και το 32% των ανδρών ανέφεραν υπερβολική επιθετικότητα στις σχέσεις τους. Επιπλέον, το 41% των γυναικών και το 43% των ανδρών ανέφεραν ότι οι σύντροφοί τους ασκούσαν εξαναγκαστικό έλεγχο.
Η συναισθηματική κακοποίηση υπερβαίνει τις στενές σχέσεις. Οι σύζυγοι, τα παιδιά και οι συγγενείς των ηλικιωμένων έχουν συμβάλει σε ένα ποσοστό συναισθηματικής κακοποίησης της τάξης του 5% στον ηλικιωμένο πληθυσμό.
Στα παιδιά ο τρόμος, η απομόνωση και η κακομεταχείριση που βίωσαν στην αρχή της ζωής τους έχουν συνδεθεί με προβλήματα χρήσης αλκοόλ στα μετέπειτα χρόνια.
Οικονομική κακοποίηση
Η οικονομική κακοποίηση είναι ένα είδος ενδοοικογενειακής βίας κατά το οποίο ο θύτης ασκεί την επιρροή του στους οικονομικούς πόρους της σχέσης ως μέσο καταπίεσης του θύματός του. Αυτό μπορεί να εκδηλώνεται με τον περιορισμό ή την άρνηση πρόσβασης του θύματος σε χρήματα. Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί όταν στο θύμα χορηγείται ένα ‘χαρτζηλίκι’ ή όταν του αρνούνται κάθε δυνατότητα να έχει λόγο για τον τρόπο διαχείρισης των οικονομικών του.
Ο θύτης μπορεί επίσης να στερήσει από το θύμα τη δυνατότητα να κερδίζει χρήματα. Μπορεί να εμποδίσει το θύμα του να εργαστεί ή να ενορχηστρώσει την απώλεια της εργασίας του θύματος σαμποτάροντάς το στην εργασία του. Μπορεί να φθάσει στο σημείο να αρνηθεί στο θύμα την πρόσβαση στη μετακίνηση προς την εργασία.
Ένας δράστης οικονομικής κακοποίησης μπορεί επίσης να κατασπαταλήσει χρήματα που προορίζονται για σημαντικές ανάγκες του νοικοκυριού – αυτά μπορεί να ξοδευτούν σε επιπόλαια έξοδα. Οι ηλικιωμένοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτή τη μορφή κακοποίησης. Είναι συχνά θύματα κακοποιητών που χρησιμοποιούν τα χρήματά τους εν αγνοία τους ή χωρίς την έγκρισή τους.
Στους ηλικιωμένους μπορεί επίσης να πλαστογραφηθούν οι υπογραφές τους, να υπεξαιρεθούν κεφάλαια από τις συντάξεις τους ή ακόμη και να υπάρξει κατάχρηση πρόσβασης στο λογαριασμό τους από έναν συνυπογράφοντα.
Απομόνωση
Η απομόνωση είναι ένας ιδιαίτερος τύπος ενδοοικογενειακής βίας που μπορεί να εμπλέκει τις ενέργειες τόσο του θύτη όσο και του κακοποιημένου. Οι θύτες επιδιώκουν να ελέγχουν τα θύματά τους, ενώ τα άτομα που κακοποιούνται μπορεί να περιορίσουν τις κοινωνικές τους επαφές για να αποφύγουν να γίνει αντιληπτή η κακοποίησή τους από τους άλλους.
Ένας τρόπος για να διατηρήσει ο θύτης τον έλεγχο του συντρόφου του είναι να τον κρατήσει μακριά από την οικογένεια, τους φίλους ή τους συναδέλφους του, οι οποίοι μπορεί να προσπαθήσουν να προσφέρουν συμβουλές ή προστασία έναντι του θύτη.
Οι δράστες συχνά ελέγχουν με ποιους μπορούν να συναναστρέφονται τα θύματά τους, γεγονός που καθιστά το άτομο κοινωνικά απομονωμένο. Αυτό διασφαλίζει ότι η κύρια πηγή επαφής και υποστήριξής τους είναι ο θύτης σύντροφός τους.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα άτομο που αντιμετωπίζει κακοποίηση μπορεί να επιλέξει να αποφύγει τις επαφές με την οικογένεια, τους φίλους, τους συναδέλφους και άλλους γνωστούς από φόβο μήπως παρατηρήσουν τους μώλωπες, τα κοψίματα και άλλα τραύματα που έχουν υποστεί στο πλαίσιο των σχέσεών τους.
Μπορεί επίσης να καταφύγουν στην απομόνωση από τα αγαπημένα τους πρόσωπα για να αποφύγουν την αντίδραση του θύτη τους σε περίπτωση που μάθει για μια συνάντηση. Το θύμα μπορεί επίσης απλώς να επιλέξει να αποφεύγει τα αγαπημένα του πρόσωπα λόγω του απροκάλυπτου μίσους του θύτη τους προς αυτά.
Παρενοχλητική ή εμμονική παρακολούθηση
Η παρενοχλητική ή εμμονική παρακολούθηση είναι ένα είδος ενδοοικογενειακής βίας που περιλαμβάνει τόσο συναισθηματική όσο και ψυχολογική κακοποίηση. Αν και ο καθένας μπορεί να βιώσει την εμπειρία της παρακολούθησης, οι στατιστικές δείχνουν ότι οι γυναίκες υφίστανται παρακολούθηση σε υψηλότερο ποσοστό από τους άνδρες. Τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) αναφέρουν ότι 1 στις 6 γυναίκες και 1 στους 17 άνδρες υφίστανται παρακολούθηση σε κάποια στιγμή της ζωής τους.
Με απλά λόγια, η παρενοχλητική ή εμμονική παρακολούθηση είναι η επίμονη και ανεπιθύμητη καταδίωξη ενός άλλου ατόμου. Αυτή η καταδίωξη συνήθως οδηγεί το άτομο που δέχεται την παρακολούθηση να φοβάται ότι θα υποστεί σωματική βλάβη ή θάνατο ο ίδιος, η οικογένειά του ή άλλα αγαπημένα του πρόσωπα.
Η παρενόχληση μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια ή μετά τη λήξη μιας σχέσης. Συμπεριλαμβάνει τρομοκρατική συμπεριφορά όπως:
- Παρακολούθηση του θύματος από απόσταση
- Διάρρηξη του σπιτιού του θύματος
- Ανάγνωση της αλληλογραφίας του
- Παρακολούθηση του θύματος σε καθημερινές δραστηριότητες
- Παραβίαση των περιοριστικών μέτρων που απαγορεύουν την παρουσία κοντά στο θύμα
Αυτή η μορφή κακοποίησης μπορεί να είναι απίστευτα επιβλαβής για το θύμα, προκαλώντας προβλήματα ύπνου, έντονα συναισθήματα στρες και άγχους, κατάθλιψη, θυμό, διατροφικές διαταραχές, έντονα συναισθήματα ευαλωτότητας και πολλά άλλα.
Ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο ύπαρξης ενδοοικογενειακής βίας;
Ποτέ δεν μπορεί να υπάρξει δικαιολόγηση της κακοποίησης. Ωστόσο, προκειμένου να κατανοήσουμε αυτό το φαινόμενο, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι οι περισσότεροι κακοποιητές ενεργούν προκειμένου να αποκτήσουν τον έλεγχο των θυμάτων τους.
Αυτή η επιθυμία για έλεγχο μπορεί να πηγάζει από προβλήματα διαχείρισης θυμού, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ζήλια, σύμπλεγμα κατωτερότητας, διαταραχές προσωπικότητας, διδαγμένη συμπεριφορά, καθώς και από κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών.
Η εμφάνιση αυτής της επικίνδυνης ανάγκης για έλεγχο μπορεί να ενθαρρύνεται από τους ακόλουθους παράγοντες κινδύνου:
- Χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο
- Κακοποίηση στην παιδική ηλικία
- Κατάχρηση ναρκωτικών και αλκοόλ
- Άνδρες που βλέπουν τις γυναίκες ως κατώτερες
- Ανατροφή σε κακοποιητικό περιβάλλον
- Γυναίκες που γίνονται μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας ως παιδιά