Οι ασθένειες μπορεί να είναι συνυφασμένες με το DNA σας – και το γεγονός αυτό περιλαμβάνει και την ασθένεια του εθισμού στα ναρκωτικά.
Περίπου το ήμισυ της επιρρέπειας για την ανάπτυξη διαταραχής χρήσης ουσιών (substance use disorder – SUD) μπορεί να είναι κληρονομικό.
Η κληρονομικότητα μπορεί να σας σηματοδοτήσει ως πιο επιρρεπείς στη χρήση αλκοόλ, προϊόντων καπνού ή ναρκωτικών όπως η κοκαΐνη, η ηρωίνη και τα οπιοειδή.
Σημαίνει όμως αυτό ότι η πιθανότητα εμφάνισης εθισμού είναι ουσιαστικά κορώνα γράμματα αν έχετε οικογενειακό ιστορικό διαταραχής χρήσης ουσιών;
Τα πράγματα είναι λιγάκι πιο περίπλοκα από αυτό.
Κατά πόσο είναι ο εθισμός κληρονομικός;
Η θεώρηση του εθισμού ως κληρονομικού αρχίζει με την κατανόηση ότι ο εθισμός είναι μια χρόνια υποτροπιάζουσα εγκεφαλική διαταραχή.
Από πολλές απόψεις, δεν διαφέρει από το να έχει κανείς οικογενειακό ιστορικό καρδιακών παθήσεων ή διαβήτη.
Οι έρευνες δείχνουν ότι η κληρονομικότητα επηρεάζει τον εθισμό κατά 40% έως 60%.
Υπάρχουν γονίδια εθισμού;
Η γενετική σύνδεση με τον εθισμό οφείλεται στα κληρονομικά επίπεδα ντοπαμίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που παράγεται στον εγκέφαλό σας.
Σκεφτείτε ότι η ντοπαμίνη είναι το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου σας. Βασικά, λειτουργεί ως ορμόνη “ευεξίας”.
Τα υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης μπορούν να τροφοδοτήσουν τον κακό έλεγχο των παρορμήσεων και να οδηγήσουν κάποιον σε εθιστικές συμπεριφορές.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι αν έχετε τα γονίδια αυτά ή αν έχετε μέλη της οικογένειάς σας που έχουν παλέψει με τον εθισμό, θα αναπτύξετε εθισμό.
Σημαίνει απλώς ότι είστε πιο επιρρεπείς σε αυτό.
Με άλλα λόγια, η γενετική υποδεικνύει μια προδιάθεση – όχι ένα πεπρωμένο.
Εθισμός: Γενετικοί εναντίον περιβαλλοντικών παραγόντων
Προφανώς, το οικογενειακό σας δέντρο δεν είναι ο μοναδικός δείκτης κινδύνου εθισμού.
Ο κόσμος γύρω σας μπορεί επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο να ανοίξει μια πόρτα που οδηγεί σε προβληματική χρήση ουσιών.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να συμβάλουν στον εθισμό είναι μεταξύ άλλων oι εξής:
- Εύκολη πρόσβαση σε μια ουσία. Δεν μπορείς να δοκιμάσεις αυτό που δεν έχεις, σωστά; Μελέτες δείχνουν ότι η διαθεσιμότητα και η έκθεση σε ουσίες στο σπίτι -ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία- μπορεί να οδηγήσει σε μελλοντική χρήση.
- Η πίεση των συνομηλίκων. Οι φίλοι μπορούν να λειτουργήσουν ως μείζων δύναμη όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα ή τη χρήση ναρκωτικών. Η επιθυμία να ” ενταχθείτε” μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη χρήση και ενδεχόμενο εθισμό.
- Τραυματικό στρες. Υπάρχει ισχυρή σύνδεση μεταξύ της έκθεσης σε τραυματικά γεγονότα και της κατάχρησης ουσιών.
Πρόσθετοι παράγοντες κινδύνου
Οι ακόλουθες ομάδες έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν διαταραχή χρήσης ουσιών:
- Άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας. Καταστάσεις όπως η διπολική διαταραχή, η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) και η κατάθλιψη συχνά συνοδεύουν τη διαταραχή χρήσης ουσιών.
- Μέλη της κοινότητας LGBTQIA+. Ο αυξημένος κίνδυνος συνδέεται με τα αυξημένα επίπεδα τραύματος και στρες, με τη χρήση ουσιών να αποτελεί μηχανισμό αντιμετώπισης των διακρίσεων και της βίας.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Αρχικά, δεν υπάρχει ένας μόνο δρόμος προς τον εθισμό.
Οποιοσδήποτε μπορεί να αναπτύξει μία διαταραχή εθισμού, και μπορεί να το κάνει για διάφορους λόγους στη ζωή του.
Εάν έχετε οικογενειακό ιστορικό διαταραχής χρήσης ουσιών, υπάρχουν μέτρα που μπορείτε να λάβετε για να μειώσετε τον κίνδυνο.
Εάν έχετε οικογενειακό ιστορικό SUD, υπάρχουν μέτρα που μπορείτε να λάβετε για να μειώσετε τον κίνδυνο.
Σε αυτά περιλαμβάνονται:
- Ο περιορισμός (ή η αποφυγή) της χρήσης αλκοόλ, καπνού ή άλλων ουσιών.
- Η συζήτηση με τον γιατρό σας για το ιστορικό χρήσης ουσιών στην οικογένειά σας, ώστε να έχει πλήρη κατανόηση της γενετικής σας προδιάθεσης.
Η συζήτηση με έναν θεραπευτή.
