Τι φανερώνουν τα επίπεδα του οξυγόνου στο αρτηριακό μας αίμα
Τα επίπεδα του οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα ή καλύτερα ο κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο είναι ο δείκτης που φανερώνει το πόσο οξυγόνο μεταφέρουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια στον οργανισμό μας.
Ο οργανισμός μας ρυθμίζει τον κορεσμό του αίματος σε οξυγόνο και η διατήρηση της λεπτής και ακριβούς αυτής ισορροπίας είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία μας.
Τα περισσότερα παιδιά και οι ενήλικες δε χρειάζεται να παρακολουθούν συνεχώς τον κορεσμό του αίματος σε οξυγόνο.
Στην πραγματικότητα, η μέτρηση του κορεσμού δεν εντάσσεται καν μέσα στις εξετάσεις ρουτίνας εκτός κι αν υπάρχουν σημεία ή συμπτώματα που να παραπέμπουν σε πρόβλημα που έχει σχέση με τον κορεσμό όπως δύσπνοια ή πόνος στο στήθος και στο θώρακα.
Ωστόσο, τα άτομα με χρόνιες παθήσεις πρέπει να παρακολουθούν το επίπεδο οξυγόνου στο αίμα τους.
Σε αυτές περιλαμβάνεται το άσθμα, οι καρδιακές παθήσεις και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).
Σε αυτές τις περιπτώσεις, η παρακολούθηση του επιπέδου οξυγόνου στο αίμα του ασθενούς μπορεί να βοηθήσει να προσδιοριστεί εάν η θεραπεία είναι αποτελεσματική ή αν πρέπει να αναπροσαρμοστεί αναλόγως.
Πώς μετράται το επίπεδο οξυγόνου στο αίμα μας
Αέρια Αίματος
Ο έλεγχος των αερίων του αίματος δείχνει στον γιατρό εάν υπάρχει αρκετό οξυγόνο στο αίμα και εάν υπάρχει ή όχι διαταραχή στο pH του αίματος.
Αν είναι περισσότερο όξινο, (οξέωση), ή περισσότερο αλκαλικό/βασικό (αλκάλωση).
Τα αέρια του αίματος μετρούν άμεσα:
1. Το pH. Είναι η μέτρηση του επιπέδου των ιόντων υδρογόνου (Η+), που δείχνει την κατάσταση του ισοζυγίου οξέων/βάσεων στο αίμα μας.
Το pH στο αίμα μειώνεται (γίνεται πιο όξινο) όταν αυξάνεται η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα ( pCO2) και άλλων οξέων, και αυξάνεται (το αίμα γίνεται περισσότερο αλκαλικό) όταν μειώνεται η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα ή αυξάνεται η ποσότητα των βάσεων στο αίμα όπως τα διττανθρακικά ( HCO 3).
2. Το pO2 . Τη μερική πίεση του οξυγόνου (ποσότητα αερίου οξυγόνου διαλυμένο στο αίμα).
3. Το pCO2 . Τη μερική πίεση του διοξειδίου του άνθρακα (ποσότητα αερίου διοξειδίου διαλυμένου στο αίμα). Καθώς τα επίπεδα του pCO2 αυξάνουν, το pH του αίματος θα μειωθεί, θα γίνει πιο όξινο.
Αντίθετα όταν τα επίπεδα του pCO2 μειωθούν, το pH θα αυξηθεί, κάνοντας το αίμα πιο αλκαλικό.
4. Τον κορεσμό του αίματος σε οξυγόνο. Το ποσοστό της αιμοσφαιρίνης που μεταφέρει πάνω της οξυγόνο και το οποίο είναι διαθέσιμο να μεταφερθεί μέσω των αρτηριών για να θρέψει τα κύτταρα του σώματος.
5. Το HCO-3 . Τα διττανθρακικά, είναι η κύρια μορφή του CO2 στο σώμα, και μπορούν να υπολογισθούν από το pH και το pCO2 . Είναι ένας υπολογισμός του μεταβολικού στοιχείου του οξεοβασικού ισοζυγίου ( acid – base balance).
Τα διττανθρακικά εκκρίνονται και απορροφώνται εκ νέου (διατήρηση) από τους νεφρούς σε απάντηση των μεταβολών του pH και σχετίζονται ευθέως με τα επίπεδα του pH.
Όσο ανεβαίνουν τα επίπεδα των διττανθρακικών τόσο ανεβαίνει και το επίπεδο του pH.
6. Την περίσσεια ή το έλλειμα βάσεως. Είναι ένας υπολογιζόμενος αριθμός που αντιπροσωπεύει τον ολικό αριθμό των ρυθμιστικών μεταβολικών παραγόντων (ανιόντων) στο αίμα.
Αυτά τα ανιόντα περιλαμβάνουν: την αιμοσφαιρίνη, τις πρωτεΐνες, τα φωσφατικά και διττανθρακικά (που είναι το επικρατέστερο ανιόν).
Αυτά τα ανιόντα προσπαθούν να αντισταθμίσουν τις διαταραχές του pH που προκαλούνται από ασθένειες ή καταστάσεις που επηρεάζουν τους πνεύμονες (αναπνευστική οξέωση/αλκάλωση) ή τους νεφρούς (μεταβολική οξέωση/αλκάλωση).
Για την ανάλυση αερίων αίματος χρησιμοποιείται πάντα και αποκλειστικά δείγμα αρτηριακού αίματος.
Συνήθως συλλέγεται από την κερκιδική αρτηρία, στον καρπό, (βρίσκεται εσωτερικά του καρπού, κάτω από τον αντίχειρα, στο σημείο που ψηλαφάται ο σφυγμός).
Αίμα επίσης μπορεί να συλλεγεί και από τη βραχιόνιο αρτηρία στον αγκώνα ή από τη μηριαία αρτηρία στη βουβωνική χώρα.
Μετά τη λήψη του αρτηριακού αίματος θα ζητηθεί από τον ασθενή να κρατήσει σφιχτά το σημείο για περίπου 5 λεπτά.
Καθώς το αίμα αντλείται από την αρτηρία, θα χρειαστεί λίγος χρόνος για να επιτευχθεί ασφαλής αιμόσταση.
Αν ο ασθενείς λαμβάνει αντιπηκτικά ή ασπιρίνη θα χρειασθεί λίγος περισσότερος χρόνος.
Παλμικό οξύμετρο
Η παλμική οξυμετρία είναι μία εξέταση η οποία χρησιμοποιείται για να εκτιμήσει τα επίπεδα του οξυγόνου ή καλύτερα τον κορεσμό σε οξυγόνο του αίματος.
Πρόκειται για μια σύντομη διαδικασία, απλή, μη επεμβατική και ανώδυνη.
Το αποτέλεσμά της χρησιμοποιείται σαν γενικός δείκτης της μεταφοράς του οξυγόνου στους περιφερικούς ιστούς.
Μια μικρή ιατρική συσκευή που ονομάζεται παλμικό οξύμετρο τοποθετείται σαν κλιπ σε κάποιο μέρος του σώματος, συνήθως σε ένα από τα δάχτυλα του χεριού, και χρησιμοποιεί έναν αισθητήρα.
Ο αισθητήρας αυτός φιλοξενεί μία πηγή φωτός, έναν ανιχνευτή φωτός και έναν μικροεπεξεργαστή ο οποίος συγκρίνει και υπολογίζει τις διαφορές μεταξύ αιμοσφαιρίνης πλούσιας σε οξυγόνο και αιμοσφαιρίνης πτωχής σε οξυγόνο.
Η μία πλευρά του αισθητήρα έχει μια πηγή φωτός η οποία εκπέμπει φως σε δύο μήκη κύματος, κόκκινο και υπέρυθρο, τα οποία μεταδίδονται στην πλευρά του ανιχνευτή φωτός, διαμέσω μέρους του σώματος που είναι σχετικά «διαφανές» και με καλή παλμική ροή αρτηριακού αίματος (πχ. δάχτυλο, λοβός του αυτιού).
Η πλούσια σε οξυγόνο αιμοσφαιρίνη απορροφά περισσότερο το υπέρυθρο φως ενώ η πτωχή σε οξυγόνο αιμοσφαιρίνη απορροφά το κόκκινο φως.
Ο μικροεπεξεργαστής υπολογίζει τις διαφορές και μετατρέπει τις πληροφορίες σε ψηφιακή ανάγνωση.
Αυτές οι πληροφορίες βοηθούν τον ιατρό να εκτιμήσει την ποσότητα του οξυγόνου που μεταφέρεται στο αίμα και να αξιολογήσει την ανάγκη για συμπληρωματικό οξυγόνο.
Το ποσοστό του κορεσμού της αιμοσφαιρίνης με οξυγόνο αναφέρεται ως το ποσοστό % SpO2. Τα περισσότερα οξύμετρα εμφανίζουν επίσης τον αριθμό των καρδιακών παλμών.
Παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την εξέταση είναι οι εξής:
- Μειωμένη ροή του αίματος προς τα περιφερικά αγγεία (αγγειοπάθειες)
- Σοβαρή αναιμία
- Ψυχρά άκρα ή εφίδρωση της περιοχής όπου συνδέεται ο αισθητήρας
- Κίνηση της περιοχής όπου συνδέεται ο αισθητήρας
- Πρόσφατη χορήγηση σκιαγραφικού
- Κάπνισμα
- Βερνίκι νυχιών
Που πρέπει να βρίσκονται τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα μας;
Η μέτρηση των επιπέδων του οξυγόνου στο αίμα μας ονομάζεται κορεσμός του αίματος σε οξυγόνο.
Όταν αναγράφεται ως pO2 έχει γίνει μέτρηση των αερίων του αίματος, και όταν αναγράφεται ως SpO2 η μέτρηση έχει γίνει με παλμικό οξύμετρο.
Παρακάτω αναφέρονται οι τιμές αναφοράς ώστε να καθοριστεί η κατάσταση του ασθενούς και να αποφασιστεί εάν υπάρχει λόγος ιατρικής φροντίδας, θεραπείας ή περαιτέρω διερεύνησης του προβλήματος:
Φυσιολογικές τιμές οξυγόνου: Σε μία εξέταση αερίων αίματος οι φυσιολογικές τιμές του οξυγόνου όταν οι πνεύμονες είναι υγιείς κυμαίνονται μεταξύ 80 και 100 mmHg.
Αντιστοίχως, στη μέτρηση με παλμικό οξύμετρο, οι τιμές που αναμένουμε είναι μεταξύ 95 και 100%.
Στη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια αλλά και σε άλλες παθήσεις των πνευμόνων ωστόσο, αυτές οι φυσιολογικές τιμές δεν ισχύουν.
Ο γιατρός θα ενημερώσει τον εξεταζόμενο ποια είναι τα εύρη των φυσιολογικών τιμών στην περίπτωσή του. Για παράδειγμα δεν είναι ασυνήθιστο για ασθενείς με σοβαρή ΧΑΠ να έχουν τιμές κορεσμού (SpO2) μεταξύ 88 και 92%.
Κάτω από το φυσιολογικό: Όταν το επίπεδο του οξυγόνου στο αίμα είναι κάτω του φυσιολογικού έχουμε μία κατάσταση την οποία ονομάζουμε υποξαιμία.
Η υποξαιμία ως κατάσταση αποτελεί λόγο ανησυχίας.
Όσο πιο χαμηλό είναι το επίπεδο του οξυγόνου στο αίμα τόσο πιο σοβαρή είναι η υποξαιμία η οποία μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές στους ιστούς και στα όργανα.
Συνήθως, μία μερική πίεση του οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα κάτω από 80 mmHg ή ένας κορεσμός της τάξης του 95% από το παλμικό οξύμετρο, θεωρούνται χαμηλές τιμές.
Είναι σημαντικό ο καθένας να γνωρίζει ποιο είναι το δικό του φυσιολογικό εύρος τιμών, ιδιαίτερα αν υφίσταται κάποια χρόνια πνευμονική πάθηση.
Ο γιατρός μπορεί να εκτιμήσει για κάθε εξεταζόμενο ποιες είναι οι αποδεκτές τιμές σε κάθε περίπτωση.
Πάνω από το φυσιολογικό: Δεν είναι συνηθισμένο ένας άνθρωπος να εμφανίζει τιμές οξυγόνου πάνω από το φυσιολογικό αν δεν βρίσκεται σε σχήμα οξυγονοθεραπείας.
Στις περισσότερες τέτοιες περιπτώσεις, τα υψηλά επίπεδα οξυγόνου εντοπίζονται σε ασθενείς που λαμβάνουν πρόσθετο οξυγόνο.
Τι συμβαίνει όταν το οξυγόνο είναι χαμηλό;
Όταν το οξυγόνο του αρτηριακού αίματος ξεφεύγει από το φυσιολογικό εύρος τιμών αρχίζουν και εμφανίζονται συμπτώματα όπως:
- Δύσπνοια
- Θωρακικός πόνος
- Σύγχυση
- Πονοκέφαλος
- Αυξημένος καρδιακός ρυθμός
Εάν ένας ασθενής συνεχίσει να έχει χαμηλά επίπεδα οξυγόνου μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα κυάνωσης.
Το χαρακτηριστικό αυτής της κατάστασης είναι η κυανή χροιά του δέρματος και των βλεννογόνων, που οφείλεται στον ελαττωμένο κορεσμό του αίματος σε οξυγόνο.
Η κυάνωση μπορεί να ταξινομηθεί σε κεντρική και περιφερική.
Η κεντρική κυάνωση γίνεται αντιληπτή τόσο στο δέρμα όσο και στους βλεννογόνους της στοματικής κοιλότητας (ιδιαίτερα στα χείλη και τη γλώσσα).
Η περιφερική κυάνωση προσβάλλει συνήθως τα εκτεθειμένα μέρη του σώματος, όπως στα δάκτυλα και τα νύχια των χεριών και των ποδιών, τα αυτιά και τη μύτη.
Μπορεί να είναι είτε εντοπισμένη σε μια μόνο περιοχή του σώματος, είτε γενικευμένη.
Η κυάνωση αποτελεί επείγουσα και πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Αν ο ασθενής εμφανίζει τέτοια συμπτώματα πρέπει άμεσα να αναζητήσει ιατρική φροντίδα.
Η κυάνωση μπορεί να είναι σημάδι επερχόμενης αναπνευστικής ανεπάρκειας που είναι ως κατάσταση απειλητική για τη ζωή.
Πώς ρυθμίζονται τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα;
Εφόσον τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα είναι χαμηλά, χρειάζεται η αύξηση του κορεσμού του αίματος σε οξυγόνο και αυτό επιτυγχάνεται μόνο με συμπληρωματική παροχή οξυγόνου.
Στο σπίτι η διαδικασία αυτή θεωρείται αγωγή και συνταγογραφείται από το γιατρό.
Είναι σημαντικό ο ασθενής να ακολουθήσει αυστηρά τις οδηγίες του θεράποντος γιατρού για να αποφύγει τις επιπλοκές στις οποίες θα οδηγούσε η μη σωστή χρήση των συσκευών παροχής οξυγόνου.
Τι οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα αίματος;
- Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα
- Σύνδρομο οξείας αναπνευστική δυσχέρειας
- Άσθμα
- Πνευμοθώρακας (ο πνευμοθώρακας, οφείλεται στην έξοδο αέρα από το πνευμονικό παρέγχυμα, ο οποίος παρεμβάλλεται μεταξύ θωρακικού τοιχώματος και πνεύμονα και όσο περισσότερος είναι ο αέρας, τόσο περισσότερο πιέζεται ο πνεύμονας και επομένως εκδηλώνεται σαν δύσπνοια στον ασθενή).
- Αναιμία
- Συγγενείς καρδιοπάθειες
- Καρδιακές παθήσεις
- Πνευμονική Εμβολή
Αυτές οι καταστάσεις μπορεί να εμποδίσουν τους πνεύμονες να εισπνέουν επαρκή ποσότητα αέρα που περιέχει οξυγόνο και να εκπνέουν διοξείδιο του άνθρακα.
Ομοίως, οι διαταραχές του αίματος και τα προβλήματα του κυκλοφορικού συστήματος μπορεί να εμποδίσουν το αίμα να δεσμεύσει το οξυγόνο και να το μεταφέρει σε όλους τους ιστούς.
Οποιοδήποτε από αυτά τα προβλήματα ή διαταραχές μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των επιπέδων κορεσμού του αίματος σε οξυγόνο.
Καθώς τα επίπεδα οξυγόνου πέφτουν, ο ασθενής μπορεί να αρχίσει να αντιμετωπίζει συμπτώματα υποξαιμίας.
Οι άνθρωποι που καπνίζουν μπορεί να δώσουν ψευδώς υψηλή ένδειξη στο παλμικό οξύμετρο.
Το κάπνισμα προκαλεί συσσώρευση μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα. Ένα παλμικό οξύμετρο δεν μπορεί να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ αυτού του αερίου και του οξυγόνου.
Οι καπνιστές ενδέχεται να χρειάζεται να κάνουν μία εξέταση αερίων αρτηριακού αίματος για ακριβή αποτελέσματα.
Συμπερασματικά
Οι περισσότεροι άνθρωποι δε χρειάζεται να παρακολουθούν τα επίπεδα του οξυγόνου στο αίμα τους.
Μόνο άνθρωποι με προβλήματα υγείας που προκαλούν πτώση των επιπέδων οξυγόνου συνήθως το εξετάζουν και το παρακολουθούν τακτικά.
Ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις συχνά προτιμάται η μη επεμβατική μέθοδος της παλμικής οξυμετρίας παρά η επεμβατική (και συχνά δυσάρεστη) μέθοδος της εξέτασης αερίων αρτηριακού αίματος.
