Ο χρόνιος βήχας, ο συριγμός και η δύσπνοια είναι χαρακτηριστικά συμπτώματα της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) αν και υπάρχουν πολλά ακόμα.
Καθώς η πάθηση στενεύει και αποφράσσει τους αεραγωγούς, παρατηρείται συσσώρευση φλέγματος, η αναπνοή απαιτεί όλο και μεγαλύτερη προσπάθεια από την μεριά του ασθενούς, και είναι μεγαλύτερη η πιθανότητα εμφάνισης λοιμώξεων.
Η φύση της ΧΑΠ έχει να κάνει με επαναλαμβανόμενα επεισόδια παρόξυνσης και η συμπτωματολογία της μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το πόσο έντονο είναι το κάθε επεισόδιο.
Η νόσος είναι προοδευτική και εξελίσσεται βραδέως.
Η αναγνώριση και ο εντοπισμός των συμπτωμάτων της ΧΑΠ μπορεί να οδηγήσει σε πρώιμη διάγνωση που αποτελεί κλειδί για την καλύτερη εξέλιξη της κατάστασης.
Τα συμπτώματα μίας παρόξυνσης της νόσου μπορεί να εισβάλουν απότομα και εφόσον ο ασθενής έχει ΧΑΠ πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα σημεία μίας επιδεινούμενης νόσου ή μίας παρόξυνσής της έτσι ώστε να διαχειριστεί ομαλά και αποτελεσματικά την κατάστασή του.
Συχνά συμπτώματα
Η ΧΑΠ αναπτύσσεται βραδέως. Αργεί να δώσει συμπτώματα, όταν δε αυτά εγκατασταθούν, συνήθως έχουν προκληθεί μη αναστρέψιμες βλάβες. Η συμπτωματολογία εξαρτάται από τη βαρύτητα της νόσου.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα στα πρώτα στάδια της ΧΑΠ, εφόσον κάνουν την εμφάνισή τους, είναι η δύσπνοια, ο συριγμός, ο βήχας, η κόπωση, η απόχρεμψη πτυέλων (φλέγματα) και οι χρόνιες λοιμώξεις του αναπνευστικού που ανάλογα με το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η νόσος, κυμαίνονται από ήπιες έως πολύ σοβαρές.
Δύσπνοια
Η δύσπνοια είναι το σύμπτωμα-σήμα κατατεθέν της ΧΑΠ και συχνά είναι το πρώτο σύμπτωμα που κάνει την εμφάνισή του.
Η δύσπνοια είναι το αίσθημα δυσκολίας στην αναπνοή.
Το σύμπτωμα αυτό μπορεί να αποτελείται από ποιοτικά διαφορετικές συνιστώσες, όπως αίσθημα σφιξίματος στο στήθος ή αποπνικτικό αίσθημα (η αίσθηση ότι δεν υπάρχει αρκετό οξυγόνο, ότι δεν «φτάνει ο αέρας»).
Η δύσπνοια είναι συνηθισμένο σύμπτωμα μετά από έντονη δραστηριότητα, αλλά καθίσταται παθολογικό όταν συμβαίνει σε άλλες καταστάσεις.
Μπορεί να εμφανιστεί αιφνίδια (οξεία δύσπνοια) ή μπορεί να έχει βαθμιαία εγκατάσταση, δηλαδή σε εβδομάδες ή και μήνες (χρόνια δύσπνοια).
Διαχωρίζεται σε δύσπνοια ηρεμίας, που εμφανίζεται κατά την ηρεμία και δύσπνοια προσπάθειας όταν ο ασθενής βρίσκεται σε κόπωση.
Μία αντικειμενική αξιολόγηση της δύσπνοιας μπορεί να γίνει με τη χρήση της κλίμακας MRC
- Καθόλου δύσπνοια ή δύσπνοια μόνο σε κοπιαστική εργασία
2. Εμφάνιση δύσπνοιας όταν ο ασθενής περπατά γρήγορα σε επίπεδο έδαφος ή σε μικρή κλίση
3. Ο εξεταζόμενος περπατά πιο αργά από άτομα της ίδιας ηλικίας σε επίπεδο έδαφος λόγω δύσπνοιας ή σταματά για ανάσα αν περπατά μόνος του
4. Ο ασθενής σταματά για ανάσα κάθε 90m ή κάθε μερικά λεπτά όταν περπατά σε επίπεδο έδαφος
5. Ο ασθενής παραμένει στο σπίτι λόγω της δύσπνοιας και δυσκολεύεται ακόμα και στο ντύσιμο
Ακραία κόπωση κατά την άσκηση
Ο ασθενής με ΧΑΠ μπορεί να μην είναι σε θέση να ασκηθεί ή να αντέξει ακόμα και σε μέτρια κοπιαστικές δραστηριότητες όπως το να ανέβει τη σκάλα του σπιτιού του.
Σε προχωρημένο στάδιο της ΧΑΠ, ο ασθενής μπορεί να μην είναι καν σε θέση να μετακινηθεί από το ένα δωμάτιο του σπιτιού του στο άλλο.
Οι υγιείς άνθρωποι γενικά αναπνέουν γρηγορότερα και πιο βαθιά όταν ασκούνται προκειμένου να προσλάβουν μεγαλύτερη ποσότητα οξυγόνου.
Στην περίπτωση της ΧΑΠ, ο αέρας παγιδεύεται στους πνεύμονες και η κατάσταση αυτή περιγράφεται ως υπερεμφύσηση του πνεύμονα.
Η νόσος εμποδίζει τον ασθενή να πάρει βαθιές ανάσες όταν ασκείται επομένως εμποδίζεται η πρόσληψη επαρκούς ποσότητας οξυγόνου άρα και της αντίστοιχης ενέργειας που απαιτεί το σώμα για την άσκηση.
Ο ασθενής πρέπει να διακόψει την άσκηση (ή την εργασία) και να αναπαυτεί.
Παραγωγή και απόχρεμψη πτυέλων (φλέγματος)
Τα πτύελα (ή αλλιώς η βλέννα ή το φλέγμα) είναι μία προστατευτική ουσία που παράγεται από τους πνεύμονες προκειμένου να παγιδεύει ξένα σώματα στην έσω επιφάνειά τους και να τα αποβάλει.
Παράγονται από κύτταρα που καλύπτουν την εσωτερική επιφάνεια (βλεννογόνος) των αεραγωγών (των βρόγχων και των βροχγιολίων) και αποβάλλεται με το βήχα ή όταν ο άνθρωπος αυτοβούλως καθαρίζει το λαιμό του.
Οι ασθενείς με ΧΑΠ συχνά παράγουν συνεχώς μεγάλες ποσότητες φλέγματος όταν βήχουν.
Οι αιτίες της αυξημένης ποσότητας φλέγματος συνδέεται τόσο με την αυξημένη παραγωγή της όσο και από την μειωμένη ικανότητα αποβολής της βλέννας από το κροσσωτό επιθήλιο των πνευμόνων.
Ανάλογα με τη σύσταση και το χρώμα των εκκρίσεων η απόχρεμψη διακρίνεται σε:
· Υδαρή όπου οι εκκρίσεις είναι λεπτόρρευστες και άχρωμες
· Βλεννώδη όπου οι εκκρίσεις είναι παχύρρευστες και άχρωμες
· Πυώδη όπου οι εκκρίσεις έχουν κιτρινοπράσινο χρώμα και είναι παχύρρευστες
· Βλεννοπυώδη όπου οι εκκρίσεις είναι βλεννώδεις με πρόσμιξη πύου
· Αιμορραγική όπου στις εκκρίσεις υπάρχει πρόσμιξη αίματος.
Η ποιότητα, η ποσότητα, το χρώμα, ο χρόνος εμφάνισης της απόχρεμψης και η ευκολία στην αποβολή ,δίνουν στον γιατρό σημαντικές πληροφορίες ώστε να κατευθύνει την διάγνωση στο ανάλογο νόσημα του αναπνευστικού.
Η συλλογή των πτυέλων και η αποστολή τους στο αντίστοιχο εργαστήριο (μικροβιολογικό, κυτταρολογικό κτλ.), δίνει σημαντικές πληροφορίες και υποστηρίζει την διάγνωση.
Χρόνιος βήχας
Ο χρόνιος βήχας στην ΧΑΠ είναι μακρόβιος και δε δείχνει να εγκαταλείπει τον ασθενή ποτέ. Ιατρικά καθορίζεται ως ο βήχας που διαρκεί τουλάχιστο για οκτώ (8) εβδομάδες.
Ο βήχας στην ΧΑΠ μπορεί να είναι ξηρός (μη παραγωγικός) ή παραγωγικός, δηλαδή να είναι βήχας με απόχρεμψη.
Σε ορισμένους τύπους ΧΑΠ όπως η χρόνια βρογχίτιδα, ο βήχας κάνει την εμφάνισή του καθημερινά και είναι παραγωγικός.
Αρχικά ο βήχας έρχεται και φεύγει, αλλά όσο η νόσος εξελίσσεται και επιδεινώνεται ο βήχας εγκαθίσταται ως καθημερινό σύμπτωμα.
Ο χρόνιος βήχας είναι συχνά το αρχικό σύμπτωμα της νόσου, ωστόσο είναι από τα συμπτώματα που οι άνθρωποι συνήθως παραβλέπουν γιατί τον αποδίδουν σε άλλες (κατ’ αυτούς «λογικές») αιτίες, όπως το τσιγάρο (τσιγαρόβηχας), αλλεργίες ή άλλους ερεθιστικούς παράγοντες από το περιβάλλον του ασθενούς.
Συριγμός
Ο συριγμός συχνά περιγράφεται ως ένα σφύριγμα που ακούγεται κατά τη διάρκεια της εισπνοής, της εκπνοής ή και των δύο.
Προκαλείται από στένωση ή απόφραξη των αεραγωγών.
Ο συριγμός μπορεί να συνοδεύεται ή και να μη συνοδεύεται από μη φυσιολογικούς ήχους που ακούγονται με στηθοσκόπιο.
Σφίξιμο στο στήθος
Το σφίξιμο στο στήθος μπορεί να δίνει στον ασθενή την αίσθηση της πίεσης ή του βάρους που αυτόματα δυσχεραίνει την αναπνοή.
Το σφίξιμο στο στήθος μπορεί να εμφανιστεί αν υπάρχει λοίμωξη στους πνεύμονες και μπορεί να κάνει την αναπνοή επίπονη (πλευριτικός πόνος ή πλευροδυνία).
Μείωση της ροής του αέρα
Η μακροχρόνια έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες στον αέρα που αναπνέουμε προκαλούν τη φλεγμονή και το οίδημα των αεραγωγών, εμποδίζοντας τη ροή του αέρα από και προς τους πνεύμονες.
Αυτή η διαδικασία επιδεινώνεται με τον καιρό ιδιαίτερα αν συνεχίζεται η έκθεση σε αυτούς τους ερεθιστικούς παράγοντες.
Η μείωση της ροής του αέρα σχετίζεται άμεσα με την πτώση της αναπνευστική λειτουργίας των πνευμόνων (και τα συνοδά συμπτώματα) που συναντούμε στην ΧΑΠ.
Χρόνιες λοιμώξεις του αναπνευστικού
Άλλο ένα σύνηθες σύμπτωμα της ΧΑΠ είναι τα συχνά «κρυώματα», η γρίπη και/ ή η πνευμονία.
Η ΧΑΠ κάνει τον ασθενή ευάλωτο σε αυτές τις λοιμώξεις καθώς οι πνεύμονες δεν είναι σε θέση να αυτό-καθαριστούν σε ικανοποιητικό βαθμό.
Κόπωση
Η κόπωση που σχετίζεται με τη ΧΑΠ είναι διαφορετική από τον κοινό κάματο.
Το σύμπτωμα αυτό που τόσο πολύ παρεξηγείται και παραβλέπεται από τους ασθενής, είναι η κούραση που δεν αποδράμει με μία κούπα καφέ ή με μία νύχτα καλού ύπνου.
Συνολικά η κόπωση είναι τρεις φορές πιο συχνή σε ανθρώπους που πάσχουν από παθήσεις των πνευμόνων σε σχέση με ανθρώπους που δεν έχουν τέτοια προβλήματα.
Και ενώ η δύσπνοια είναι ίσως το πιο ανησυχητικό σύμπτωμα της ΧΑΠ, η κόπωση μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενοχλητικό σύμπτωμα.
Το χειρότερο είναι ότι η κόπωση που σχετίζεται με την ΧΑΠ είναι από τα συμπτώματα που καταδεικνύουν αυξημένο κίνδυνο ανάγκης νοσηλείας του ασθενούς.
Συμπτώματα της νόσου σε προχωρημένο στάδιο
Υπάρχουν συμπτώματα που ενδέχεται να κάνουν την εμφάνισή τους σε περιπτώσεις σοβαρής ή προχωρημένης ΧΑΠ.
Απώλεια σωματικού βάρους και όρεξης
Παρά το γεγονός ότι το αυξημένο σωματικό βάρος επιδεινώνει τα πρώιμα στάδια της ΧΑΠ καθώς μειώνει τη συνολική δραστηριότητα του ασθενούς, η απώλεια της όρεξης και του σωματικού βάρους είναι σύνηθες πρόβλημα στα πιο προχωρημένα στάδια της νόσου.
Για να αναπνέουν οι ασθενείς με ΧΑΠ χρειάζονται περισσότερη ενέργεια-τροφή.
Μάλιστα οι αναπνευστικοί μύες ενός ασθενούς με ΧΑΠ μπορεί να χρειάζονται για την αναπνοή έως και 10 φορές περισσότερες θερμίδες σε σχέση με έναν αντίστοιχο υγιή οργανισμό.
Η καλή και πλήρης διατροφή είναι σημαντική για τον καθένα μας, αλλά είναι ιδιαίτερα κομβικής σημασίας για τους ασθενείς με ΧΑΠ.
Εφόσον η καλή διατροφή δεν επιτευχθεί, τα συμπτώματα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε υποσιτισμό ο οποίος μπορεί να αποδειχθεί και επικίνδυνος για την ίδια τη ζωή του ασθενούς.
Πολλοί πνευμονολόγοι συστήνουν στους ασθενείς με ΧΑΠ να επισκεφθούν και να συζητήσουν με έναν διατροφολόγο.
Τόσο η απώλεια της όρεξης, όσο και η ακούσια απώλεια σωματικού βάρους αποτελούν συμπτώματα που χρίζουν περαιτέρω ενδελεχούς διερεύνησης διότι μπορεί να υποκρύπτουν σοβαρότατες καταστάσεις όπως καρκίνο των πνευμόνων ή φυματίωση.
Μυϊκή Ατροφία
Η καχεξία είναι η κατάσταση που συστεγάζει τόσο την απώλεια σωματικού βάρους όσο και την απώλεια μυϊκής μάζας και αποτελεί την αιτία θανάτου για πολλούς ανθρώπους με χρόνιες παθήσεις όπως η ΧΑΠ.
Περιφερικό Οίδημα
Στη σοβαρή και στην πολύ σοβαρή ΧΑΠ ο ασθενής μπορεί να παρατηρήσει οίδημα (πρήξιμο) στα πόδια, στους αστραγάλους και στις πατούσες.
Στις Γυναίκες
Γενικά οι γυναίκες φαίνεται ότι είναι πιο ευάλωτες στις παρενέργειες του καπνίσματος σε σχέση με τους άντρες. Στην περίπτωση της ΧΑΠ οι γυναίκες ασθενείς εμφανίζουν
- Πιο σοβαρή δύσπνοια
- Μεγαλύτερο άγχος και πιο σοβαρά επεισόδια κατάθλιψης
- Χαμηλότερη ποιότητα ζωής
- Χειρότερες επιδόσεις στη σωματική άσκηση
- Συχνότερες παροξύνσεις της νόσου σε σχέση με τους άντρες
- Αυξημένη ευερεθιστότητα των αεραγωγών
- Μεγαλύτερο κίνδυνο υποσιτισμού
- Μεγαλύτερη πτώση στη λειτουργία των πνευμόνων
Οι επιπτώσεις της ΧΑΠ στον οργανισμό της γυναίκας φαίνεται ότι είναι πιο επιζήμιες σε σχέση με αυτές που εμφανίζονται στους άντρες.
Αν και κάποτε η ΧΑΠ θεωρούνταν «νόσος των αντρών», από το 2000 έχουν καταλήξει περισσότερες γυναίκες ασθενείς.
Επιπλοκές
Οι επιπλοκές της ΧΑΠ μπορούν να είναι πολλές.
Ο ασθενής πρέπει να τις έχει υπόψη και να παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της υγείας του ώστε με την εμφάνισή τους να είναι σε θέση να απευθυνθεί άμεσα σε γιατρό και να αναζητήσει ιατρική φροντίδα και θεραπεία.
Επαναλαμβανόμενες Αναπνευστικές Λοιμώξεις
Παρά το γεγονός ότι οι χρόνιες λοιμώξεις του αναπνευστικού μπορούν να κινήσουν την υποψία για ύπαρξη ΧΑΠ, η παρουσία τους μπορεί να βλάψει περαιτέρω τους πνεύμονες.
Είναι σημαντικό ο ασθενής να προλάβει όσες περισσότερες πιθανές λοιμώξεις μπορεί, κάνοντας το εμβόλιο για τη γρίπη και τον πνευμονιόκοκκο.
Στα χρόνια της πανδημίας πρέπει να υπάρχει ειδική μέριμνα για την περίπτωση του νέου κορονοϊού.
Από μελέτες που έχουν γίνει στην Κίνα και σε άλλες χώρες σε χιλιάδες ασθενείς και από ανασκοπήσεις/μετααναλύσεις αυτών των μελετών, φαίνεται ότι οι ασθενείς με ΧΑΠ που, λόγω ελαττωματικής άμυνας των πνευμόνων είναι επιρρεπείς σε ιογενείς ή μικροβιακές λοιμώξεις, έχουν υψηλό βαθμό κινδύνου αφενός να προσβληθούν από τον νέο κορωνοϊό (SARS-CoV-2) και αφετέρου να νοσήσουν βαριά με δυσμενή πρόγνωση.
Εάν δε εξακολουθήσουν να καπνίζουν αυτός ο κίνδυνος πολλαπλασιάζεται.
Σε μελέτη της πορείας 1558 ασθενών από την Κίνα διαπιστώθηκε ότι η ΧΑΠ εξαπλασιάζει την πιθανότητα να προσβληθεί κάποιος από COVID-19.
Το ίδιο εύρημα παρουσιάζεται και από μία μετα-ανάλυση 10 μελετών σε 77.000 περίπου ασθενείς, τα ότι, δηλαδή, η ΧΑΠ αποτελεί ισχυρό παράγοντα κινδύνου για προσβολή από τον νέο κορωνοϊό αλλά και για σοβαρή εξέλιξη με επιπλοκές (πνευμονία, αναπνευστική ανεπάρκεια) σε αυτούς τους ασθενείς.
Σε άλλη ανάλυση 1590 ασθενών που νόσησαν από COVID-19 βρέθηκε ότι οι ασθενείς με ΧΑΠ είχαν 3πλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν βαριά (εισαγωγή σε ΜΕΘ, διασωλήνωση και χρήση αναπνευστήρα) ή να αποβιώσουν.
Σε αναφορά από το CDC (Center for Disease Control and Prevention) των ΗΠΑ αναγνωρίζεται η ΧΑΠ ̶ και ιδιαίτερα εφόσον οι ασθενείς εξακολουθούν να καπνίζουν ̶ ως παράγων υψηλού κινδύνου για λοίμωξη COVID-19 με σοβαρές επιπλοκές.
Συνιστάται δε σε κάθε ασθενή με ΧΑΠ που παρουσιάζει επιδείνωση/παρόξυνση των χρόνιων συμπτωμάτων του να γίνεται τεστ για τον νέο κορωνοϊό.
Άγχος και κατάθλιψη
Οι συναισθηματικές επιπτώσεις της ΧΑΠ, ειδικά το άγχος και η κατάθλιψη, συχνά παραβλέπονται.
Αυτά τα συμπτώματα είναι σημαντικά όχι μόνο λόγω της επίδρασής τους στην ποιότητα ζωής του ασθενούς, αλλά και επειδή αυξάνουν τον κίνδυνο επιδείνωσης της ΧΑΠ και συνολικής κατάστασης της υγείας του ασθενούς γενικότερα.
Οι κρίσεις πανικού είναι επίσης πολύ συχνές μεταξύ των ατόμων με ΧΑΠ και μπορούν να οδηγήσουν σε έναν φαύλο κύκλο όταν συνδυάζονται με τη δύσπνοια.
Καρδιακές παθήσεις
Σε ασθενείς με ήπια ή μέτρια ΧΑΠ η κύρια αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας είναι οι καρδιαγγειακές παθήσεις.
Η διάγνωση της ΧΑΠ συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακές νόσους(ισχαιμική καρδιακή νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, κολπική μαρμαρυγή και υπέρταση).
Οι καπνιστές με ΧΑΠ έχουν 7,7 φορές μεγαλύτερη επίπτωση καρδιαγγειακών παθήσεων σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν ΧΑΠ.
Επίσης παρατηρείται μεγαλύτερη συχνότητα των οξέων καρδιαγγειακών επεισοδίων στις νεότερες ηλικίες.
Πνευμονική Υπέρταση
Στην Πνευμονική Υπέρταση το αίμα δυσκολεύεται να περάσει μέσα από τους πνεύμονες, οπότε αρχικά δημιουργείται αντιρροπιστική υπερτροφία της δεξιάς κοιλίας (με συμπτώματα δύσπνοιας, εξάντλησης και ζάλης στην κόπωση) και τελικά δεξιά καρδιακή ανεπάρκεια (με πρήξιμο στην κοιλιά και τα πόδια).
Ονομάζεται Πνευμονική Υπέρταση γιατί αυξάνεται παθολογικά, όλο και περισσότερο η πίεση στις πνευμονικές αρτηρίες.
Η πνευμονική υπέρταση μπορεί να αποτελεί και επιπλοκή της ΧΑΠ.
Καρκίνος του πνεύμονα
Οι άνθρωποι που πάσχουν από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) λόγω του τσιγάρου, διατρέχουν πενταπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν και καρκίνο του πνεύμονα, σύμφωνα με μία νέα μελέτη.
Αναλύοντας πολυάριθμες μελέτες των δύο τελευταίων δεκαετιών για την ΧΑΠ και για τον καρκίνο του πνεύμονα, οι ερευνητές διαπίστωσαν πως το 1% των ασθενών με ΧΑΠ εκδηλώνουν ετησίως καρκίνο του πνεύμονα.
Το αντίστοιχο ποσοστό στους καπνιστές που δεν έχουν ΧΑΠ αλλά φυσιολογική πνευμονική λειτουργία, είναι μόλις 0,2%.
Αναπνευστική ανεπάρκεια
Η αναπνευστική ανεπάρκεια μπορεί να αποτελέσει επιπλοκή της ΧΑΠ. Ως αναπνευστική ανεπάρκεια (AA) ορίζεται η μερική ή ολική αδυναμία του αναπνευστικού συστήματος να παράσχει την αναγκαία ποσότητα οξυγόνου για τις μεταβολικές ανάγκες του οργανισμού και να απαλλαγεί από το παραγόμενο διοξείδιο του άνθρακα.
Η αναπνευστική ανεπάρκεια χαρακτηρίζεται ως οξεία, όταν αναπτύσσεται σε διάστημα ωρών ή ημερών, ενώ αν αναπτυχθεί σταδιακά και δεν έχει αναστρέψιμη μορφή χαρακτηρίζεται ως χρόνια.
Μια οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια μπορεί να καταλήξει σε χρόνια, ενώ το αντίθετο δεν συμβαίνει.
Το πρώτο σύμπτωμα της αναπνευστικής ανεπάρκειας είναι η δύσπνοια.
Ο ασθενής αισθάνεται ότι δεν μπορεί να πάρει βαθιά αναπνοή ή ότι δεν μπορεί να προσλάβει αρκετό αέρα.
Ενδέχεται αντισταθμιστικά να αρχίσει να αναπνέει με πολύ γοργό ρυθμό (ταχύπνοια).
Η ΑΑ μπορεί να διακριθεί σε Υποξαιμική ΑΑ (Τύπου 1) και σε Υπερκαπνική ΑΑ (Τύπου 2). Η υπερκαπνική ΑΑ πάντοτε συνυπάρχει με υποξαιμία.
Η υποξαιμία είναι ο λόγος που ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει συμπτώματα και από άλλα συστήματα όπως:
– Δύσπνοια. Δυσκολία στην αναπνοή συχνά συνοδεύει την αναπνευστική ανεπάρκεια. Ταχύπνοια (γρήγορη αναπνοή) μπορεί να συνυπάρχει.
– Σύγχυση. υπευερεθιστότητα, αλλά και πτώση επιπέδου συνείδησης, έως την εκδήλωση κώματος.
– Ταχυκαρδία και άλλες αρρυθμίες. Συνέπεια της υποξαιμίας και της οξέωσης.
– Κυάνωση (μελάνιασμα) του δέρματος και των βλεννογόνων. Αποτελεί κλινική εκδήλωση της υποξαιμίας.
– Εστιακά ευρήματα από τους πνεύμονες. Χαρακτηριστικά της υποκείμενης νόσου, όπως στην πνευμονία, το πνευμονικό οίδημα, την ασθματική κρίση.
Καθώς η νόσος επιδεινώνεται, η ικανότητα ανταλλαγής αερίων στους πνεύμονες μειώνεται δραματικά οδηγώντας στην ραγδαία επιδείνωση και των συμπτωμάτων, σε αναπηρία και πολύ σοβαρή για τη ζωή του ασθενούς συνολική κατάσταση της υγείας του.
Πότε να επισκεφτεί ο ασθενής το γιατρό ή να πάει στο νοσοκομείο
Ο ασθενής πρέπει να απευθυνθεί στο γιατρό εφόσον αντιμετωπίζει οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα ή τις επιπλοκές ιδιαίτερα αν αυτά είναι χρόνια και ο ίδιος ανήκει σε μία ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη ΧΑΠ (είναι δηλαδή εκτεθειμένος στους παράγοντες κινδύνου της νόσου).
Τα συμπτώματα της ΧΑΠ έρχονται και φεύγουν και μπορούν να επικαλύψουν τα συμπτώματα μίας άλλης νόσου.
Για του λόγου το αληθές, πολλοί θεωρούν ότι «έχουν κρυώσει» ή ότι «έχουν γριπωθεί» και δεν μπορούν να ξεπεράσουν την ασθένεια.
Εφόσον ο ασθενής γνωρίζει ότι έχει ΧΑΠ πρέπει να περιμένει την εξέλιξη-επιδείνωση της νόσου και να ξέρει ότι οι παροξύνσεις της είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση σε αυτήν την περίπτωση.
Σημεία επιδείνωσης της ΧΑΠ
Ο ασθενής με διαγνωσμένη ΧΑΠ πρέπει να παρακολουθείται στενά από τον θεράποντα γιατρό και να παρακολουθεί και ο ίδιος την πορεία της υγείας του, προκειμένου έγκαιρα να παρατηρήσει τα σημεία που είναι ενδεικτικά της επιδείνωσης της κατάστασής του.
Πρέπει να είναι συνεπής στα ραντεβού με το γιατρό και στην πραγματοποίηση των εξετάσεων καθώς και με τη λήψη της συνταγογραφημένης αγωγής.
Ο ασθενής πρέπει να κινητοποιηθεί εφόσον παρατηρήσει:
- Αλλαγή στην ποσότητα του φλέγματος ή στο χρώμα του
- Επιδείνωση του βήχα είτε σε ό,τι αφορά τη συχνότητα, είτε σε ό,τι αφορά τη σοβαρότητά του
- Αιμόπτυση (αίμα στα πτύελα)
- Επιδείνωση της δύσπνοιας
- Δύσπνοιας κατά το ξύπνημα
- Ανάγκη να έχει σηκωμένο το κεφάλι κατά τον ύπνο
- Αυξημένο συριγμό
- Συχνούς πονοκεφάλους
- Πυρετό πάνω από 38,3 βαθμούς Κελσίου
- Συμπτώματα γρίπης όπως πυρετό, πονόλαιμο και διάχυτους πόνους-μυαλγίες
- Αυξημένο οίδημα στα πόδια που δεν βελτιώνεται με το σήκωμά τους.
- Ακούσια απώλεια βάρους
- Άγχος και/ ή έντονη ανησυχία
- Αδυναμία να βαδίσει όσο γρήγορα μπορούσε ή να ανέβει όσα σκαλιά μπορούσε
- Αυξημένη κόπωση ή αδυναμία
- Αυξημένη ανάγκη οξυγονοθεραπείας
Πότε η κατάσταση είναι επείγουσα
Ακόμα και αν τα συμπτώματα της ΧΑΠ έχουν τεθεί υπό έλεγχο, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο μίας ξαφνικής αναπνευστικής δυσχέρειας ή ακόμα και το ενδεχόμενο του θανάτου από τη νόσο.
Τα παρακάτω συμπτώματα παραπέμπουν στην αναζήτηση άμεσης ιατρικής βοήθειας
Σοβαρή ή ξαφνική δύσπνοια
Δυσκολία στην ομιλία λόγω δύσπνοιας
Σύγχυση ή λήθη
Ακραία κόπωση και μειωμένη εγρήγορση
Δυσκολία στο ξύπνημα από τον ύπνο
Πόνο στο στήθος
Γρήγορο καρδιακός ρυθμός
Κυανωτικά (μπλε) δάχτυλα ή χείλη
Αιμόπτυση με το βήχα αρκετής (πάνω από ένα κουταλάκι του γλυκού) ποσότητας αίματος
Ο ασθενής πρέπει να έχει έτοιμο ένα σχέδιο δράσης σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης
Ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή ποιους πρέπει να καλέσει σε μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης, πρέπει να έχει μαζί του το ιατρικό του ιστορικό και τη λίστα των φαρμάκων που λαμβάνει ώστε ακόμα κι αν δε είναι σε θέση να επικοινωνήσει ικανοποιητικά με τους γιατρούς που θα τον αναλάβουν, αυτοί να λάβουν μία πλήρη εικόνα της κατάστασής του.
Κατά όμοιο τρόπο πρέπει να είναι ενημερωμένοι και ενήμεροι μέλη της οικογένειας ή φίλοι που θα κληθούν να διαχειριστούν την επείγουσα κατάσταση.
Εν κατακλείδι
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια ως τέταρτη αιτία θανάτου διεθνώς, μετά δηλαδή τη στεφανιαία νόσο, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και τις οξείες λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Η δραματική αύξηση της συχνότητας της ΧΑΠ δείχνει ότι μέχρι το 2020 η πάθηση θα είναι τρίτη αιτία θανάτου.
Σε ετήσια βάση η πάθηση στερεί τη ζωή σε περισσότερους από 3.000.000 συνανθρώπους μας παγκοσμίως, ενώ το πλέον ανησυχητικό είναι ότι η επίπτωση της έχει σταθερά αυξητική πορεία.
Ευθύνεται για το 13% των νοσηλειών ενώ το 56% αυτών που πάσχουν δεν το γνωρίζουν.
Συχνές ερωτήσεις
Μπορεί ένα άτομο με ΧΑΠ να παρουσιάσει βελτίωση των συμπτωμάτων;
Η ΧΑΠ είναι μια εκφυλιστική ασθένεια που δεν μπορεί να θεραπευτεί, αλλά οι αλλαγές στον τρόπο ζωής και η θεραπεία μπορεί να καθυστερήσουν ή να βελτιώσουν τα συμπτώματα.
Η διακοπή του καπνίσματος είναι η πιο σημαντική αλλαγή στον τρόπο ζωής που μπορεί να βελτιώσει ή να καθυστερήσει την επιδείνωση των συμπτωμάτων.
Μια θρεπτική διατροφή θα βοηθήσει τον ασθενή να δώσει ενέργεια στο σώμα του και ορισμένα φάρμακα θα βοηθήσουν στη βελτίωση ορισμένων συμπτωμάτων, όπως η δύσπνοια ή η φλεγμονή.
Πώς ξέρει κανείς ότι βρίσκεται στο τελικό στάδιο της ΧΑΠ;
Στο τελικό στάδιο της ΧΑΠ, τα συμπτώματα μοιάζουν πολύ με αυτά των πιο πρώιμων σταδίων, ωστόσο είναι παρόντα σχεδόν πάντα.
Ο χρόνιος βήχας, η δύσπνοια, ο συριγμός, η σύγχυση, οι ζαλάδες, η κόπωση και η δυσκολία στον ύπνο ή η δυσκολία σε καθημερινές δραστηριότητες, απασχολούν τον ασθενή συνεχώς.
Ποια είναι τα στάδια της ΧΑΠ;
Η ταξινόμηση της ΧΑΠ σε στάδια γίνεται μέσω της σπιρομέτρησης (σπιρομετρική σταδιοποίηση).
Με τη σπιροµέτρηση µετριέται η ποσότητα (ο όγκος) αέρα που µπορεί να εκπνεύσει ο εξεταζόμενος (FEV1-Forced Expiratory Volume 1 : η ποσότητα αέρα που μπορεί να εκπνεύσει ο πνεύμονας στο 1ο δευτερόλεπτο μιας βίαιης εκπνοής μετά από μία βαθιά εισπνοή και FVC-Forced Vital Capacity : η δυναμική χωρητικότητα των πνευμόνων.
Είναι ο συνολικός όγκος αέρα που μπορεί να εκπνεύσει ο πνεύμονας σε μία βίαιη εκπνοή μετά από μία βαθιά εισπνοή) και η ταχύτητα µε την οποία εκπνέεται ο αέρας από τους πνεύμονές.
Με βάση τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησης και πιο συγκεκριμένα την τιμή της FEV1 και της FVC η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) ταξινομείται σε 4 στάδια (κατά τη GOLDCOPD –Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της ΧΑΠ).
- Στάδιο 1, Ήπια ΧΑΠ
FEV1/FVC <70%
Με FEV1 ≥ 80% της προβλεπόμενης τιμής (φυσιολογική τιμή)
Με χρόνια συμπτώματα (βήχας, παραγωγή πτυέλων)
- Στάδιο 2, Μέτρια ΧΑΠ
FEV1/FVC <70%,
Με FEV1 μεταξύ 50 και 80% του φυσιολογικού. 50%≤ FEV1 < 80%
Με χρόνια συμπτώματα (βήχας, παραγωγή πτυέλων)
- Στάδιο 3, Βαριά ΧΑΠ
FEV1/FVC <70%
Με FEV1 μεταξύ 30 και 50% του φυσιολογικού. 30% ≤ FEV1 < 50%
Με χρόνια συμπτώματα (βήχας, παραγωγή πτυέλων)
- Στάδιο 4, Πολύ βαριά ΧΑΠ
FEV1/FVC <70%
Με FEV1 < 30% του φυσιολογικού.
(Παλαιότερα σε FEV1 < 50% της προβλεπόμενης τιμής συνοδευόμενη από αναπνευστική ανεπάρκεια ή κλινικά συμπτώματα δεξιάς καρδιακής ανεπάρκειας κατατασσόταν ο ασθενής σε αυτό το στάδιο, πλέον αυτό δεν εφαρμόζεται).
Πώς διακρίνουμε τη διαφορά μεταξύ των συμπτωμάτων της συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας και της ΧΑΠ;
Τα συμπτώματα της ΧΑΠ και της ΣΚΑ μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό αλλά κάθε πάθηση έχει και χαρακτηριστικά συμπτώματα που την κάνουν να ξεχωρίζει από την άλλη.
Οι συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού και η υπνική άπνοια είναι χαρακτηριστικά της ΧΑΠ. Αντιθέτως, στην ΣΚΑ βρίσκουμε χαρακτηριστικά ταχυπαλμίες, πόνο στο στήθος και συχνουρία τη νύχτα.
