Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) είναι μια κατάσταση κατά την οποία έχετε συχνές ανεπιθύμητες σκέψεις και συναισθήματα (ιδεοληψίες) που σας αναγκάζουν να επιδεικνύετε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (καταναγκασμούς).
Οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές μπορεί να παρεμποδίζουν σημαντικά τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και την εκτέλεση των καθημερινών σας εργασιών.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι συνήθως μια κατάσταση που διαρκεί όλη τη ζωή (χρόνια), αλλά τα συμπτώματα μπορεί να έρχονται και να παρέρχονται με την πάροδο του χρόνου.
Όλοι βιώνουν εμμονές και καταναγκασμούς σε κάποια φάση. Για παράδειγμα, είναι σύνηθες να διπλοτσεκάρουμε περιστασιακά την κουζίνα ή τις κλειδαριές. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν επίσης συχνά τις φράσεις “εμμονή” και “εμμονικός” πολύ επιπόλαια στις καθημερινές συζητήσεις.
Αλλά η ΙΨΔ είναι πιο ακραία κατάσταση. Ενδέχεται να απορροφά ώρες ολόκληρες από την καθημερινότητα ενός ατόμου. Εμποδίζει την κανονική ζωή και τις δραστηριότητες. Οι εμμονές στην ΙΨΔ είναι ανεπιθύμητες και τα άτομα με ΙΨΔ δεν απολαμβάνουν την εκτέλεση των καταναγκαστικών συμπεριφορών.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) και ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής προσωπικότητας;
Παρόλο που ακούγονται παρόμοιες, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας είναι διαφορετικές καταστάσεις.
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια διαταραχή προσωπικότητας που προκαλεί εκτεταμένη ενασχόληση με την τελειομανία, την οργάνωση και τον έλεγχο.
Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συνήθως γνωρίζουν ότι οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί τους είναι προβληματικοί και αποδέχονται ότι χρειάζονται επαγγελματική βοήθεια για τη θεραπεία της κατάστασής τους.
Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας συνήθως δεν πιστεύουν ότι υπάρχει κάτι μεμπτό στη συμπεριφορά και τις πεποιθήσεις τους.
Ποιους επηρεάζει η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να επηρεάσει τον καθένα μας. Η μέση ηλικία εμφάνισης της διαταραχής είναι τα 19 έτη. Περίπου το 50% των ατόμων με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή αρχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα στην παιδική και εφηβική τους ηλικία.
Είναι σπάνιο για κάποιον να αναπτύξει ΙΨΔ μετά την ηλικία των 40 ετών.
Πόσο συχνή είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ);
Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι σχετικά συχνή. Προσβάλλει το 1,6% έως 2,3% του γενικού πληθυσμού.
Ποια είναι τα συμπτώματα της ΙΨΔ;
Τα κύρια συμπτώματα της ΙΨΔ είναι οι ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί που παρεμποδίζουν τις φυσιολογικές δραστηριότητες του ατόμου.
Για παράδειγμα, τα συμπτώματα μπορεί συχνά να σας εμποδίζουν να πάτε εγκαίρως στη δουλειά σας. Ή μπορεί να δυσκολεύεστε να ετοιμαστείτε για ύπνο σε εύλογο χρονικό διάστημα.
Μπορεί να γνωρίζετε ότι αυτά τα συμπτώματα είναι ιδιαίτερα προβληματικά, αλλά δεν μπορείτε να τα σταματήσετε.
Τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής μπορεί να έρχονται και να παρέρχονται, να υποχωρούν ή να επιδεινώνονται με την πάροδο του χρόνου.
Εάν εσείς ή το παιδί σας έχετε συμπτώματα ΙΨΔ που παρεμβαίνουν στην καθημερινή σας, θα πρέπει να μιλήσετε με έναν επαγγελματία υγείας.
Εμμονές στην ΙΨΔ
Στην ΙΨΔ, οι ιδεοληψίες είναι ανεπιθύμητες, παρεμβατικές σκέψεις ή νοητικές εικόνες που προκαλούν έντονο άγχος.
Τα άτομα με ΙΨΔ δεν μπορούν να ελέγξουν αυτές τις σκέψεις. Τα περισσότερα άτομα με ΙΨΔ συνειδητοποιούν ότι αυτές οι σκέψεις είναι παράλογες ή μη ορθολογικές.
Τα συνήθη παραδείγματα είναι τα εξής:
- Ο φόβος να έρθουν σε επαφή με υποτιθέμενες μολυσμένες ουσίες, όπως μικρόβια ή βρωμιά.
- Φόβος ότι θα προκαλέσετε βλάβη στον εαυτό σας ή σε κάποιον άλλο, επειδή δεν είστε αρκετά προσεκτικοί ή πρόκειται να ενεργήσετε βάσει μιας βίαιης παρόρμησης.
- Ανεπιθύμητες σκέψεις ή νοητικές εικόνες που σχετίζονται με το σεξ.
- Φόβος ότι θα κάνετε κάποιο λάθος.
- Υπερβολική ανησυχία για την ηθική (“σωστό ή λάθος”).
- Συναισθήματα αμφιβολίας ή αποστροφής.
- Υπερβολική ανησυχία σχετικά με τον σεξουαλικό σας προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου σας.
- Ανάγκη για τάξη, νοικοκυροσύνη, συμμετρία ή τελειότητα.
- Ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση.
Καταναγκασμοί στην ΙΨΔ
Στην ΙΨΔ, οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες ενέργειες που αισθάνεστε ότι πρέπει να κάνετε για να ανακουφιστείτε ή να απαλλαγείτε από τις εμμονές.
Τα άτομα με ΙΨΔ δεν θέλουν να εκτελούν αυτές τις καταναγκαστικές συμπεριφορές και δεν αντλούν ευχαρίστηση από αυτές. Αισθάνονται όμως ότι πρέπει να τις εκτελέσουν, αλλιώς το άγχος τους θα επιδεινωθεί.
Οι καταναγκασμοί βοηθούν όμως μόνο προσωρινά. Οι ιδεοληψίες σύντομα επανέρχονται, προκαλώντας την επιστροφή στους καταναγκασμούς.
Οι καταναγκασμοί είναι χρονοβόροι και εμποδίζουν σημαντικές δραστηριότητες που αγαπάτε. Δεν χρειάζεται να ταιριάζουν με το περιεχόμενο των ιδεοληψιών σας.
Τα παραδείγματα είναι μεταξύ άλλων:
- Τακτοποίηση πραγμάτων με έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο, όπως τα αντικείμενα στη συρταριέρα σας.
- Το να κάνετε μπάνιο, να καθαρίζετε ή να πλένετε τα χέρια σας ξανά και ξανά.
- Η συλλογή ή το μάζεμα αντικειμένων που δεν έχουν προσωπική ή οικονομική αξία.
- Ο επανειλημμένος έλεγχος πραγμάτων, όπως κλειδαριές, διακόπτες και πόρτες.
- Ο συνεχής έλεγχος ότι δεν έχετε προκαλέσει βλάβη σε κάποιον.
- Αναζητάτε συνεχώς επιβεβαίωση.
- Τελετουργικά που σχετίζονται με τους αριθμούς, όπως το μέτρημα, το να κάνετε μια εργασία συγκεκριμένες φορές ή να προτιμάτε ή να αποφεύγετε υπερβολικά ορισμένους αριθμούς.
- Το να λέτε συγκεκριμένες λέξεις ή να κάνετε συγκεκριμένες δεήσεις ενώ κάνετε άσχετες εργασίες.
Οι ψυχαναγκασμοί μπορεί επίσης να περιλαμβάνουν την αποφυγή καταστάσεων που πυροδοτούν εμμονές.
Ένα παράδειγμα είναι η άρνηση χειραψίας ή η άρνηση να αγγίξετε αντικείμενα που άλλοι άνθρωποι αγγίζουν συχνά, όπως το πόμολο της πόρτας.
Τι προκαλεί την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;
Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν τι ακριβώς προκαλεί την ΙΨΔ. Πιστεύουν όμως ότι διάφοροι παράγοντες συμβάλλουν στην ανάπτυξή της, μεταξύ των οποίων:
- Ο κληρονομικός παράγοντας: Μελέτες δείχνουν ότι τα άτομα που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού (βιολογικό γονέα ή αδελφό) με ΙΨΔ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν την εν λόγω διαταραχή. Ο κίνδυνος αυξάνεται εάν ο συγγενής ανέπτυξε ΙΨΔ ως παιδί ή έφηβος.
- Αλλαγές στον εγκέφαλο: Απεικονιστικές μελέτες έχουν δείξει διαφορές στον μετωπιαίο φλοιό και στις υποφλοιώδεις δομές του εγκεφάλου σε άτομα που πάσχουν από ΙΨΔ. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή συνδέεται επίσης με άλλες νευρολογικές παθήσεις που επηρεάζουν παρόμοιες περιοχές του εγκεφάλου σας, όπως η νόσος του Πάρκινσον, το σύνδρομο Tourette και η επιληψία.
- Σύνδρομο PANDAS: Το PANDAS είναι η συντομογραφία για τις “παιδιατρικές αυτοάνοσες νευροψυχιατρικές διαταραχές που σχετίζονται με στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις”. Περιγράφει μια ομάδα παθήσεων που μπορεί να επηρεάσουν τα παιδιά που είχαν στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις, όπως στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα ή οστρακιά. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι μία από αυτές τις καταστάσεις.
- Παιδικό τραύμα: Ορισμένες μελέτες δείχνουν συσχέτιση μεταξύ παιδικού τραύματος, όπως κακοποίηση ή παραμέληση, και της ανάπτυξης ΙΨΔ.
Πώς διαγιγνώσκεται η ΙΨΔ;
Δεν υπάρχει κάποιο τεστ για την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Ένας επαγγελματίας υγείας κάνει τη διάγνωση αφού σας ρωτήσει για τα συμπτώματά σας και το ιατρικό και ψυχιατρικό ιστορικό σας.
Οι ιατροί χρησιμοποιούν τα κριτήρια που αναλύονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, 5η έκδοση (DSM-V) για τη διάγνωση της ΙΨΔ.
Τα κριτήρια περιλαμβάνουν:
- Να έχετε ιδεοληψίες, καταναγκασμούς ή και τα δύο.
- Οι ιδεοληψίες ή οι καταναγκασμοί να καταλαμβάνουν πολύ χρόνο (περισσότερο από μία ώρα την ημέρα).
- Οι ιδεοληψίες ή οι καταναγκασμοί να προκαλούν δυσφορία ή να επηρεάζουν τη συμμετοχή σας σε κοινωνικές δραστηριότητες, εργασιακές υποχρεώσεις ή άλλα γεγονότα της ζωής σας.
- Τα συμπτώματα να μην προκαλούνται από ουσίες, αλκοόλ, φάρμακα ή άλλη ιατρική πάθηση.
- Τα συμπτώματα να μην εξηγούνται από μια άλλη κατάσταση ψυχικής υγείας, όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η διατροφική διαταραχή ή η διαταραχή της εικόνας του σώματος.
Πώς αντιμετωπίζεται η ΙΨΔ;
Το πιο συνηθισμένο σχέδιο θεραπείας για την ΙΨΔ περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία (θεραπεία συζήτησης) και φαρμακευτική αγωγή.
Εάν αυτή η θεραπεία δεν βοηθήσει τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και εφόσον τα συμπτώματά σας είναι σοβαρά, ο θεράπων ιατρός σας μπορεί να σας συστήσει διακρανιακή μαγνητική διέγερση (TMS).
Μπορώ να προλάβω την ΙΨΔ;
Δεν μπορείτε να αποτρέψετε την ΙΨΔ. Αλλά η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της μπορεί να βοηθήσει στον περιορισμό των συμπτωμάτων της και των επιπτώσεών της στη ζωή σας.
Ποια είναι η πρόγνωση της ΙΨΔ;
Η πρόγνωση της ΙΨΔ μπορεί να ποικίλλει. Η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι συχνά μια δια βίου κατάσταση που μπορεί να παρουσιάζει διακυμάνσεις.
Τα άτομα με ΙΨΔ που λαμβάνουν την κατάλληλη θεραπεία συχνά βιώνουν υψηλότερη ποιότητα ζωής και βελτιωμένη κοινωνική, σχολική και/ή εργασιακή λειτουργικότητα.
Εάν δεν λάβετε θεραπεία, ο φαύλος κύκλος των ιδεοληψιών και των καταναγκασμών είναι πιο δύσκολο να διακοπεί και να αντιμετωπιστεί, καθώς λαμβάνουν χώρα δομικές αλλαγές στον εγκέφαλό σας.
Εξαιτίας αυτού, είναι βασικό να αναζητήσετε ιατρική φροντίδα το συντομότερο δυνατό εάν εσείς ή το παιδί σας εμφανίσετε τα σχετικά συμπτώματα.
