Καλοήθης υπερπλασία του προστάτη

Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, μια μη καρκινική διόγκωση του αδένα του προστάτη, είναι ο πιο συνηθισμένος καλοήθης όγκος που απαντάται στους άνδρες.

Όπως ισχύει και για τον καρκίνο του προστάτη, η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη παρατηρείται συχνότερα στη Δύση απ’ ό,τι στις ανατολικές χώρες, όπως η Ιαπωνία και η Κίνα, και μπορεί να είναι πιο συχνή στους μαύρους πληθυσμούς.

Πρόσφατα, μια μελέτη κατέληξε σε μια πιθανή γενετική σύνδεση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη σε άνδρες ηλικίας κάτω των 65 ετών που έχουν πολύ διογκωμένο προστάτη:

Οι άρρενες συγγενείς τους είχαν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες από άλλους άνδρες να χρειαστούν χειρουργική επέμβαση για την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη κάποια στιγμή στη ζωή τους, ενώ τα αδέλφια τους είχαν εξαπλάσιο κίνδυνο.

Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη προκαλεί συμπτώματα μέσω της παρεμπόδισης της ροής των ούρων διαμέσου της ουρήθρας.

Συμπτώματα που σχετίζονται με την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη παρουσιάζονται σε περίπου έναν στους τέσσερις άνδρες έως 55 ετών και στους μισούς άνδρες ηλικίας 75 ετών και άνω.

Ωστόσο, η θεραπεία της είναι αναγκαία μόνο στην περίπτωση που τα συμπτώματα γίνονται ενοχλητικά.

Μέχρι την ηλικία των 80 ετών, περίπου το 20% έως 30% των ανδρών εμφανίζουν συμπτώματα καλοήθους υπερπλασίας αρκετά σοβαρά ώστε να απαιτείται θεραπεία.

Η χειρουργική επέμβαση ήταν η μόνη επιλογή μέχρι πρόσφατα που εγκρίθηκαν οι ελάχιστα επεμβατικές μέθοδοι που διανοίγουν την προστατική ουρήθρα και τα φάρμακα που μπορούν να ανακουφίσουν τα συμπτώματα είτε με τη συρρίκνωση του προστάτη είτε με τη χαλάρωση του μυϊκού ιστού του προστάτη που συστέλλει την ουρήθρα.

Σημεία και συμπτώματα

Τα συμπτώματα της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη μπορούν να χωριστούν σε εκείνα που προκαλούνται άμεσα από την απόφραξη της ουρήθρας και σε εκείνα που οφείλονται σε δευτερογενείς αλλαγές στην ουροδόχο κύστη.

Τα τυπικά αποφρακτικά συμπτώματα είναι τα εξής:

• Δυσκολία κατά την έναρξη της ούρησης παρά το ότι ο ασθενής ασκεί πίεση και προσπαθει
• Αδύναμη ροή ούρων- αρκετές διακοπές στη ροή των ούρων
• Σταγόνες στο τέλος της ούρησης (το φαινόμενο ονομάζεται στραγγουρία)
• Επίσχεση ούρων (Ο ασθενής δεν μπορεί να ουρήσει παρά την έντονη επιθυμία του)

Οι αλλαγές στην ουροδόχο κύστη προκαλούν:

• Ξαφνική έντονη επιθυμία για ούρηση (επείγουσα ούρηση)
• Επιτακτική ακράτεια ούρων (απώλεια ούρων λόγω πολύ έντονης επιθυμίας για ούρηση που δεν ελέγχεται)
• Συχνοουρία
• Αίσθηση ότι η ουροδόχος κύστη δεν αδειάζει μετά την ολοκλήρωση της ούρησης
• Συχνές νυχτερινές αφυπνίσεις για ούρηση (νυκτουρία)

Καθώς η ουροδόχος κύστη γίνεται πιο ευαίσθητη στην επίσχεση των ούρων, ο άνδρας μπορεί να εμφανίσει ακράτεια (αδυναμία ελέγχου της ουροδόχου κύστης, με αποτέλεσμα να υγραίνει το κρεβάτι του τη νύχτα ή να μην μπορεί να ανταποκριθεί αρκετά γρήγορα στην επείγουσα ούρηση).

Κάψιμο ή πόνος κατά την ούρηση μπορεί να εμφανιστεί εάν υπάρχει όγκος, λοίμωξη ή πέτρα στην ουροδόχο κύστη. Το αίμα στα ούρα (αιματουρία) μπορεί να αποτελεί προάγγελο της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη, αλλά οι περισσότεροι άνδρες με την πάθηση δεν παρουσιάζουν αιματουρία.

Διάγνωση

Το ιατρικό ιστορικό θα δώσει πληροφορίες σχετικά με παθήσεις που μπορεί να προσομοιάζουν την καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, όπως στένωση της ουρήθρας, ο καρκίνος της ουροδόχου κύστης, οι λίθοι, ή μη φυσιολογική λειτουργία της ουροδόχου κύστης/του πυελικού εδάφους (προβλήματα με τη συγκράτηση ή την εκκένωση των ούρων) λόγω νευρολογικής διαταραχής (νευρογενής ουροδόχος κύστη) ή μυϊκών σπασμών του πυελικού εδάφους.

Οι συσπάσεις μπορεί να προκύψουν από βλάβη της ουρήθρας που προκλήθηκε από προηγούμενο τραύμα, χρήση ιατρικών εργαλείων (για παράδειγμα, εισαγωγή καθετήρα) ή από λοίμωξη όπως η γονόρροια.

Η υποψία καρκίνου της ουροδόχου κύστης τίθεται εάν υπάρχει ιστορικό αιματουρίας.

Ο πόνος στην περιοχή του πέους ή της ουροδόχου κύστης μπορεί να υποδηλώνει πέτρες στην ουροδόχο κύστη, λοιμώξεις ή ερεθισμό, ή συμπίεση του αιδοιϊκού νεύρου.

Η νευρογενής ουροδόχος κύστη πιθανολογείται όταν ο άνδρας έχει διαβήτη ή νευρολογική νόσο, όπως σκλήρυνση κατά πλάκας ή νόσο του Πάρκινσον, ή πρόσφατη επιδείνωση της σεξουαλικής του λειτουργίας.

Ένα λεπτομερές ιατρικό ιστορικό θα πρέπει να περιλαμβάνει ερωτήσεις σχετικά με τυχόν επιδείνωση των συμπτωμάτων ούρησης κατά τη λήψη φαρμάκων για το κρυολόγημα ή για το ιγμόρειο, καθώς και με προηγούμενες λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος ή προστατίτιδα (φλεγμονή του προστάτη, η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνο στο κάτω μέρος της πλάτης και στην περιοχή μεταξύ οσχέου και ορθού, καθώς και ρίγη, πυρετό και γενική κακουχία).

Ο ιατρός θα ρωτήσει επίσης εάν λαμβάνετε κάποια φάρμακα που χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή ή συνταγογραφούμενα φάρμακα, επειδή ορισμένα από αυτά ενδέχεται να επιδεινώσουν τα συμπτώματα κένωσης των ούρων σε άνδρες με υπερπλασία προστάτη.

Η φυσική εξέταση μπορεί να ξεκινήσει με την παρατήρηση της ούρησης από τον γιατρό μέχρι την ολοκλήρωσή της, ώστε να εντοπιστούν τυχόν ανωμαλίες στην ούρηση.

Ο γιατρός θα ψηλαφίσει την κάτω κοιλιακή χώρα για να αναζητήσει κάποια μάζα, η οποία μπορεί να υποδηλώνει διευρυμένη ουροδόχο κύστη λόγω κατακράτησης ούρων.

Επιπλέον, η ψηφιακή ορθική εξέταση (digital rectal exam – DRE), η οποία επιτρέπει στον γιατρό να αξιολογήσει το μέγεθος, το σχήμα και τη σύσταση/ υφή του προστάτη, είναι απαραίτητη για τη σωστή διάγνωση.

Κατά τη διάρκεια της δακτυλικής εξέτασης του προστάτη, ένα δάχτυλο με γάντι εισάγεται στο ορθό.

Η ανίχνευση σκληρών ή σταθερών περιοχών στον προστάτη εγείρει υποψίες για καρκίνο του προστάτη.

Εάν το ιστορικό παραπέμπει σε πιθανή νευρολογική νόσο, η φυσική εξέταση μπορεί να περιλαμβάνει εξέταση για νευρολογικές ανωμαλίες που δείχνουν ότι τα συμπτώματα ούρησης οφείλονται σε νευρογενή ουροδόχο κύστη.

Η ανάλυση ούρων, η οποία διενεργείται σε όλους τους ασθενείς με συμπτώματα υπερπλασίας, μπορεί να είναι και η μοναδική εργαστηριακή εξέταση εάν τα συμπτώματα είναι ήπια και δεν υπάρχουν υποψίες για άλλες ανωμαλίες από το ιατρικό ιστορικό και τη φυσική εξέταση.

Μια καλλιέργεια ούρων ζητείται επιπρόσθετα εφόσον υπάρχει υποψία λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος.

Επί πιο σοβαρών, χρόνιων συμπτωμάτων υπερπλασίας, μετράται η κρεατινίνη του αίματος το άζωτο ουρίας του αίματος (BUN) και η αιμοσφαιρίνη για να αποκλειστεί η νεφρική βλάβη και η αναιμία.

Συνιστάται η μέτρηση των επιπέδων του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα για τον έλεγχο του καρκίνου του προστάτη, καθώς και η διενέργεια της ψηφιακής ορθικής εξέτασης .

Η εξέταση για το PSA από μόνη της δεν μπορεί να καθορίσει αν τα συμπτώματα οφείλονται σε υπερπλασία ή σε καρκίνο του προστάτη, επειδή και οι δύο καταστάσεις μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα του PSA.

Θεραπεία της Καλοήθους Υπερπλασίας του Προστάτη

Πότε είναι η θεραπεία απαραίτητη;

Η πορεία της πάθησης σε κάθε άτομο δεν είναι δυνατόν να προβλεφθεί.

Τα συμπτώματα, καθώς και οι αντικειμενικές μετρήσεις της απόφραξης της ουρήθρας, μπορεί να παραμείνουν σταθερά για πολλά χρόνια και μπορεί ακόμη και να βελτιωθούν με την πάροδο του χρόνου για το ένα τρίτο των ανδρών, σύμφωνα με ορισμένες μελέτες.

Σε μια μελέτη της Mayo Clinic, τα συμπτώματα κατά την ούρηση δεν επιδεινώθηκαν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 3,5 ετών στο 73% των ανδρών με ήπια υπερπλασία.

Η προοδευτική μείωση του μεγέθους και της δύναμης της ροής των ούρων και η αίσθηση ατελούς κένωσης της ουροδόχου κύστης είναι τα συμπτώματα που σχετίζονται περισσότερο με την ενδεχόμενη ανάγκη για θεραπεία.

Αν και η νυκτουρία είναι ένα από τα πιο ενοχλητικά συμπτώματα της ΚΥΠ, δεν προδικάζει την ανάγκη για ενδεχόμενη μελλοντική επέμβαση.

Εάν η επιδεινούμενη απόφραξη της ουρήθρας παραμείνει χωρίς θεραπεία, οι πιθανές επιπλοκές είναι η πάχυνση της ουροδόχου κύστης (δοκίδωση της κύστης) με αποτέλεσμα τη μείωση της χωρητικότητας της για ούρα, τα μολυσματικά υπολείμματα ούρων και οι πέτρες στην ουροδόχο κύστη, καθώς και η ενίσχυση της πίεσης στον ουροφόρο σωλήνα που βλάπτει τα νεφρά.

Οι αποφάσεις σχετικά με τη θεραπεία βασίζονται στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων (όπως αξιολογούνται από τον Δείκτη Συμπτωμάτων της Αμερικανικής Ένωσης Ουρολογίας), την έκταση της βλάβης του ουροποιητικού συστήματος και τη συνολική υγεία του άνδρα.

Σε γενικές γραμμές, δεν ενδείκνυται καμία θεραπεία σε όσους έχουν λίγα μόνο συμπτώματα και δεν ενοχλούνται από αυτά.

Επέμβαση -συνήθως χειρουργική- απαιτείται στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Ανεπαρκής κένωση της ουροδόχου κύστης με αποτέλεσμα βλάβη των νεφρών
• Πλήρης αδυναμία ούρησης μετά από οξεία κατακράτηση ούρων
• Ακράτεια λόγω υπερπλήρωσης ή αυξημένης ευαισθησίας της ουροδόχου κύστης
• Πέτρες στην ουροδόχο κύστη
• Μολυσμένα υπολείμματα ούρων
• Υποτροπιάζουσα σοβαρή αιματουρία
• Συμπτώματα που ταλαιπωρούν τον ασθενή αρκετά ώστε να υποβαθμίζουν την ποιότητα ζωής του

Ο πίνακας για το δείκτη των συμπτωμάτων της ΚΥΠ κατά την American Urological Association. Περιλαμβάνει συμπτώματα όπως η ατελής κένωση, η νυκτουρία και η δύναμη της ροής της ούρησης καθώς και το πώς αντιλαμβάνεται ο ασθενής ότι επηρεάζεται η ποιότητα της ζωής του.

Οι αποφάσεις για τη θεραπεία είναι πιο δύσκολες για τους άνδρες με μέτρια συμπτώματα.

Οι ασθενείς αυτοί πρέπει να σταθμίσουν τις πιθανές επιπλοκές της θεραπείας σε σχέση με την έκταση των συμπτωμάτων τους.

Κάθε άτομο πρέπει να αποφασίσει αν τα συμπτώματα επηρεάζουν αρκετά τη ζωή του ώστε να αξίζει να υποβληθεί σε θεραπεία. Κατά την επιλογή μιας θεραπείας, τόσο ο ασθενής όσο και ο γιατρός πρέπει να σταθμίσουν την αποτελεσματικότητα των διαφόρων μορφών θεραπείας έναντι των παρενεργειών και του κόστους τους.

Θεραπευτικές επιλογές για την Καλοήθη Υπερπλασία του Προστάτη

Επί του παρόντος, οι κυριότερες επιλογές για την αντιμετώπιση της ΚΥΠ είναι οι εξής:

– Παρακολούθηση και αναμονή

– Φαρμακευτική αγωγή

– Χειρουργική επέμβαση (ανύψωση της προστατικής ουρήθρας, διουρηθρική εκτομή του προστάτη, διουρηθρική εξάχνωση του προστάτη, ανοικτή προστατεκτομή)

Εάν τα φάρμακα είναι αναποτελεσματικά σε έναν άνδρα που δεν είναι σε θέση να αντέξει τις κακουχίες της χειρουργικής επέμβασης, η απόφραξη της ουρήθρας και η ακράτεια μπορεί να αντιμετωπιστούν με διαλείποντα καθετηριασμό ή με έναν μόνιμο καθετήρα Foley (ο οποίος έχει ένα φουσκωμένο μπαλόνι στο άκρο του για να τον συγκρατεί στη θέση του στην ουροδόχο κύστη).

Ο καθετήρας μπορεί να παραμείνει επ’ αόριστον (συνήθως αλλάζει κάθε μήνα).