Ροδόχρους πιτυρίαση: Τι είναι; Τι την προκαλεί;

Τι είναι η ροδόχρους πιτυρίαση;

Η ροδόχρους πιτυρίαση είναι ένα αυτοπεριοριζόμενο εξάνθημα, το οποίο υποχωρεί σε περίπου 6-10 εβδομάδες.

Χαρακτηρίζεται από μία εξανθηματική πλάκα (ονομάζεται μητρική πλάκα), στρογγυλού ή ωοειδούς σχήματος, με ανοιχτό κόκκινο χρώμα, περιφέρεια ελαφρά ανασηκωμένη, η οποία καλύπτεται από λέπια και σπάνια από φυσαλίδες.

Το κέντρο της είναι ρυτιδωμένο και ανοιχτόχρωμο, σχεδόν προς το φυσιολογικό χρώμα δέρματος του ατόμου που συνήθως εντοπίζεται στο στήθος, την κοιλιά ή την πλάτη.

Την μητρική πλάκα ακολουθεί λίγο αργότερα, κατά κανόνα δύο εβδομάδες μετά, η ανάπτυξη μικρότερων φολιδωτών ωοειδών ερυθρών κηλίδων, που θυμίζουν χριστουγεννιάτικο δέντρο  (δίκην «δέντρου») και κατανέμονται κυρίως στο στήθος και την πλάτη.

Ποιοι προσβάλλονται από ροδόχροη πιτυρίαση;

• Η ροδόχρους πιτυρίαση είναι πιο συχνή σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες (10-35 ετών), ωστόσο μπορεί να προσβάλει άτομα κάθε ηλικίας.
• Εμφανίζεται ελαφρώς συχνότερα στις γυναίκες
• Κατά προσέγγιση η συχνότητα εμφάνισης είναι 0,5% έως 2%.
• Οι περισσότερες περιπτώσεις εμφανίζονται το χειμώνα

Τι προκαλεί την ροδόχροη πιτυρίαση;

Η ακριβής αιτία της ασθένειας δεν είναι γνωστή.

Έχουν διατυπωθεί υποθέσεις για ιογενή, βακτηριακά και μη μολυσματικά αίτια.

Σύμφωνα με αναφορές, η ροδόχρους πιτυρίαση μπορεί να προκληθεί από:

Ιογενείς λοιμώξεις

• Οι ερπητοϊοί 6 και 7 (HHV-6/7) παρουσιάζουν την μεγαλύτερη γνωστή σχέση, ωστόσο οι μελέτες δεν έχουν επιβεβαιώσει τη σχέση αυτή.
• Άλλες ιογενείς λοιμώξεις, όπως η γρίπη H1N1 A και ο COVID-19, μπορεί επίσης να είναι αιτίες.

Αντιδράσεις που προκαλούνται από φάρμακα

• Πολλά φάρμακα έχουν συσχετισθεί με την πάθηση, όπως οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, η υδροχλωροθειαζίδη, ο χρυσός, η καπτοπρίλη, τα άτυπα αντιψυχωσικά βαρβιτουρικά, η D-πενικιλλαμίνη, η ιματινίμπη, η μετρονιδαζόλη, η ισοτρετινοΐνη, η κλοζαπίνη και η κλονιδίνη.

Εμβόλια

• Η ροδόχρους πιτυρίαση μπορεί να προκληθεί από τα εμβόλια Bacillus Calmette-Guerin (BCG) (της φυματίωσης), H1N1, διφθερίτιδας, ευλογιάς, ηπατίτιδας Β και πνευμονιόκοκκου.

Ποια είναι τα κλινικά χαρακτηριστικά της ροδόχροης πιτυρίασης;

Συστηματικά συμπτώματα

Εκτός από τον ήπιο έως έντονο κνησμό σε ποσοστό έως και 25% των ασθενών, δεν υπάρχουν συνήθως συστηματικά συμπτώματα κατά τη φάση του εξανθήματος της ροδόχρου πιτυρίασης.

Λίγες ημέρες πριν από την ανάπτυξη του εξανθήματος, έως και το 69% των ασθενών εμφανίζουν συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη, π.χ. βήχα ή πονόλαιμο.

Η μητρική πλάκα

Η μητρική πλάκα είναι μία μεμονωμένη πλάκα που εμφανίζεται πριν από το γενικευμένο εξάνθημα της ροδόχροης πιτυρίασης.

Είναι μια ελαφρώς ανυψωμένη, ωοειδής, ροζ-σομόν ή κόκκινη πλάκα διαμέτρου 2-5 cm, με περιφερειακά λέπια που ακολουθούν ακριβώς το εσωτερικό της άκρης της βλάβης, όπως ένα κολλάρο.

Δευτερογενές εξάνθημα

Λίγες ημέρες έως λίγες εβδομάδες μετά την εμφάνιση της μητρικής πλάκας, εμφανίζονται περισσότερες φολιδωτές κηλίδες ή πλάκες στο στήθος και την πλάτη, οι οποίες εμφανίζονται συχνότερα από πάνω προς τα κάτω.

Μερικές πλάκες μπορεί επίσης να εμφανιστούν στους μηρούς, τα άνω άκρα και το λαιμό, αλλά είναι σπάνιες στο πρόσωπο, το τριχωτό της κεφαλής, τις παλάμες ή τα πέλματα.

Αυτές οι δευτερογενείς βλάβες τείνουν να είναι μικρότερες από την μητρική πλάκα.

Έχουν επίσης ωοειδές σχήμα με ξηρή επιφάνεια και ο μακρύς άξονας της ωοειδούς βλάβης είναι συχνά προσανατολισμένος γύρω από τα πλευρά.

Όπως και η μητρική πλάκα, μπορεί να έχουν εσωτερικό κολλάρο απολέπισης.

Ορισμένες πλάκες μπορεί να είναι δακτυλιοειδείς.

Οι κηλίδες και οι πλάκες της ροδόχροης πιτυρίασης ακολουθούν συνήθως τις χαλαρές γραμμές τάσης του δέρματος ή τις ρυτιδώσεις (γραμμές Langer) και στις δύο πλευρές του άνω μέρους του κορμού.

Το εξάνθημα έχει περιγραφεί ότι μοιάζει με χριστουγεννιάτικο δέντρο στην κατανομή.

Η επιδείνωση του εξανθήματος ή ένα δεύτερο κύμα βλαβών δεν είναι ασυνήθιστο πριν από την τελική αυτόματη υποχώρηση του εξανθήματος.

Στα παιδιά η κατανομή και οι βλάβες είναι συχνά άτυπες.

Άτυπη ροδόχρους πιτυρίαση

Η ροδόχρους πιτυρίαση λέγεται άτυπη όταν η διάγνωση είναι δύσκολη.

Η άτυπη ροδόχρους πιτυρίαση μπορεί να διαγνωστεί όταν το εξάνθημα έχει χαρακτηριστικά όπως:

• Άτυπη μορφολογία, π.χ. βλατίδες, κυστίδια, ερεθισμένες πλάκες, πορφυρές ή σημειακές αλλοιώσεις (τύπου πολύμορφο ερύθημα)
• Μεγάλο μέγεθος ή συγκολλημένες πλάκες
• Ασυνήθιστη κατανομή των δερματικών βλαβών, π.χ. αντίστροφη εικόνα, με προεξέχουσα τη συμμετοχή των δερματικών πτυχών (μασχάλες και βουβωνική χώρα), ή συμμετοχή των άκρων αλλά ο κορμός δεν επηρεάζεται.
• Εμπλοκή βλεννογόνων, π.χ. έλκος στο στόμα
• Μονήρης μητρική πλάκα χωρίς γενικευμένο εξάνθημα
• Πολλαπλές μητρικές κηλίδες
• Απουσία μητρικής πλάκας
• Μεγάλος αριθμός πλακών
• Έντονη φαγούρα
• Παρατεταμένη πορεία της νόσου
• Πολλαπλές υποτροπές.

Με ποιον τρόπο διαφέρουν τα κλινικά χαρακτηριστικά σε διαφορετικούς τύπους δέρματος;

Το εξάνθημα της ροδόχροης πιτυρίασης συχνά αφήνει πίσω του πλάκες με πιο ανοιχτόχρωμες ή πιο σκούρες αποχρωματώσεις.

Αυτό μπορεί να είναι πιο εμφανές σε άτομα με σκουρόχρωμη επιδερμίδα και ενδεχομένως να χρειαστούν μήνες για να επανέλθει η φυσιολογική εμφάνιση του δέρματος.

Ποιες είναι οι επιπλοκές της ροδόχροης πιτυρίασης;

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ροδόχρους πιτυρίαση είναι ακίνδυνη.

Ωστόσο, υπάρχουν αναφορές για επιπλοκές όπως:

• Πρόωρος τοκετός και θάνατος του εμβρύου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εντός των πρώτων 15 εβδομάδων της κύησης
• Σοβαρή δερματική ανεπιθύμητη αντίδραση (σύνδρομο υπερευαισθησίας σε φάρμακα) λόγω επανενεργοποίησης του έρπητα 6/7 σε συνδυασμό με ένα φάρμακο
• Παρατεταμένος αποχρωματισμός του δέρματος.

Πώς διαγιγνώσκεται η ροδόχρους πιτυρίαση;

Η αναγνώριση μπορεί να είναι δύσκολη κατά την έναρξη των συμπτωμάτων.

Δεν υπάρχουν μη επεμβατικές εξετάσεις που να επιβεβαιώνουν την κατάσταση.

Η διάγνωση γίνεται συνήθως κλινικά, αλλά μπορεί να υποστηριχθεί από:

• Ιστολογική εξέταση – η υποξεία δερματίτιδα παρατηρείται στην ιστολογική εξέταση.
• Τα ηωσινόφιλα είναι χαρακτηριστικά της προκαλούμενης από φάρμακα ροδόχροης πιτυρίασης.

Η εξέταση αίματος για τον HHV6 (IgG ή PCR) δεν ενδείκνυται επειδή σχεδόν το 100% των ατόμων έχουν μολυνθεί με τον ιό στην παιδική ηλικία και οι εμπορικές εξετάσεις δεν μετρούν επί του παρόντος τη δραστηριότητα του HHV6.

Εάν η διάγνωση είναι αβέβαιη, ιδίως εάν επηρεάζονται οι παλάμες και τα πέλματα, είναι σημαντικό να εξεταστεί η πιθανότητα άλλων παθήσεων.

Κλινικά χαρακτηριστικά	Κριτήρια
Βασικά	Διακριτές κυκλικές ή ωοειδείς βλάβες – Απολέπιση στις περισσότερες βλάβες – Περιφερική απολέπιση με κεντρική κάθαρση σε τουλάχιστον δύο βλάβες
Προαιρετικά (τουλάχιστον ένα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά)	Κατανομή στον κορμό και στα εγγύς άκρα (< 10% των βλαβών απομακρυσμένα από το μέσο του άνω βραχίονα και το μέσο του μηρού) – Οι περισσότερες βλάβες κατά μήκος των δερματικών σχισμών – Μητρική πλάκα≥ 2 ημέρες πριν από άλλες βλάβες
Αποκλεισμός	Πολλαπλά μικρά κυστίδια στο κέντρο ≥ 2 βλαβών – ≥ 2 βλάβες στις επιφάνειες του δέρματος της παλάμης ή του πέλματος

Πίνακας 1. Προτεινόμενα διαγνωστικά κριτήρια για την ροδόχροη πιτυρίαση

Ποια είναι η διαφορική διάγνωση της ροδόχροης πιτυρίασης;

• Λειχήνες
• Ψωρίαση
• Ερυθρά ιόνθιος πιτυρίαση
• Πολύμορφο ερύθημα
• Σταγονοειδής ψωρίαση
• Δευτερογενής σύφιλη
• Λευκή πιτυρίαση
• Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα
• Δερματοφυτία του ψιλού δέρματος
• Ποικιλόχροη πιτυρίαση

Ποια είναι η θεραπεία για την ροδόχροη πιτυρίαση;

Γενικά μέτρα

• Ενώ η ροδόχρους πιτυρίαση είναι μια αυτοπεριοριζόμενη νόσος, ένας σημαντικός στόχος της θεραπείας είναι ο έλεγχος του κνησμού, ο οποίος μπορεί να είναι σοβαρός στο 25% των ασθενών. Εκτός από την ενημέρωση και τον καθησυχασμό, πολλοί ασθενείς θα ωφεληθούν από:
• Εφαρμογή ενυδατικών κρεμών στο ξηρό δέρμα
• Μπάνιο ή ντους με σκέτο νερό και λάδι μπάνιου, υδατική κρέμα ή άλλο υποκατάστατο σαπουνιού
• Έκθεση του δέρματος στο ηλιακό φως με προσοχή (χωρίς να καίγεται).

Συγκεκριμένα μέτρα

Οι ακόλουθες θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και να επιταχύνουν την αποκατάσταση:

• Οι τοπικές κρέμες/αλοιφές στεροειδών μέσης ισχύος και τα αντιισταμινικά από το στόμα μπορούν να μειώσουν τη φαγούρα ενώ περιμένετε να υποχωρήσει το εξάνθημα.
• Για ασθενείς με έντονο κνησμό, η θεραπεία με οξείδιο του ψευδαργύρου, λοσιόν καλαμίνης, ακόμη και στεροειδή από το στόμα μπορεί να είναι χρήσιμη. Η συνήθης χρήση στεροειδών από το στόμα δεν συνιστάται λόγω του κινδύνου υποτροπής μετά τη θεραπεία και των περιορισμένων δεδομένων.
• Μια 7ήμερη αγωγή με ατσικλοβίρη μπορεί να οδηγήσει σε ταχύτερη υποχώρηση των βλαβών και να βοηθήσει στην ανακούφιση του κνησμού σε σοβαρές περιπτώσεις.
• Σε εκτεταμένες ή επίμονες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί φωτοθεραπεία (θεραπεία με υπεριώδη ακτινοβολία Β στενής ζώνης).

Κάποτε είχαν προκριθεί τα μακρολιδικά αντιβιοτικά, αλλά δεν φαίνεται να είναι ωφέλιμα.

Ποια είναι η έκβαση της ροδόχροης πιτυρίασης;

Η ροδόχρους πιτυρίαση θα υποχωρήσει σε περίπου 6-10 εβδομάδες.

Ο αποχρωματισμός του δέρματος μπορεί να παραμείνει για μερικούς μήνες σε άτομα με σκουρόχρωμο δέρμα, αλλά τελικά το δέρμα επανέρχεται στη φυσιολογική του εμφάνιση.

Η επανεμφάνιση της ροδόχροης πιτυρίασης πέραν της οξείας φάσης είναι σπάνια (1-3%), προσδίδοντας ίσως βαρύτητα στην άποψη ότι υπάρχει μακροχρόνια ανοσία μετά από μια λοίμωξη.

Ωστόσο, μια διαφορετική ιογενής λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει υποτροπή χρόνια αργότερα.