Η αφασία είναι μια γλωσσική διαταραχή που προκαλείται από βλάβη σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου που ελέγχει τη γλωσσική έκφραση και κατανόηση.
Η αφασία καθιστά το άτομο ανίκανο να επικοινωνήσει αποτελεσματικά με τον κοινωνικό του περίγυρο.
Πολλοί άνθρωποι έχουν αφασία ως αποτέλεσμα εγκεφαλικού επεισοδίου. Τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες επηρεάζονται εξίσου και οι περισσότεροι άνθρωποι με αφασία βρίσκονται στη μέση και μεγάλη ηλικία.
Υπάρχουν πολλοί τύποι αφασίας. Αυτοί συνήθως διαγιγνώσκονται με βάση το ποια περιοχή της πλευράς του εγκεφάλου που κυριαρχεί στη γλώσσα έχει επηρεαστεί και με βάση την έκταση της βλάβης.
Για παράδειγμα:
- Τα άτομα με αφασία Broca έχουν βλάβη στο μπροστινό τμήμα της πλευράς του εγκεφάλου στην οποία κυριαρχεί η γλώσσα.
Η αφασία Broca οφείλεται σε βλάβη ενός τμήματος του εγκεφάλου που ονομάζεται περιοχή Broca, η οποία βρίσκεται στον μετωπιαίο λοβό, συνήθως στην αριστερή πλευρά.
Είναι ένα από τα τμήματα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για την ομιλία και την κινητικότητα.
Πήρε το όνομά της από τον Pierre Paul Broca, έναν Γάλλο γιατρό που ανακάλυψε την περιοχή το 1861. Η αφασία Broca ονομάζεται επίσης εκφραστική αφασία.
- Τα άτομα με αφασία Wernicke έχουν βλάβη στο πλευρικό τμήμα του κυρίαρχου για τη γλώσσα τμήματος του εγκεφάλου.
Η αφασία Wernicke είναι μία άλλη ονομασία για τη αισθητική αφασία.
Εμφανίζεται όταν η περιοχή του εγκεφάλου σας που ελέγχει τη γλώσσα και ονομάζεται περιοχή Wernicke έχει υποστεί βλάβη.
Τα άτομα που έχουν αφασία Wernicke δεν μπορούν να κατανοήσουν τις λέξεις. Μιλούν με κανονικό ρυθμό και χρησιμοποιούν σωστά τη γραμματική.
Αλλά οι λέξεις δεν βγάζουν νόημα. Δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτά που λένε δεν βγάζουν νόημα.
Η αφασία Wernicke μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα στην ανάγνωση και τη γραφή. Μπορεί να μπορείτε να βλέπετε ή να ακούτε λέξεις, αλλά να μην τις καταλαβαίνετε.
Η σφαιρική / καθολική αφασία είναι το αποτέλεσμα βλάβης σε ένα μεγάλο τμήμα της πλευράς του εγκεφάλου στο οποίο κυριαρχεί η γλώσσα.
Τι προκαλεί την αφασία;
Η αφασία προκαλείται από βλάβη στην κυρίαρχη για τη γλώσσα πλευρά του εγκεφάλου, συνήθως την αριστερή, και μπορεί να προκληθεί από:
- Εγκεφαλικό επεισόδιο
- Τραυματισμό στο κεφάλι
- Όγκους στον εγκέφαλο
- Λοίμωξη
- Άνοια
Προς το παρόν είναι άγνωστο αν η αφασία προκαλεί πλήρη απώλεια της γλωσσικής σύνθεσης ή αν προκαλεί δυσκολίες στον τρόπο πρόσβασης και χρήσης της γλώσσας.
Ποια είναι τα συμπτώματα της αφασίας;
Τα συμπτώματα της αφασίας εξαρτώνται από τον τύπο αφασίας που έχει ένα άτομο.
Τα άτομα με αφασία Broca, που μερικές φορές αποκαλείται εκφραστική αφασία, για παράδειγμα, μπορεί να εξαλείψουν τις λέξεις “και” και “το” από τη γλώσσα τους και να μιλούν με σύντομες, αλλά ουσιαστικές προτάσεις.
Συνήθως μπορούν να κατανοήσουν μέρος της ομιλίας των άλλων.
Επειδή η βλάβη βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του εγκεφάλου, το οποίο είναι επίσης σημαντικό για τις κινητικές λειτουργίες, τα άτομα με αφασία Broca έχουν συχνά αδυναμία ή παράλυση του χεριού και του ποδιού από τη δεξιά πλευρά.
Όσοι πάσχουν από αφασία Wernicke, που μερικές φορές αποκαλείται και αισθητική αφασία, είναι δυνατόν να μιλούν με μεγάλες συγκεχυμένες προτάσεις, να προσθέτουν περιττές λέξεις ή να δημιουργούν νέες λέξεις.
Συνήθως δυσκολεύονται να κατανοήσουν την ομιλία των άλλων.
Τα άτομα με καθολική αφασία έχουν δυσκολίες στην ομιλία ή στην κατανόηση της γλώσσας.
Πώς διαγιγνώσκεται η αφασία;
Η εξακρίβωση της αφασίας, η έκταση της διαταραχής και η πρόβλεψη για επιτυχή θεραπεία μπορούν να εκτιμηθούν και να επιβεβαιωθούν από ένα σύνολο ολοκληρωμένων γλωσσικών δοκιμασιών που διενεργούνται από λογοθεραπευτή.
Αυτές οι εξετάσεις συχνά περιλαμβάνουν απλές ασκήσεις, όπως το να ζητείται από ένα άτομο να ονομάσει αντικείμενα στο δωμάτιο, να επαναλάβει λέξεις και προτάσεις και να διαβάσει και να γράψει.
Στόχος αυτών των δοκιμασιών είναι να κατανοηθεί η ικανότητα ενός ατόμου:
- να κατανοεί τη βασική ομιλία και γραμματική
- να εκφράζει λέξεις, φράσεις και προτάσεις
- να επικοινωνεί με τον κοινωνικό περίγυρο – για παράδειγμα, να συνομιλεί ή να κατανοεί ένα αστείο
- να διαβάζει και να γράφει γράμματα, λέξεις και προτάσεις
Η διάγνωση μπορεί επίσης να περιλαμβάνει τη χρήση απεικονιστικών εξετάσεων για την εξέταση του εγκεφάλου, όπως:
Αξονική τομογραφία (CT). Πρόκειται για μια απεικονιστική εξέταση που χρησιμοποιεί ακτίνες Χ και έναν υπολογιστή για να δημιουργήσει λεπτομερείς εικόνες του σώματος. Μια αξονική τομογραφία δείχνει λεπτομέρειες των οστών, των μυών, του λίπους και των οργάνων. Οι αξονικές τομογραφίες είναι πιο λεπτομερείς από τις απλές ακτινογραφίες Χ.
Μαγνητική τομογραφία (MRI). Μια διαγνωστική διαδικασία που χρησιμοποιεί έναν συνδυασμό μεγάλων μαγνητών, ραδιοσυχνοτήτων και υπολογιστή για να παράγει λεπτομερείς εικόνες των οργάνων και των δομών μέσα στο σώμα.
Αξονική τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET). Μια τεχνική απεικόνισης μέσω υπολογιστή που χρησιμοποιεί ραδιενεργές ουσίες για την εξέταση των σωματικών λειτουργιών.
Πώς αντιμετωπίζεται η αφασία
Η συγκεκριμένη θεραπεία για την αφασία θα πρέπει να συζητείται μαζί σας από τον θεράποντα ιατρό σας με βάση:
- Την ηλικία σας, τη γενική κατάσταση της υγείας σας και το ιατρικό σας ιστορικό
- Την αιτία και την έκταση της διαταραχής
- Το αν είστε αριστεροχειρας ή δεξιόχειρας.
- Την ανοχή σας σε συγκεκριμένα φάρμακα, διαδικασίες ή θεραπείες
- Τις προσδοκίες σας για την πορεία της διαταραχής
- Τη γνώμη ή την προτίμησή σας και τα κίνητρά σας
Στόχος της θεραπείας είναι η βελτίωση της ικανότητάς σας να επικοινωνείτε μέσω μεθόδων που μπορεί να αφορούν:
- Λογοθεραπεία
- Θεραπείες μη λεκτικής επικοινωνίας, όπως υπολογιστές ή εικόνες
- Ομαδική θεραπεία για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους
Η αποκατάσταση των γλωσσικών δεξιοτήτων είναι συνήθως μια σχετικά αργή διαδικασία.
Παρόλο που οι περισσότεροι άνθρωποι σημειώνουν σημαντική πρόοδο, λίγοι είναι αυτοί που ανακτούν πλήρως τα επίπεδα επικοινωνίας πριν από τον τραυματισμό.
Στην περίπτωση της αφασίας, η λογοθεραπεία στοχεύει στη βελτίωση της ικανότητας επικοινωνίας του ατόμου με την αποκατάσταση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης γλωσσικής ικανότητας, τη διδασκαλία του τρόπου αναπλήρωσης των χαμένων γλωσσικών δεξιοτήτων και την εξεύρεση άλλων μεθόδων επικοινωνίας.
Θεραπεία:
- Ξεκινά από νωρίς. Ορισμένες μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι η θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική όταν αρχίζει αμέσως μετά την εγκεφαλική βλάβη.
- Πραγματοποιείται συχνά σε ομάδες. Σε ένα ομαδικό πλαίσιο, τα άτομα με αφασία μπορούν να δοκιμάσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Οι συμμετέχοντες μπορούν να εξασκηθούν στο να ξεκινούν συζητήσεις, να μιλούν με τη σειρά τους, να διασαφηνίζουν παρεξηγήσεις και να διορθώνουν συζητήσεις που έχουν αποτύχει εντελώς.
- Μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση υπολογιστών. Η χρήση θεραπείας με τη βοήθεια υπολογιστή μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την εκ νέου εκμάθηση ρημάτων και ήχων λέξεων (φωνήματα).
- Φάρμακα
Ορισμένα φάρμακα μελετώνται επί του παρόντος για τη θεραπεία της αφασίας.
Σε αυτά περιλαμβάνονται φάρμακα που μπορεί να βελτιώσουν τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, να ενισχύσουν την ικανότητα αποκατάστασης του εγκεφάλου ή να βοηθήσουν στην αντικατάσταση των εξαντλημένων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο (νευροδιαβιβαστές).
Αρκετά φάρμακα, όπως η μεμαντίνη (Namenda) και η πιρακετάμη, έχουν φανεί πολλά υποσχόμενα σε μικρές μελέτες.
Απαιτούνται όμως περισσότερες έρευνες προτού οι θεραπείες αυτές μπορούν να προταθούν.
- Άλλες θεραπείες
Η διέγερση του εγκεφάλου μελετάται επί του παρόντος για τη θεραπεία της αφασίας και μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της ικανότητας να ονομάζει κανείς πράγματα.
Αλλά δεν έχουν γίνει ακόμη μακροχρόνιες έρευνες.
Μια θεραπεία ονομάζεται διακρανιακή μαγνητική διέγερση και μια άλλη είναι η διακρανιακή διέγερση συνεχούς ρεύματος.
Αυτές οι θεραπείες στοχεύουν στη διέγερση των κατεστραμμένων εγκεφαλικών κυττάρων.
Και οι δύο είναι μη επεμβατικές. Η μία χρησιμοποιεί μαγνητικά πεδία και η άλλη χρησιμοποιεί ρεύμα χαμηλής έντασης μέσω ηλεκτροδίων που τοποθετούνται στο κεφάλι.
Ζώντας με αφασία
Ορισμένα άτομα με αφασία αναρρώνουν πλήρως χωρίς θεραπεία.
Αλλά για τους περισσότερους ανθρώπους, κάποια μορφή αφασίας συνήθως παραμένει.
Θεραπείες όπως η λογοθεραπεία μπορούν συχνά να βοηθήσουν στην ανάκτηση ορισμένων λειτουργιών του λόγου και της ομιλίας με την πάροδο του χρόνου, αλλά πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να έχουν προβλήματα επικοινωνίας.
Αυτό ενδέχεται μερικές φορές να είναι δύσκολο και εκνευριστικό τόσο για το άτομο με αφασία όσο και για τα μέλη της οικογένειάς του.
Είναι σημαντικό για τα μέλη της οικογένειας να διδαχθούν τους καλύτερους τρόπους επικοινωνίας με το αγαπημένο τους πρόσωπο.
Οι λογοθεραπευτές μπορούν συχνά να βοηθήσουν σε αυτό.
Οι συστάσεις μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:
- Συμπεριλάβετε το άτομο με αφασία στις μεταξύ σας συζητήσεις
- Απλοποιήστε τη γλώσσα με την οποία επικοινωνείτε χρησιμοποιώντας σύντομες, απλές προτάσεις
- Επαναλάβετε τις λέξεις-κλειδιά ή γράψτε τις για να αποσαφηνίσετε το νόημα ανάλογα με τις κατά περίσταση ανάγκες
- Χρησιμοποιήστε έναν φυσικό τρόπο συζήτησης σε επίπεδο ενηλίκων
- Ενθαρρύνετε όλους τους τύπους επικοινωνίας, όπως η ομιλία, οι χειρονομίες, η υπόδειξη ή η ζωγραφική
- Μην διορθώνετε την ομιλία του ατόμου
- Παρέχετε στο άτομο άφθονο χρόνο για να εκφραστεί
- Βοηθήστε το άτομο να δραστηριοποιηθεί και εκτός σπιτιού, όπως μέσω ομάδων υποστήριξης
- Για ορισμένα άτομα, οι υπολογιστές μπορεί να είναι χρήσιμοι τόσο για την επικοινωνία όσο και για τη βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων.
Ποια έρευνα γίνεται για την αφασία;
Οι ερευνητές δοκιμάζουν νέους τύπους λογοθεραπείας σε άτομα με πρόσφατη και χρόνια αφασία για να διαπιστώσουν αν οι νέες μέθοδοι μπορούν να τους βοηθήσουν καλύτερα να επανακτήσουν την ικανότητα ανάκτησης λέξεων, τη γραμματική, την προσωδία (τόνος) και άλλες πτυχές της ομιλίας.
Ορισμένες από αυτές τις νέες μεθόδους περιλαμβάνουν τη βελτίωση των γνωστικών ικανοτήτων που υποστηρίζουν την επεξεργασία της γλώσσας, όπως η βραχυπρόθεσμη μνήμη και η προσοχή.
Άλλες περιλαμβάνουν δραστηριότητες που διεγείρουν τις νοητικές αναπαραστάσεις των ήχων, των λέξεων και των προτάσεων, καθιστώντας ευκολότερη την πρόσβαση σε αυτές και την ανάκτησή τους.
Οι ερευνητές διερευνούν επίσης τη φαρμακευτική θεραπεία ως πειραματική προσέγγιση για τη θεραπεία της αφασίας.
Ορισμένες μελέτες εξετάζουν κατά πόσον φάρμακα που επηρεάζουν τους χημικούς νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με λογοθεραπεία για τη βελτίωση της αποκατάστασης διαφόρων γλωσσικών λειτουργιών.
Άλλες έρευνες επικεντρώνονται στη χρήση προηγμένων μεθόδων απεικόνισης, όπως η λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), για τη διερεύνηση του τρόπου επεξεργασίας της γλώσσας στον φυσιολογικό και στον κατεστραμμένο εγκέφαλο και για την κατανόηση των διαδικασιών αποκατάστασης.
Αυτού του είδους η έρευνα μπορεί να προωθήσει τις γνώσεις μας για το πώς αναδιοργανώνονται οι περιοχές που εμπλέκονται στην ομιλία και την κατανόηση της γλώσσας μετά από μια εγκεφαλική βλάβη.
Τα αποτελέσματα θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις στη διάγνωση και τη θεραπεία της αφασίας και άλλων νευρολογικών διαταραχών.
Ένας σχετικά νέος τομέας ενδιαφέροντος στην έρευνα για την αφασία είναι η μη επεμβατική διέγερση του εγκεφάλου σε συνδυασμό με τη λογοθεραπεία.
Δύο τέτοιες τεχνικές εγκεφαλικής διέγερσης, η διακρανιακή μαγνητική διέγερση (TMS) και η διακρανιακή διέγερση συνεχούς ρεύματος (tDCS), μεταβάλλουν προσωρινά τη φυσιολογική εγκεφαλική δραστηριότητα στην περιοχή που διεγείρεται.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν αρχικά αυτές τις τεχνικές για να κατανοήσουν τα τμήματα του εγκεφάλου που παίζουν ρόλο στη γλώσσα και την αποκατάσταση μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο.
Τελευταία, οι επιστήμονες μελετούν αν αυτή η προσωρινή μεταβολή της εγκεφαλικής δραστηριότητας μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να μάθουν εκ νέου τη χρήση της γλώσσας.