Όσο κι αν θέλουμε να πιστεύουμε ότι τα παιδιά μας θα λένε πάντα την αλήθεια, η πραγματικότητα είναι ότι το ψέμα είναι κάτι με το οποίο τα περισσότερα παιδιά πειραματίζονται κάποια στιγμή.
Οι γονείς θα πρέπει να έχουν κατά νου ότι το να λένε ψέματα τα παιδιά είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της ανάπτυξής τους και ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά εγκαταλείπουν αυτή τη συμπεριφορά.
Γιατί τα παιδιά λένε ψέματα
Προκειμένου να αντιμετωπίσουν αυτό το συνηθισμένο πρόβλημα, οι γονείς θα πρέπει να εξετάσουν την ηλικία του παιδιού, τις συνθήκες και τους λόγους για τους οποίους λέει ψέματα, καθώς και το πόσο συχνά επιδίδεται σε αυτή τη συμπεριφορά.
Για παράδειγμα, πολλά μικρότερα παιδιά – συνήθως μικρότερα από την ηλικία των 6 ετών – δεν μπορούν ακόμη να κάνουν σαφή διάκριση μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας και το “ψέμα” που λένε ενδέχεται στην πραγματικότητα να είναι απλώς μια έκφραση της φαντασίας τους.
Εντούτοις, ένα παιδί από την ηλικία των 4 ετών και μετά είναι απολύτως σε θέση να πει σκόπιμα ένα ψέμα για να αποφύγει να μπει σε μπελάδες ή να αποκτήσει κάτι που επιθυμεί. Ορισμένες συνηθισμένες αιτίες ψεμάτων σε παιδιά σχολικής ηλικίας είναι οι εξής:
- Συμμετοχή σε ένα παιχνίδι φαντασίας
- Ο φόβος της τιμωρίας
- Κομπασμός σε φίλους/συμμαθητές για να ενισχύσουν το κύρος τους και να τους εντυπωσιάσουν
- Αποφυγή ενός πράγματος που δεν θέλουν να κάνουν (όπως να συμμαζέψουν τα παιχνίδια)
- Επιθυμία να μην απογοητεύσουν τους γονείς όταν οι προσδοκίες των τελευταίων είναι πολύ υψηλές
- Αίσθημα δυσαρέσκειας με κάτι στη ζωή τους
- Προσπάθεια να τραβήξουν την προσοχή του περιγύρου τους
Πώς να αντιδράσετε στη συνήθεια του παιδιού να λέει ψέματα
Ακολουθούν ορισμένες χρήσιμες συμβουλές που πρέπει να έχετε κατά νου όταν αντιμετωπίζετε το ψέμα:
- Εντοπίστε τη βασική αιτία πίσω από το ψέμα
Μήπως το παιδί σας λέει απλώς ένα παραμύθι ως μέρος ενός παιχνιδιού φαντασίας; Προσπαθεί σκόπιμα να σας παραπλανήσει επειδή δεν θέλει να τιμωρηθεί; Αν το παιδί σας χρησιμοποιεί απλώς τη φαντασία του, βοηθήστε το να κάνει τη διάκριση μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας χωρίς να αποθαρρύνετε τη δημιουργικότητά του (έτσι αν επιμένει ότι πήγε στο φεγγάρι με τους φανταστικούς του φίλους, τότε εξηγήστε του ότι αυτό ακούγεται τόσο διασκεδαστικό που θα θέλατε να συμμετάσχετε κι εσείς).
Από την άλλη πλευρά, αν ισχυριστεί ότι ένας φανταστικός φίλος του έσπασε κάτι που δεν έπρεπε να αγγίξει, διαβεβαιώστε το πρώτα ότι δεν θα έχει κανένα πρόβλημα αν σας πει τι πραγματικά συνέβη. Στη συνέχεια, εξηγήστε του ότι κατανοείτε πως, αν και μερικές φορές μπορεί να είναι πιο εύκολο να πιστέψει ότι κάποιος άλλος μπορεί να έχει κάνει κάτι που δεν θέλει να παραδεχτεί ότι έκανε, το να λέει την αλήθεια βοηθάει πάντα στο να βελτιωθούν τα πράγματα.
- Κάντε τα παιδιά να νιώθουν άνετα όταν απευθύνονται σε εσάς
Μην κάνετε τα παιδιά να αισθάνονται ότι δεν μπορούν να απευθυνθούν σε εσάς. Αν ένα παιδί ανησυχεί ότι θα θυμώσετε, ενδεχομένως να προσπαθήσει να αποφύγει πάση θυσία να σας πει την αλήθεια. Το σημαντικό είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να νιώσει ασφάλεια, σιγουριά και υποστήριξη, ώστε να ξέρει ότι μπορεί να σας μιλήσει χωρίς να στερηθεί τη στοργή και την αγάπη σας.
Μάλιστα, οι έρευνες δείχνουν ότι όταν απειλείτε τα παιδιά με τιμωρία επειδή λένε ψέματα, τότε είναι λιγότερο πιθανό να πουν την αλήθεια.
Εξηγήστε στο παιδί σας ότι αν σας πει την αλήθεια, δεν θα θυμώσετε και ότι η αλήθεια είναι πιο σημαντική για εσάς από οτιδήποτε άλλο. Στη συνέχεια, ακούστε το με ψυχραιμία και αντιμετωπίστε την όποια κακή συμπεριφορά του- επικεντρωθείτε σε αυτό και στις συνέπειες των πράξεών του, αντί να ψάχνετε να βρείτε ευθύνες. Αν αποπειράθηκε να πει ψέματα και τελικά δεν του βγήκε, επαινέστε το που ήταν ειλικρινές μαζί σας και αναγνωρίστε του ότι το να πει την αλήθεια πρέπει να ήταν δύσκολο γι’ αυτό.
- Επιβάλλετε στο παιδί σας συνέπειες και όχι τιμωρία
Όταν το παιδί σας λέει ψέματα, είναι σημαντικό να υπάρχουν συνέπειες και όχι τιμωρία. Ποια είναι η διαφορά; Η τιμωρία πηγάζει από τον θυμό, ενώ οι συνέπειες επικεντρώνονται στη διόρθωση της κακής συμπεριφοράς.
Για παράδειγμα, αν το παιδί σας λέει ψέματα για τις δουλειές του σπιτιού, συζητήστε μαζί του για τη σημασία του να αντιμετωπίσει τις πράξεις του- συνεργαστείτε μαζί του για να βρείτε μια κατάλληλη εργασία για να επανορθώσει το λάθος του, όπως να κάνει επιπλέον δουλειές στο σπίτι που είναι κατάλληλες για την ηλικία του.
- Αποφύγετε τη χρήση της λέξης Ψεύτης
Οι χαρακτηρισμοί ενδέχεται όχι μόνο να είναι επιζήμιοι, αλλά μπορούν επίσης να έχουν μόνιμο αντίκτυπο στο πώς ένα παιδί βλέπει τον εαυτό του. Αν το αποκαλούν ψεύτη, μπορεί να πιστέψει ότι είναι ψεύτης και να συμπεριφερθεί ανάλογα.
- Να είστε ξεκάθαροι σχετικά με τις προσδοκίες που έχετε από το παιδί σας
Πείτε στο παιδί σας ότι τα ψέματα είναι κάτι που δεν θέλετε στο σπίτι σας. Ενημερώστε το ότι το να λέει την αλήθεια είναι εξίσου σημαντικό με άλλες καλές συμπεριφορές που περιμένετε από αυτό, όπως το να σας μιλάει με σεβασμό και να μην αντιμιλάει ή να προσπαθεί να μην τσακώνεται με τα αδέρφια του.
- Αξιολογήστε τη δική σας συμπεριφορά
Όταν πρόκειται να πείτε την αλήθεια, σκεφτείτε τι κάνετε εσείς. Καταφεύγετε συχνά στο ψέμα όταν θέλετε να αποφύγετε μια κατάσταση ή να πετύχετε κάτι που θέλετε; Για παράδειγμα, αν το παιδί σας σας ακούσει να λέτε σε μια γειτόνισσα ότι δεν μπορείτε να ταΐσετε τη γάτα της όσο εκείνη είναι σε ταξίδι επειδή έχετε έναν άρρωστο συγγενή, ενώ η αλήθεια είναι ότι κατά βάθος δεν σας αρέσει η συγκεκριμένη γάτα, το παιδί σας θα πάρει το μήνυμα ότι οι ενήλικες λένε ψέματα όταν τους βολεύει.
- Μιλήστε για την επίδραση του ψέματος στη ζωή ενός ανθρώπου
Εξηγήστε στο παιδί ότι το ψέμα μπορεί να πλήξει την εμπιστοσύνη που υπάρχει ανάμεσα σε ανθρώπους που αγαπούν ο ένας τον άλλον.
Ζητήστε από το παιδί σας να φανταστεί πώς θα ένιωθε αν του λέγατε ψέματα για κάτι. Θα σας αμφισβητούσε την επόμενη φορά; Θα επηρέαζε τον τρόπο με τον οποίο σας είχε εμπιστοσύνη;
Τέλος, να θυμάστε ότι αν ένα παιδί λέει ψέματα επανειλημμένα και συχνά, ακόμη και μετά από συνέπειες εκ μέρους σας, ίσως είναι καιρός να μιλήσετε με τον παιδίατρό σας ή με κάποιον άλλο επαγγελματία ειδικό σε θέματα συμπεριφοράς παιδιών προκειμένου αυτός να αξιολογήσει τη συμπεριφορά του και να προσφέρει επιπλέον συστάσεις.
Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
Επιπλέον, πρέπει να γνωρίζετε ότι τα παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι πιο επιρρεπή στο να λένε ψέματα.
Τα συνήθη συμπτώματα της ΔΕΠΥ, όπως η αφηρημάδα, η παρορμητικότητα και η έλλειψη οργάνωσης, μπορεί να οδηγήσουν σε προδιάθεση για ανειλικρίνεια – που συχνά μεγιστοποιείται λόγω των παρεξηγήσεων που προκύπτουν.
Για παράδειγμα, μπορεί να ζητήσετε από ένα παιδί να τακτοποιήσει τα παιχνίδια του, και στη συνέχεια, όταν δεν το έχει κάνει, να επιμένει πεισματικά ότι δεν του είπατε ποτέ να το κάνει. Αυτό μπορεί να μην είναι στην πραγματικότητα ψέμα – μπορεί όντως να έχει ξεχάσει την εντολή σας.
Ωστόσο, μην αφήσετε τη κατάστασή του να γίνει αφορμή για απαλλαγή από τις υποχρεώσεις του. Απλά θυμηθείτε να λάβετε υπόψη σας πώς η ΔΕΠΥ μπορεί να επηρεάσει την ειλικρίνεια του παιδιού σας και επιδιώξτε να ενισχύσετε τις απαραίτητες ικανότητες για τις οποίες μπορεί να χρειάζεται περισσότερη βοήθεια.
Όλα τα παιδιά λένε ψέματα περιστασιακά, αλλά είναι εξαιρετικά σημαντικό να σταματήσετε την ανειλικρίνεια εν τη γενέσει της, ώστε να μην γίνει συνήθεια.
Τα παιδιά έχουν διάφορους λόγους για να λένε ψέματα, αλλά ο πιο συνηθισμένος και συνάμα προβληματικός είναι το να μην μπλέξουν. Μόλις το παιδί σας μάθει ότι εσείς αναμένετε την αλήθεια (και ότι σταθερά υποστηρίζετε αυτή την απαίτηση με τις ανάλογες συνέπειες), είναι πιθανό να διαπιστώσετε πολύ περισσότερη ειλικρίνεια στο σπίτι σας.
