Η σύγκριση μεταξύ μας είναι μια φυσική ανθρώπινη συμπεριφορά που έχει εξελιχθεί για να μας βοηθήσει να ζούμε μαζί ως μια συγκροτημένη ομάδα, για να μας βοηθήσει να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον και για να μας αποτρέψει από το να μείνουμε πολύ πίσω από τις δυνατότητές μας.
Μας βοηθά επίσης να ορίσουμε τον εαυτό μας, να εκτιμήσουμε πώς τα πάμε σε διάφορους τομείς της ζωής με βάση αυτό που φαίνεται να είναι εφικτό, και σε πολλές περιπτώσεις μπορεί ακόμη και να φαίνεται ότι μας βοηθά να νιώθουμε καλύτερα με τον εαυτό μας. Ωστόσο, μπορεί επίσης να είναι αγχωτικό και να μας κάνει πιο ανταγωνιστικούς από όσο χρειάζεται.
Αρχίζουμε να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους από πολύ μικρή ηλικία
Η κοινωνική σύγκριση είναι μια συνηθισμένη ανθρώπινη δυναμική που πρωτοεμφανίζεται όταν τα παιδιά είναι πολύ μικρά. Σκεφτείτε τα νήπια που αναστατώνονται ή ξεσπούν κάθε φορά που βλέπουν ένα άλλο παιδί με ένα καινούργιο παιχνίδι.
Η κοινωνική σύγκριση αποκτά δυναμική στο δημοτικό σχολείο, όταν τα παιδιά ακολουθούν τις μόδες. Για να θεωρηθείς “κουλ” πρέπει να παρακολουθείς την τελευταία τηλεοπτική εκπομπή ή να φοράς τα καλύτερα ρούχα.
Στη συνέχεια, στο λύκειο, στον κόσμο των επωνύμων, της δημοφιλούς μουσικής, των κλικών, η κοινωνική σύγκριση παίρνει πραγματικά σάρκα και οστά και δεν εξαφανίζεται ποτέ, καθώς οι άνθρωποι επικεντρώνονται στο να μπουν στα καλύτερα πανεπιστήμια, να πιάσουν τις καλύτερες δουλειές, να παντρευτούν κάποιον που μπορεί να ζηλεύουν οι φίλοι τους και να φτιάξουν την τέλεια ζωή μαζί του.
Οι ενήλικες αντιμετωπίζουν σε ένα βαθμό πολλές ίδιες πιέσεις κοινωνικής σύγκρισης με τους εφήβους: συγκρίνουν την εμφάνιση, την κοινωνική θέση, τα υλικά αντικείμενα, ακόμη και τις σχέσεις.
Υπάρχουν δύο τύποι κοινωνικής σύγκρισης
Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει δύο τύπους κοινωνικής σύγκρισης:
Κοινωνική σύγκριση με κατεύθυνση προς τα πάνω: Εδώ εξετάζουμε τους ανθρώπους που θεωρούμε ότι είναι σε καλύτερη κατάσταση από εμάς, σε μια προσπάθεια να εμπνευστούμε και να γίνουμε πιο αισιόδοξοι. Για παράδειγμα, μπορεί να αισθάνεστε ότι εμπνέεστε από το αφεντικό σας. Ίσως έχει πραγματικά διαπρέψει στην καριέρα του και θαυμάζετε το ηγετικό του στυλ και τα επιτεύγματά του. Συγκρίνετε τον εαυτό σας για να προσπαθήσετε να κάνετε αλλαγές ώστε να μπορέσετε να φτάσετε στο επίπεδό τους μια μέρα. Μπορεί ακόμη και να φθονείτε ή να ζηλεύετε την επιτυχία αυτών των ανθρώπων.
Κοινωνική σύγκριση προς τα κάτω: Εδώ παρατηρούμε ανθρώπους που θεωρούμε ότι είναι σε χειρότερη κατάσταση από εμάς, σε μια προσπάθεια να νιώσουμε καλύτερα για τον εαυτό μας και την κατάστασή μας. Αυτό ακούγεται αρκετά κακό, αλλά όλοι το έχουν κάνει κάποια στιγμή. Ας πούμε ότι έχετε λίγα χρήματα για το Σαββατοκύριακο και είστε αναστατωμένοι που δεν θα μπορέσετε να πάτε να δείτε ένα live συγκρότημα με τους φίλους σας. Τότε, αν τύχει να δείτε κάποιον που είναι άστεγος, μπορεί να αρχίσετε να αισθάνεστε ελαφρώς καλύτερα για τη δική σας οικονομική κατάσταση, επειδή κάτι τέτοιο σας επιτρέπει να δώσετε στη ζωή σας μια νέα προοπτική.
Το επίπεδο της αυτοεκτίμησής και της αυτοπεποίθησής σας επηρεάζει το πόσο σωστά αντιμετωπίζετε την κοινωνική σύγκριση
Μερικοί από τους παράγοντες που επηρεάζουν το αν οι κοινωνικές συγκρίσεις είναι χρήσιμες ή επιβλαβείς είναι η αυτοεκτίμησή μας, οι στρεσογόνοι παράγοντες που έχουμε ήδη στη ζωή μας και το αν κάνουμε κοινωνικές συγκρίσεις προς τα πάνω ή προς τα κάτω.
Οι άνθρωποι που έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση και λιγότερους στρεσογόνους παράγοντες στη ζωή τους τείνουν να τα καταφέρνουν καλύτερα με τις κοινωνικές συγκρίσεις. Μπορεί επίσης να είναι λιγότερο πρόθυμοι να συγκρίνουν τον εαυτό τους με άλλους ανθρώπους συνολικά.
Όσοι έχουν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση ή βιώνουν μεγαλύτερες απειλές ή άγχος στη ζωή τους, τείνουν να χρησιμοποιούν πιο συχνά συγκρίσεις προς τα κάτω. Αυτό μπορεί να τους ανεβάσει τη διάθεση, αλλά όχι τόσο πολύ όσο σε όσους τα πάνε ήδη καλύτερα σε αυτούς τους τομείς.
Οι προς τα πάνω κοινωνικές συγκρίσεις -συγκρίνοντας τον εαυτό μας με εκείνους που είναι σε καλύτερη θέση ως ένας τρόπος να εμπνευστούμε- μπορεί να μας κάνουν να νιώσουμε ακριβώς αυτό -εμπνευσμένοι. Οι άνθρωποι που ξεκινούν ένα συγκεκριμένο επαγγελματικό μονοπάτι μπορεί να ακολουθούν τους αγαπημένους τους δημοσιογράφους στο Instagram για να παραμείνουν με κίνητρο να πετύχουν τους δικούς τους στόχους.
Οι άνθρωποι με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση ή που έχουν βιώσει πρόσφατα μια επαγγελματική αποτυχία μπορεί να αισθάνονται χειρότερα όταν κάνουν προς τα πάνω κοινωνικές συγκρίσεις, βιώνοντας τόσο πτώση της διάθεσης όσο και συχνή αύξηση του άγχους.
Οι συγκρίσεις δημιουργούν υπερβολικό άγχος
Η κοινωνική σύγκριση έχει πολλές μορφές. Βασικά, κάθε φορά που μαζεύονται άνθρωποι, έχουμε την τάση να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας και συνήθως σχηματίζουμε κάποιου είδους ιεραρχία, επίσημη ή σιωπηλή. Οι λέσχες έχουν στελέχη που εκλέγονται και βραβεία που απονέμονται σε όσους διαπρέπουν και οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν τα μέλη με την μεγαλύτερη επιρροή.
Οι παρέες των μαμάδων συγκρίνουν τα ορόσημα των μωρών τους και τις σχέσεις τους, τόσο σε μια προσπάθεια να είναι σίγουρες ότι τα παιδιά τους προοδεύουν όσο και για να εκτιμήσουν τη δική τους επιτυχία ως μαμάδες. Από τους ανθρώπους με υψηλές επιδόσεις μέχρι εκείνους που αναζητούν φίλους και διασκέδαση, έχουμε την τάση να κάνουμε συγκρίσεις.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική σύγκριση
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απογειώνουν την κοινωνική σύγκριση σε ένα εντελώς νέο επίπεδο. Βλέπουμε ποιος κάνει ό,τι δεν κάνουμε εμείς και μπορεί να αγχωθούμε αναρωτώμενοι αν κάνουμε αρκετά, αν κερδίζουμε αρκετά και αν απολαμβάνουμε αρκετά τη ζωή. Συγκρίνουμε την κανονική μας ζωή με τις επιμελημένες καλύτερες στιγμές άλλων ανθρώπων.
Δεν ξέρουμε αν απλά δημοσιεύουν τα highlights τους και τις καλύτερες φωτογραφίες από δεκάδες, ή αν πραγματικά μοιράζονται περιστασιακά και αυθόρμητα γεγονότα όπως αυτά συνέβησαν.
Όπως και να έχει, πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιδεινώνουν την κοινωνική σύγκριση με τον χειρότερο τρόπο, κάνοντας πολλούς από εμάς να αισθανόμαστε χειρότερα για τον εαυτό μας και ρίχνοντας την αυτοεκτίμησή μας.
Αν και αυτά τα συναισθήματα μπορεί να είναι μερικές φορές αυτόματα, δεν χρειάζεται να αφήνουμε το ένστικτό μας για κοινωνική σύγκριση να αποτελεί σημαντικό κομμάτι του εαυτού μας. Μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε αυτές τις τάσεις και να τις εξουδετερώσουμε με λίγη προσπάθεια, ώστε να νιώθουμε λιγότερο αγχωμένοι εξαιτίας τους. Το πρώτο βήμα, ωστόσο, είναι να έχουμε επίγνωση της κοινωνικής σύγκρισης στον εαυτό μας και στους άλλους.
Είναι η σύγκριση του εαυτού σας με τους άλλους ανθρώπους πάντα κακό πράγμα; Όχι πάντα.
Αν και προκαλεί κάποια έκπληξη, μπορεί να υπάρχει μια θετική πτυχή στην ανταγωνιστικότητα και την κοινωνική σύγκριση.
Για παράδειγμα, όταν οι φίλοι μας τα πάνε καλά, μας εμπνέουν να κάνουμε κι εμείς το καλύτερο δυνατό, που είναι το θετικό της προς τα πάνω κοινωνικής σύγκρισης. (Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν μοιράζονται μαζί μας τα μυστικά της επιτυχίας τους).
Και όταν συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με άλλους που τα πάνε χειρότερα από εμάς, έχουμε την τάση να εκτιμούμε αυτά που έχουμε και να δείχνουμε περισσότερη ευγνωμοσύνη και ενσυναίσθηση. Συχνά τα καταφέρνουμε καλύτερα αν προσπαθούμε να συμβαδίσουμε με ένα πρότυπο ή έναν επιτυχημένο φίλο, και μπορούμε να κάνουμε τον εαυτό μας καλύτερο υποστηρίζοντας τους άλλους.
Η αποφυγή της ταπείνωσης ή της αποτυχίας μπορεί να δώσει κίνητρα στους ανθρώπους
Ακόμη και η επιθυμία να αποφύγετε την αμηχανία της αποτυχίας μπορεί να αποτελέσει καλό κίνητρο. Η κύρια διαφορά ανάμεσα στον φιλικό ανταγωνισμό και τον ανταγωνισμό των “δήθεν φίλων” είναι ο παράγοντας της υποστήριξης. Οι “δήθεν φίλοι” δείχνουν να χαίρονται με το να ξεπερνούν τους άλλους και την αποτυχία των άλλων. Οι αληθινοί φίλοι, από την άλλη πλευρά, σας παρακινούν να πετύχετε, χαίρονται με τις επιτυχίες σας και σας βοηθούν να συνεχίσετε στις δύσκολες στιγμές.
Πώς να απελευθερωθείτε από την κοινωνική σύγκριση
Αν έχετε πέσει στην παγίδα της κοινωνικής σύγκρισης, νιώθοντας κάπως εξαρτημένοι από το αίσθημα ανωτερότητας από την κοινωνική σύγκριση προς τα κάτω ή κατηγορώντας τον εαυτό σας όταν κάνετε κοινωνικές συγκρίσεις προς τα πάνω, είναι σημαντικό να απελευθερωθείτε από αυτή τη διανοητική παγίδα.
Ακολουθούν μερικοί απλοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλό σας να νοιάζεται λιγότερο για το τι κάνουν ή σκέφτονται οι άλλοι.
- Αναζητήστε πρότυπα
Αν προσπαθείτε να συμβαδίζετε με τα πρότυπα, μπορείτε να επωφεληθείτε από την επιτυχία τους (προσωπικά κίνητρα, να δείτε τι τους ταιριάζει κ.λπ.) χωρίς να προσθέσετε το στοιχείο της ανταγωνιστικότητας στις δικές σας σχέσεις. Έτσι, μπορεί να είναι προτιμότερο να ακολουθήσετε έναν influencer ή μια διασημότητα παρά να αναζητήσετε τον πιο στενό σας φίλο ως πρότυπο, καθώς αυτό θα μπορούσε ακούσια να προκαλέσει πίεση στη σχέση σας.
- Δημιουργήστε έναν κύκλο υποστήριξης
Για να αποφύγετε τις επιβλαβείς συγκρίσεις, προσπαθήστε να δημιουργήσετε έναν κύκλο ανθρώπων που σας υποστηρίζουν και να εστιάσετε σε αυτούς. Μπορεί να πρόκειται για μια ομάδα φίλων που μοιράζονται έναν κοινό στόχο. Μπορείτε να ξεκινήσετε μια ομάδα γυμναστικής ή μια άλλη ομάδα που είναι βασισμένη σε έναν στόχο, είτε επίσημα είτε ανεπίσημα.
Αν ασχολείστε με τη δημιουργική γραφή ή τον κινηματογράφο, μπορείτε να βρείτε μια ομάδα ανθρώπων που ενδιαφέρονται επίσης για τις δημιουργικές τέχνες και να συναντιέστε κατά διαστήματα και να κριτικάρετε ο ένας τη δουλειά του άλλου.
- Βρείτε έναν σύντροφο στον οποίο θα λογοδοτείτε
Μπορείτε επίσης να βρείτε έναν εταίρο για να παρακινείτε ο ένας τον άλλον. Αντί για μια ομάδα, εσείς και ο σύντροφός σας μπορείτε να ελέγχετε ο ένας τον άλλον για τους στόχους σας, να πανηγυρίζετε μαζί και να βοηθάτε ο ένας τον άλλον να τηρήτε το πλάνο.
Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, επειδή παρέχει και στους δύο σας εξατομικευμένη ηθική υποστήριξη, λίγη πρόσθετη ευθύνη για την τήρηση του πλάνου (αλλιώς θα απογοητεύσετε τον σύντροφό σας και τον εαυτό σας) και κάνει τον πανηγυρισμό των μικρών νικών λίγο πιο διασκεδαστικό.
- Εκτιμήστε αυτά που έχετε, αυτά που έχετε πετύχει
Όταν πιάνετε τον εαυτό σας να κάνει συγκρίσεις, προσπαθήστε να ” ισοφαρίσετε το σκορ” στο μυαλό σας. Αν αισθάνεστε ζήλια για την επιτυχία κάποιου άλλου, υπενθυμίστε στον εαυτό σας τους δικούς σας θριάμβους και τις δικές σας δυνάμεις. Αν αισθάνεστε επικριτικοί, υπενθυμίστε στον εαυτό σας τα δυνατά σημεία του άλλου ατόμου και τα ιδιαίτερα πράγματα που προσφέρει.
