Τοξοπλάσμωση: Αίτια, συμπτώματα, διάγνωση & θεραπεία

Η τοξοπλάσμωση είναι μια λοίμωξη που προκαλείται από ένα παράσιτο. Το παράσιτο αυτό ονομάζεται Toxoplasma gondii.

Μπορεί να βρεθεί στα περιττώματα γάτας και στο μισοψημένο κρέας, ιδίως στο κρέας ελαφιού, αρνιού και χοιρινού.

Μπορεί επίσης να μεταδοθεί μέσω του μολυσμένου νερού. Η τοξοπλάσμωση μπορεί να αποβεί θανατηφόρα ή να προκαλέσει σοβαρές γενετικές ανωμαλίες στο έμβρυο, εφόσον η μητέρα μολυνθεί.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι γιατροί συνιστούν σε έγκυες γυναίκες να μη σκαλίζουν ή να μην καθαρίζουν τα κουτιά της άμμου της γάτας.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που πάσχουν από τοξοπλάσμωση δεν παρουσιάζουν ποτέ κανένα απολύτως σύμπτωμα.

Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αμερικής, πάνω από 60 εκατομμύρια άνθρωποι στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μολυνθεί από το παράσιτο.

Οι άνθρωποι που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές λοιμώξεις είναι εκείνοι με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα και τα βρέφη που γεννιούνται από μητέρες με ενεργή λοίμωξη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους.

Συμπτώματα

Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από τοξοπλάσμωση δεν έχουν σημεία ή συμπτώματα και δεν γνωρίζουν ότι έχουν μολυνθεί.

Ορισμένοι άνθρωποι, ωστόσο, αναπτύσσουν σημεία και συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της γρίπης, όπως:

• Πόνους στο σώμα
• Πρησμένους λεμφαδένες
• Κεφαλαλγία
• Πυρετό
• Κόπωση

Σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα

Εάν πάσχετε από HIV/AIDS, λαμβάνετε χημειοθεραπεία ή έχετε πρόσφατα υποβληθεί σε μεταμόσχευση οργάνου, μια προηγούμενη λοίμωξη από τοξόπλασμα μπορεί να επανενεργοποιηθεί.

Σε αυτή την περίπτωση, μπορεί να αναπτύξετε πιο σοβαρά σημεία και συμπτώματα της λοίμωξης, όπως:

• Κεφαλαλγία
• Σύγχυση
• Κακό συντονισμό
• Επιληπτικές κρίσεις
• Προβλήματα στους πνεύμονες που μπορεί να μοιάζουν με φυματίωση ή πνευμονία από Pneumocystis jiroveci, μια κοινή λοίμωξη που εμφανίζεται σε άτομα με AIDS
• Θολή όραση που προκαλείται από σοβαρή φλεγμονή του αμφιβληστροειδούς σας (οφθαλμική τοξοπλάσμωση)

Στα μωρά

Εάν μολυνθείτε για πρώτη φορά λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σας, ενδέχεται να μεταδώσετε τη λοίμωξη στο μωρό σας (συγγενής τοξοπλάσμωση), ακόμη και αν δεν έχετε σημεία και συμπτώματα.

Το μωρό σας κινδυνεύει περισσότερο να προσβληθεί από τοξοπλάσμωση εάν μολυνθείτε κατά το τρίτο τρίμηνο και κινδυνεύει λιγότερο εάν μολυνθείτε κατά το πρώτο τρίμηνο.

Από την άλλη πλευρά, όσο νωρίτερα στην εγκυμοσύνη σας συμβεί η μόλυνση, τόσο πιο σοβαρή είναι η έκβαση για το μωρό σας.

Πολλές πρώιμες λοιμώξεις καταλήγουν σε θνησιγένεια ή αποβολή. Τα βρέφη που επιβιώνουν είναι πιθανό να γεννηθούν με σοβαρά προβλήματα, όπως:

• Επιληπτικές κρίσεις
• Διογκωμένο ήπαρ και σπλήνα
• Κιτρίνισμα του δέρματος και του λευκού των ματιών (ίκτερος)
• Σοβαρές οφθαλμικές λοιμώξεις

Μόνο ένας μικρός αριθμός βρεφών που πάσχουν από τοξοπλάσμωση εμφανίζει σημάδια της νόσου κατά τη γέννηση.

Συχνά, τα βρέφη που έχουν μολυνθεί δεν εμφανίζουν συμπτώματα – τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν απώλεια ακοής, διανοητική αναπηρία ή σοβαρές οφθαλμικές λοιμώξεις – μέχρι την εφηβεία τους ή αργότερα.

Αιτίες

Το Toxoplasma gondii (T. gondii) είναι ένας μονοκύτταρος παρασιτικός οργανισμός που μπορεί να μολύνει τα περισσότερα ζώα και πτηνά.

Επειδή οι μολυσματικοί οργανισμοί του T. gondii απεκκρίνονται μόνο στα κόπρανα της γάτας, οι άγριες και οικόσιτες γάτες είναι ο τελικός ξενιστής του παρασίτου.

Παρόλο που δεν μπορείτε να “κολλήσετε” τοξοπλάσμωση από ένα μολυσμένο παιδί ή ενήλικα, μπορείτε να μολυνθείτε εάν:

• Έρθετε σε επαφή με περιττώματα γάτας που περιέχουν το παράσιτο. Ενδέχεται να καταπιείτε κατά λάθος τα παράσιτα εάν αγγίξετε το στόμα σας μετά από κηπουρική εργασία, καθαρισμό του απορριμματοκιβωτίου ή αν αγγίξετε οτιδήποτε έχει έρθει σε επαφή με μολυσμένα περιττώματα γάτας. Οι γάτες που κυνηγούν ή που τρέφονται με ωμό κρέας είναι πιο πιθανό να φέρουν το T. gondii.
• Τρώτε ή πίνετε μολυσμένο φαγητό ή νερό. Το αρνί, το χοιρινό και το κυνήγι είναι ιδιαίτερα πιθανό να έχουν μολυνθεί με T. gondii. Περιστασιακά, τα μη παστεριωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί επίσης να περιέχουν το παράσιτο.
• Χρησιμοποιείτε μολυσμένα μαχαίρια, σανίδες κοπής ή άλλα σκεύη. Τα σκεύη της κουζίνας που έρχονται σε επαφή με ωμό κρέας μπορεί να φιλοξενήσουν τα παράσιτα, εκτός εάν τα σκεύη πλυθούν σχολαστικά σε ζεστό, σαπουνόνερο.
• Τρώτε άπλυτα φρούτα και λαχανικά. Η επιφάνεια των φρούτων και των λαχανικών μπορεί να περιέχει το παράσιτο. Για να είστε ασφαλείς, πλένετε και ξεφλουδίζετε σχολαστικά όλα τα προϊόντα, ειδικά όσα τρώτε ωμά.
• Λάβετε μολυσμένο μόσχευμα οργάνου ή μεταγγισμένο αίμα. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η τοξοπλάσμωση μπορεί να μεταδοθεί μέσω μεταμόσχευσης οργάνου ή μετάγγισης αίματος.

Όταν ένα άτομο μολύνεται από το T. gondii, το παράσιτο σχηματίζει κύστεις που μπορούν να προσβάλουν σχεδόν οποιοδήποτε μέρος του σώματος – συχνά τον εγκέφαλό σας και τον μυϊκό ιστό διαφόρων οργάνων, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς.

Εάν είστε γενικά υγιής, το ανοσοποιητικό σας σύστημα κρατά τα παράσιτα υπό έλεγχο.

Παραμένουν στο σώμα σας σε ανενεργή κατάσταση, παρέχοντάς σας ισόβια ανοσία, ώστε να μην μπορείτε να μολυνθείτε ξανά από το παράσιτο.

Εάν όμως το ανοσοποιητικό σας σύστημα αποδυναμωθεί λόγω ασθένειας ή ορισμένων φαρμάκων, η λοίμωξη μπορεί να επανενεργοποιηθεί, οδηγώντας σε σοβαρές επιπλοκές.

Παράγοντες κινδύνου

Οποιοσδήποτε μπορεί να μολυνθεί από τοξοπλάσμωση. Το παράσιτο απαντάται σε όλο τον κόσμο.

Κινδυνεύετε από σοβαρά προβλήματα υγείας από τη μόλυνση από τοξοπλάσμωση εάν:

Έχετε HIV/AIDS. Πολλά άτομα με HIV/AIDS έχουν επίσης τοξοπλάσμωση, είτε πρόσφατη λοίμωξη είτε παλιά λοίμωξη που έχει επανενεργοποιηθεί.

Υποβάλλεστε σε χημειοθεραπεία. Η χημειοθεραπεία επηρεάζει το ανοσοποιητικό σας σύστημα, καθιστώντας δύσκολο για τον οργανισμό σας να καταπολεμήσει ακόμη και ήσσονος σημασίας λοιμώξεις.

Παίρνετε στεροειδή ή άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ορισμένων μη κακοηθών παθήσεων καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα και σας καθιστούν πιο πιθανό να εμφανίσετε επιπλοκές της τοξοπλάσμωσης.

Επιπλοκές

Εάν έχετε φυσιολογικό ανοσοποιητικό σύστημα, δεν είναι πιθανό να εμφανίσετε επιπλοκές της τοξοπλάσμωσης, αν και κατά τα άλλα υγιείς άνθρωποι εμφανίζουν μερικές φορές οφθαλμικές λοιμώξεις.

Αν δεν αντιμετωπιστούν, οι λοιμώξεις αυτές μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε τύφλωση.

Εάν όμως το ανοσοποιητικό σας σύστημα είναι εξασθενημένο, ιδίως ως αποτέλεσμα του HIV/AIDS, η τοξοπλάσμωση μπορεί να οδηγήσει σε επιληπτικές κρίσεις και απειλητικές για τη ζωή ασθένειες όπως η εγκεφαλίτιδα – μια σοβαρή εγκεφαλική λοίμωξη.

Σε άτομα με AIDS, η μη θεραπευμένη εγκεφαλίτιδα από τοξοπλάσμωση είναι θανατηφόρα. Η υποτροπή αποτελεί μόνιμη πηγή ανησυχίας για τα άτομα με τοξοπλάσμωση που έχουν επίσης εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.

Τα παιδιά με συγγενή τοξοπλάσμωση μπορεί να αναπτύξουν επιπλοκές που προκαλούν αναπηρία, όπως απώλεια ακοής, διανοητική αναπηρία και τύφλωση.

Πώς διαγιγνώσκεται η τοξοπλάσμωση;

Ο γιατρός σας θα κάνει συνήθως μια εξέταση αίματος για να ελέγξει για αντισώματα έναντι αυτού του παρασίτου.

Το αντίσωμα είναι ένας τύπος πρωτεΐνης που παράγει το ανοσοποιητικό σας σύστημα όταν απειλείται από επιβλαβείς παράγοντες.

Τα αντισώματα ανιχνεύουν τις ξένες ουσίες από τους επιφανειακούς δείκτες τους, που ονομάζονται αντιγόνα. Στα αντιγόνα περιλαμβάνονται:

• ιοί
• βακτήρια
• παράσιτα
• μύκητες

Μόλις αναπτυχθεί ένα αντίσωμα έναντι ενός συγκεκριμένου αντιγόνου, θα παραμείνει στην κυκλοφορία του αίματός σας για να σας προστατεύσει από μελλοντικές λοιμώξεις με το συγκεκριμένο ξένο παράγοντα.

Εάν έχετε εκτεθεί ποτέ στο T. gondii, θα υπάρχουν αντισώματα στο αίμα σας. Αυτό σημαίνει ότι η εξέταση θα είναι θετική για τα αντισώματα.

Εάν οι εξετάσεις σας βγουν θετικές, τότε έχετε μολυνθεί από αυτή τη νόσο κάποτε στη ζωή σας.

Ένα θετικό αποτέλεσμα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχετε επί του παρόντος ενεργή λοίμωξη.

Εάν οι εξετάσεις σας βγουν θετικές για αντισώματα, ο γιατρός σας μπορεί να κάνει περαιτέρω εξετάσεις για να σας βοηθήσει να καταλάβετε πότε ακριβώς μολυνθήκατε.

Εάν είστε έγκυος και έχετε ενεργή λοίμωξη, ο γιατρός σας μπορεί να εξετάσει το αμνιακό σας υγρό και το αίμα του εμβρύου.

Ένα υπερηχογράφημα μπορεί επίσης να βοηθήσει να προσδιοριστεί εάν το έμβρυο έχει μολυνθεί.

Εάν το έμβρυό σας διαγνωστεί με τοξοπλάσμωση, πιθανότατα θα παραπεμφθείτε σε ειδικό. Θα σας προταθεί επίσης γενετική συμβουλευτική.

Η επιλογή τερματισμού της εγκυμοσύνης, ανάλογα με την ηλικία κύησης του μωρού, μπορεί να προσφερθεί ως δυνατότητα.

Εάν συνεχίσετε την εγκυμοσύνη, ο γιατρός σας πιθανότατα θα σας συνταγογραφήσει αντιβιοτικά για να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων στο μωρό σας.

Πρόληψη

Ορισμένες προφυλάξεις μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της τοξοπλάσμωσης:

• Φοράτε γάντια όταν ασχολείστε με τον κήπο ή το χώμα. Φοράτε γάντια κάθε φορά που εργάζεστε σε εξωτερικούς χώρους και πλένετε καλά τα χέρια σας με σαπούνι και νερό μετά.
  
• Μην τρώτε ωμό ή μισοψημένο κρέας. Το κρέας, ιδίως το αρνί, το χοιρινό και το μοσχαρίσιο κρέας, μπορεί να φιλοξενεί οργανισμούς τοξοπλάσματος. Μην δοκιμάζετε κρέας πριν αυτό μαγειρευτεί πλήρως. Αποφύγετε το ωμό παστό κρέας.
  
• Πλένετε καλά τα σκεύη της κουζίνας. Μετά την προετοιμασία ωμού κρέατος, πλύνετε τις σανίδες κοπής, τα μαχαίρια και άλλα σκεύη με ζεστό σαπουνόνερο για να αποφύγετε τη διασταυρούμενη μόλυνση άλλων τροφίμων. Πλένετε τα χέρια σας μετά το χειρισμό ωμού κρέατος.
  
• Πλένετε όλα τα φρούτα και τα λαχανικά. Τρίψτε τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, ειδικά αν σκοπεύετε να τα φάτε ωμά. Αφαιρέστε τις φλούδες όταν είναι δυνατόν, αλλά μόνο μετά το πλύσιμο.
  
• Μην πίνετε μη παστεριωμένο γάλα. Το μη παστεριωμένο γάλα και άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί να περιέχουν παράσιτα τοξοπλάσματος.
  
• Καλύψτε τις αμμοδόχους των παιδιών. Εάν έχετε αμμοδόχο, καλύψτε την όταν τα παιδιά σας δεν παίζουν σε αυτήν, για να αποτρέψετε τις γάτες από το να τη χρησιμοποιούν ως αποχωρητήριο.
  

Για όσους αγαπούν τις γάτες

Εάν είστε έγκυος ή κινδυνεύετε από τοξοπλάσμωση ή τις επιπλοκές της, λάβετε αυτά τα μέτρα για να προστατευτείτε:

• Βοηθήστε τη γάτα σας να παραμείνει υγιής. Κρατήστε τη γάτα σας σε εσωτερικό χώρο και ταΐστε τη με ξηρή ή κονσερβοποιημένη γατοτροφή, όχι με ωμό κρέας. Οι γάτες μπορεί να μολυνθούν μετά την κατανάλωση μολυσμένου θηράματος ή ατελώς μαγειρεμένου κρέατος που περιέχει το παράσιτο.
• Αποφύγετε τις αδέσποτες γάτες ή τα γατάκια. Αν και όλα τα αδέσποτα ζώα χρειάζονται ένα καλο σπιτικό, είναι καλύτερο να τα αφήσετε να τα υιοθετήσει κάποιος άλλος. Οι περισσότερες γάτες δεν παρουσιάζουν σημάδια μόλυνσης από το T. gondii, και παρά το γεγονός ότι μπορούν να εξεταστούν για τοξοπλάσμωση, μπορεί να χρειαστεί έως και ένας μήνας για να λάβετε τα αποτελέσματα.
• Βάλτε κάποιον άλλον να καθαρίζει την άμμο της γάτας σας. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, φορέστε γάντια και μάσκα προσώπου για να αλλάξετε την άμμο. Στη συνέχεια πλύνετε καλά τα χέρια σας. Αλλάζετε την άμμο καθημερινά, ώστε οι κύστεις που αποβάλλονται να μην προλάβουν να γίνουν μολυσματικές.

Θεραπεία

Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι δεν χρειάζονται θεραπεία για την τοξοπλάσμωση.

Αλλά αν είστε κατά τα άλλα υγιείς και έχετε σημεία και συμπτώματα οξείας τοξοπλάσμωσης, ο γιατρός σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει τα ακόλουθα φάρμακα:

Πυριμεθαμίνη (Daraprim). Αυτό το φάρμακο, που χρησιμοποιείται συνήθως για την ελονοσία, είναι ένας ανταγωνιστής του φυλλικού οξέος.

Μπορεί να εμποδίσει τον οργανισμό σας να απορροφήσει τη βιταμίνη Β φυλλικό οξύ (φολικό οξύ, βιταμίνη Β-9), ειδικά όταν λαμβάνετε υψηλές δόσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Για το λόγο αυτό, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει τη λήψη πρόσθετου φυλλικού οξέος.

Άλλες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της πυριμεθαμίνης περιλαμβάνουν καταστολή του μυελού των οστών και ηπατοτοξικότητα.

Σουλφαδιαζίνη. Αυτό το αντιβιοτικό χρησιμοποιείται μαζί με την πυριμεθαμίνη για τη θεραπεία της τοξοπλάσμωσης.

Θεραπεία ατόμων με HIV/AIDS

Εάν έχετε HIV/AIDS, η θεραπεία εκλογής για την τοξοπλάσμωση είναι επίσης η πυριμεθαμίνη και η σουλφαδιαζίνη, με φολινικό οξύ (λευκοβορίνη).

Μια εναλλακτική λύση είναι η πυριμεθαμίνη που λαμβάνεται με κλινδαμυκίνη (Cleocin).

Θεραπεία εγκύων γυναικών και μωρών

Εάν είστε έγκυος και έχετε μολυνθεί με τοξοπλάσμωση, η θεραπεία μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το πού ζείτε.

Εάν η λοίμωξη συνέβη πριν από τη 16η εβδομάδα της εγκυμοσύνης, μπορεί να λάβετε το αντιβιοτικό σπιραμυκίνη.

Η χρήση αυτού του φαρμάκου μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο νευρολογικών προβλημάτων του μωρού σας από συγγενή τοξοπλάσμωση.

Η σπιραμυκίνη χρησιμοποιείται συνήθως για τη θεραπεία της τοξοπλάσμωσης στην Ευρώπη, αλλά εξακολουθεί να θεωρείται πειραματική στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εάν η λοίμωξη συνέβη μετά την 16η εβδομάδα της εγκυμοσύνης ή εάν οι εξετάσεις δείχνουν ότι το αγέννητο παιδί σας έχει τοξοπλάσμωση, μπορεί να σας χορηγηθεί πυριμεθαμίνη και σουλφαδιαζίνη και φολινικό οξύ (λευκοβορίνη).

Ο γιατρός σας θα σας βοηθήσει να καθορίσετε τη βέλτιστη θεραπεία. Εάν το βρέφος σας έχει τοξοπλάσμωση ή είναι πιθανό να έχει, συνιστάται θεραπεία με πυριμεθαμίνη και σουλφαδιαζίνη και φολινικό οξύ (λευκοβορίνη).

Ο γιατρός του μωρού σας θα πρέπει να παρακολουθεί το μωρό σας όσο παίρνει αυτά τα φάρμακα.