Δεν είναι σαφές τι ακριβώς προκαλεί τους περισσότερους καρκίνους του θυρεοειδούς, αν και ορισμένες περιπτώσεις συνδέονται με κληρονομικές καταστάσεις.
Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του θυρεοειδούς, όπως η έκθεση σε ακτινοβολία, η διατροφή που είναι χαμηλή σε ιώδιο και το να είστε γυναίκα.
Οι τέσσερις κύριοι τύποι καρκίνου του θυρεοειδούς είναι ο θηλώδης, ο θυλακικός, ο μυελώδης και ο αναπλαστικός. Στους λιγότερο συνηθισμένους καρκίνους του θυρεοειδούς περιλαμβάνονται τα λεμφώματα του θυρεοειδούς, τα σαρκώματα και άλλοι σπάνιοι όγκοι.
Συχνές αιτίες
Ο καρκίνος του θυρεοειδούς εμφανίζεται όταν το DNA στα κύτταρα του θυρεοειδούς μεταλλάσσεται (αλλάζει), με αποτέλεσμα τα κύτταρα να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και να εισβάλλουν τοπικά. Καθώς αυτά τα μη φυσιολογικά κύτταρα συσσωρεύονται, σχηματίζουν έναν όγκο που μπορεί στη συνέχεια να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος.
Υπάρχουν ορισμένα γονίδια που, κατά τη διάρκεια της ζωής σας, μπορούν να εμφανίσουν μεταλλάξεις που σχετίζονται με τον καρκίνο του θυρεοειδούς, όπως
Το γονίδιο RET: Μερικοί μυελώδεις καρκίνοι του θυρεοειδούς κληρονομούνται ως κομμάτι ενός κληρονομικού συνδρόμου καρκίνου ή ως κομμάτι του οικογενειακού συνδρόμου μυελώδους καρκινώματος του θυρεοειδούς (βλ. παρακάτω).
Σε περιπτώσεις καρκίνου του μυελού του θυρεοειδούς που δεν είναι κληρονομικές, οι μεταλλάξεις βρίσκονται συνήθως μόνο στα καρκινικά κύτταρα. Χρωμοσωμικές ρήξεις μπορεί να εμφανιστούν εντός του γονιδίου RET με αποτέλεσμα τη σύντηξη γονιδίων μεταξύ τμημάτων του γονιδίου RET και τμημάτων άλλων γονιδίων.
Αυτός ο τύπος γενετικής ανακατάταξης συμβαίνει σε ποσοστό περίπου 20% του θηλώδους καρκίνου του θυρεοειδούς (PTC)- οι ογκοπρωτεΐνες σύντηξης που δημιουργούνται ονομάζονται πρωτεΐνες RET/PTC. Οι πρωτεΐνες σύντηξης RET/PTC βρίσκονται συχνότερα σε παιδιά που εκτίθενται σε εξωτερική ακτινοβολία, αλλά όχι σε ενήλικες που εκτίθενται σε ακτινοβολία.
Το γονίδιο BRAF: Τα καρκινικά κύτταρα του θυρεοειδούς με μεταλλάξεις του γονιδίου BRAF έχουν την τάση να αναπτύσσονται και να εξαπλώνονται ταχύτερα από ό,τι τα καρκινικά κύτταρα που παρουσιάζουν μεταλλάξεις του γονιδίου RET. Αυτές οι μεταλλάξεις είναι λιγότερο συχνές στα παιδιά και σε όσους έχουν εκτεθεί σε ακτινοβολία. Είναι εξαιρετικά σπάνιο να υπάρχουν αλλαγές και στα δύο γονίδια RET και BRAF.
Τα γονίδια NTRK1 και MET: Οι μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια έχουν επίσης συσχετιστεί με τον θηλώδη καρκίνο του θυρεοειδούς.
Ογκογονίδιο RAS: Αλλαγές στο ογκογονίδιο RAS εντοπίζονται σε ορισμένους θυλακιώδεις καρκίνους του θυρεοειδούς, όπως και η ανακατάταξη PAX8/PPAR-γ.
Γονίδιο TP53: Αλλαγές σε αυτό το γονίδιο, το οποίο δίνει οδηγίες για την παραγωγή μιας πρωτεΐνης που καταστέλλει τους όγκους, σχετίζονται με τον αναπλαστικό καρκίνο του θυρεοειδούς.
Ογκογονίδιο CTNNB1: Οι μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο μπορεί επίσης σπάνια να σχετίζονται με τον αναπλαστικό καρκίνο του θυρεοειδούς.
Γενετική
Τα περισσότερα άτομα που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του θυρεοειδούς δεν έχουν κάποιο γονιδιακό χαρακτηριστικό ή οικογενειακό ιστορικό, αλλά υπάρχουν ορισμένες κληρονομικές καταστάσεις που συνδέονται με τον καρκίνο του θυρεοειδούς.
Οικογενές μυελώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς
Περίπου 2 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου του μυελώδους καρκίνου του θυρεοειδούς οφείλονται στην κληρονομικότητα ενός μεταλλαγμένου γονιδίου. Όταν συμβαίνει αυτό, τότε πρόκειται για το οικογενές μυελώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς (FMTC). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο καρκίνος του θυρεοειδούς μπορεί να εμφανιστεί μόνος του ή μπορεί να εμφανιστεί παράλληλα με άλλους όγκους.
Όταν το μυελώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς εμφανίζεται ταυτόχρονα με άλλους όγκους, τότε πρόκειται για πολλαπλή ενδοκρινική νεοπλασία τύπου 2 (MEN 2).
Τόσο το μυελώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς όσο και η MEN 2 κληρονομούνται και προκαλούνται από μεταλλάξεις στο γονίδιο RET. Όλοι μας κληρονομούμε δύο αντίγραφα κάθε γονιδίου, ένα από κάθε γονέα. Εάν έχετε μια μετάλλαξη RET, αυτό συνήθως σημαίνει ότι το ένα αντίγραφο του γονιδίου RET που κληρονομείτε είναι μεταλλαγμένο. Και στις δύο περιπτώσεις καρκίνος εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία ή στη νεαρή ενήλικη ζωή.
Άλλοι καρκίνοι του θυρεοειδούς
Ο κίνδυνος εμφάνισης άλλων, πιο συχνών μορφών καρκίνου του θυρεοειδούς είναι υψηλότερος εάν έχετε κάποια από αυτές τις γονιδιακές προϋποθέσεις:
Οικογενής αδενωματώδης πολυποδίαση (FAP): Αυτή η πάθηση, η οποία προκαλείται από βλάβες στο γονίδιο APC, προκαλεί πολύποδες του παχέος εντέρου και δημιουργεί υψηλό κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Αυξάνει επίσης τον κίνδυνο για άλλους καρκίνους, συμπεριλαμβανομένου του θηλώδους καρκίνου του θυρεοειδούς.
Νόσος Cowden: Αυτή η πάθηση, η οποία συνήθως προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο PTEN, οδηγεί σε αυξημένα προβλήματα του θυρεοειδούς, καλοήθεις όγκους και υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης θηλώδους ή θυλακιώδους καρκίνου του θυρεοειδούς, καθώς και καρκίνου της μήτρας και του μαστού.
Σύμπλεγμα Carney, τύπος Ι: Προκαλείται από βλάβες στο γονίδιο PRKAR1A, και προκαλεί επίσης καλοήθεις όγκους και υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης θηλώδους ή θυλακιώδους καρκίνου του θυρεοειδούς.
Οικογενειακό μη μυελώδες καρκίνωμα του θυρεοειδούς: Αν και η γονιδιακή συνιστώσα δεν είναι κατανοητή, το να έχετε συγγενή πρώτου βαθμού που είχε καρκίνο του θυρεοειδούς (γονέα, αδελφό ή παιδί) αυξάνει και τον δικό σας κίνδυνο καρκίνου του θυρεοειδούς. Ο θηλώδης καρκίνος του θυρεοειδούς, ειδικότερα, εμφανίζεται συχνά στους κόλπους μιας οικογένειας και μπορεί να προκαλείται από γονίδια στα χρωμοσώματα 1 και 19.
Παράγοντες κινδύνου
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του θυρεοειδούς:
- Φύλο και ηλικία
Ο καρκίνος του θυρεοειδούς είναι πιο συχνός στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες.
Σχεδόν 3 στις 4 περιπτώσεις καρκίνου του θυρεοειδούς εντοπίζονται σε γυναίκες, και παρόλο που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ο κίνδυνος αυξάνεται όσο μεγαλώνετε.
Οι γυναίκες που διαγιγνώσκονται με καρκίνο του θυρεοειδούς βρίσκονται συνήθως στη δεκαετία των 40 ή 50 ετών και οι άνδρες συνήθως στη δεκαετία των 60 ή 70 ετών.
- Χαμηλά επίπεδα ιωδίου
Σε μέρη όπου οι άνθρωποι λαμβάνουν λιγότερο ιώδιο στη διατροφή τους, ο θυλακιοειδής καρκίνος είναι πιο συχνός.
Εάν η διατροφή σας είναι χαμηλή σε ιώδιο και έχετε εκτεθεί σε ακτινοβολία, ο κίνδυνος εμφάνισης θηλώδους καρκίνου του θυρεοειδούς μπορεί επίσης να είναι επίσης αυξημένος.
- Έκθεση σε ακτινοβολία
Η έκθεση σε υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας, όπως αυτά που συναντώνται σε ορισμένες διαγνωστικές εξετάσεις και θεραπείες και λόγω πυρηνικών καταλοίπων, αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του θυρεοειδούς. Το τελευταίο μπορεί να ακούγεται τραβηγμένο, αλλά ορισμένες περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών υπέστησαν ραδιενεργό νέφος μετά από δοκιμές όπλων που έγιναν τη δεκαετία του 1950, και τέτοια όπλα υπάρχουν ακόμη και σήμερα. Η έκθεση αυτή μπορεί επίσης να συμβεί λόγω ατυχημάτων σε σταθμούς παραγωγής ενέργειας.
Η ποσότητα της έκθεσης σε ραδιενέργεια και η ηλικία στην οποία εκτίθεστε είναι σημαντικά. Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα έκθεσης και όσο νεότεροι είστε, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος.
Θεραπείες με ακτινοβολία: Τα παιδιά και οι έφηβοι που λαμβάνουν υψηλές δόσεις ακτινοβολίας για τη θεραπεία καρκίνου, όπως το λέμφωμα, έχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν αργότερα άλλους καρκίνους, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του θυρεοειδούς.
Διαγνωστικές ακτινογραφίες: Η έκθεση σε διαγνωστική ακτινοβολία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του θυρεοειδούς, ιδίως σε περίπτωση πολλαπλής έκθεσης. Ο θυρεοειδής αδένας σας είναι πολύ ευαίσθητος στην ακτινοβολία και η έκθεση σε ακτινοβολία, ιδίως σε νεαρή ηλικία, αποτελεί αποδεδειγμένο και εγνωσμένο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρκίνου του θυρεοειδούς. Μια συνήθης πηγή έκθεσης σε αυτό το είδος ακτινοβολίας είναι οι ακτινογραφίες που γίνονται για λόγους ιατρικής διάγνωσης, ιδίως οι οδοντιατρικές ακτινογραφίες και οι αξονικές τομογραφίες (CT).
Ένας τρόπος για να προστατευτείτε είναι να ζητήσετε από τον οδοντίατρό σας να σας χορηγήσει ένα κολάρο θυρεοειδούς μολύβδου όταν κάνετε οδοντιατρικές ακτινογραφίες, κάτι που συνιστά ούτως ή άλλως η Αμερικανική Οδοντιατρική Ένωση. Παρά τις συστάσεις αυτές, ορισμένοι οδοντίατροι δεν διαθέτουν περιλαίμια για τον θυρεοειδή ή μολύβδινες ποδιές που διαθέτουν ασπίδα για τον λαιμό. Σε αυτή την περίπτωση, αν και δεν είναι ιδανική, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια ποδιά χωρίς κολάρο από μόλυβδο που έχουν στη διάθεσή τους για τις έγκυες ασθενείς για να προστατεύσετε την περιοχή του λαιμού σας.
Εάν έχετε παιδιά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να ελαχιστοποιήσετε την έκθεσή τους σε τυχόν συνηθισμένες ή περιττές οδοντιατρικές ακτινογραφίες και να επιμείνετε ότι οι οδοντίατροι και οι ορθοδοντικοί τους χρησιμοποιούν επίσης κολάρο για τον θυρεοειδή. Ειδικά η ορθοδοντική μπορεί να αποτελέσει πηγή πολυάριθμων οδοντιατρικών ακτινογραφιών.
Πυρηνικά ατυχήματα: Το Μάρτιο του 2011, ένα ατύχημα στο πυρηνικό εργοστάσιο Φουκουσίμα Νταϊίτσι στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας – το οποίο προκλήθηκε από ένα τσουνάμι που έπληξε το εργοστάσιο μετά από σεισμό – προκάλεσε την απελευθέρωση ραδιενέργειας και την έκθεση σε ραδιενεργά υλικά στη χώρα και σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στο πυρηνικό εργοστάσιο.
Ατυχήματα σε πυρηνικούς σταθμούς, όπως αυτό και το ατύχημα του Τσερνομπίλ στη Ρωσία το 1986, είχαν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση ραδιενεργού ιωδίου-131. Η έκθεση σε ραδιενεργό ιώδιο-131 είναι ένας γνωστός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του θυρεοειδούς και οι κίνδυνοι είναι μεγαλύτεροι εάν η έκθεση αφορά βρέφη, παιδιά και εφήβους.
Μια μεγάλη αύξηση των ποσοστών καρκίνου του θυρεοειδούς σε βρέφη και εφήβους παρατηρήθηκε περίπου πέντε χρόνια μετά το ατύχημα του Τσερνομπίλ. Η συχνότητα εμφάνισης ήταν υψηλότερη σε περιοχές όπως η Λευκορωσία, η οποία βρισκόταν στην πορεία του πυρηνικού νέφους του Τσερνομπίλ, αλλά ο πληθυσμός της οποίας δεν είχε προστατευθεί μέσω της θεραπείας με ιωδιούχο κάλιο. Ορισμένες περιοχές που βρίσκονταν στα προσήνεμα του Τσερνομπίλ, όπως η Πολωνία, έλαβαν προληπτικά δισκία ιωδιούχου καλίου, τα οποία προστατεύουν τον θυρεοειδή από την απορρόφηση ραδιενεργού ιωδίου, εάν ληφθούν κατά τις ώρες πριν και μετά την έκθεση.
Δεδομένης της εμπειρίας του Τσερνομπίλ και της εκτεταμένης ανησυχίας του πληθυσμού στην Ιαπωνία, τον Ιούλιο του 2011 δρομολογήθηκε η έρευνα για τη διαχείριση της υγείας στη Φουκουσίμα για να εκτιμηθούν οι κίνδυνοι της έκθεσης στην ακτινοβολία για τον πληθυσμό. Η έρευνα περιελάμβανε μεγάλης κλίμακας υπερηχογραφικό έλεγχο του θυρεοειδούς στον πληθυσμό γύρω από τη Φουκουσίμα σε μια προσπάθεια να ανιχνευθεί πιθανός καρκίνος του θυρεοειδούς.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, ωστόσο, ενώ υπάρχει αυξημένη συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του θυρεοειδούς στη Φουκουσίμα, αυτή είναι πολύ μικρότερη από τη σημαντική αύξηση που σημειώθηκε μετά το Τσερνομπίλ. Αυτό οδήγησε τους ερευνητές στο συμπέρασμα ότι η έκθεση των κατοίκων της Φουκουσίμα ήταν πολύ μικρότερη από εκείνη του ατυχήματος του Τσερνομπίλ και ότι οι ενδείξεις ότι αυτή η έκθεση στην ραδιενέργεια προκαλεί καρκίνο του θυρεοειδούς δεν είναι ισχυρές.
Ενώ οι Ιάπωνες ερευνητές δεν διαπίστωσαν κάποια σημαντική αύξηση των ποσοστών καρκίνου του θυρεοειδούς που να αποδίδεται άμεσα στο πυρηνικό ατύχημα της Φουκουσίμα, αναφέρουν επίσης ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να διερευνηθεί περαιτέρω η κατάσταση. Τελικά, πρόσθετες επιδημιολογικές μελέτες θα βοηθήσουν να καθοριστεί αν η έκθεση στο ραδιενεργό ιώδιο-131 μετά τη Φουκουσίμα ήταν σε επίπεδο αρκετά ικανό ώστε να προκαλέσει αποδεδειγμένη αύξηση του καρκίνου του θυρεοειδούς -όπως συνέβη μετά το Τσερνομπίλ- ή αν η αύξηση είναι απλώς παρεπόμενο του αυστηρότερου, πιο διαδεδομένου και πιο επισταμένου ελέγχου για τον καρκίνο του θυρεοειδούς.
