Οι περισσότεροι από εμάς, είτε περιστασιακά είτε σε πιο συχνή βάση, έχουμε βιώσει τη δυσάρεστη εμπειρία να ξεχάσουμε κάτι. Αυτά τα επεισόδια απώλειας μνήμης μπορεί να προκαλέσουν εκνευρισμό και απογοήτευση, καθώς και φόβο ότι “τα χάνουμε” και αρχίζουμε να αναπτύσσουμε τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Παρά το γεγονός ότι η νόσος Αλτσχάιμερ και άλλα είδη άνοιας ευθύνονται για πολλές περιπτώσεις απώλειας μνήμης, το ευχάριστο είναι ότι υπάρχουν και άλλοι, παροδικοί παράγοντες που μπορούν επίσης να προκαλέσουν απώλεια μνήμης. Ακόμα καλύτερα, ορισμένοι από αυτούς είναι εύκολο να αναστραφούν.
Τι μας κάνει λοιπόν να ξεχνάμε; Τι μας εμποδίζει να αποθηκεύσουμε διανοητικά την εν λόγω πληροφορία ή να είμαστε σε θέση να την ανακαλέσουμε; Ακολουθούν μερικοί από τους πολυάριθμους λόγους για τους οποίους δεν μπορούμε να θυμηθούμε.
Συναισθηματικές αιτίες απώλειας μνήμης
Λόγω του ότι το μυαλό και το σώμα μας συνδέονται και επηρεάζουν το ένα το άλλο, τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας μπορούν να επηρεάσουν τον εγκέφαλό μας.
Η ενέργεια που χρειάζεται για να αντιμετωπιστούν ορισμένα συναισθήματα ή το στρες της καθημερινότητας είναι δυνατόν να εμποδίσει την αποθήκευση ή τη διατήρηση στη μνήμη λεπτομερειών και χρονοδιαγραμμάτων.
Συχνά, αυτές οι συναισθηματικές αιτίες της απώλειας μνήμης μπορούν να αντιμετωπιστούν με υποστήριξη, συμβουλευτική και αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ακόμη και η απλή επίγνωσή τους -και ο περιορισμός της έκθεσης σε παράγοντες που αυξάνουν το στρες- θα μπορούσε να βοηθήσει.
Στρες
Το υπερβολικό άγχος μπορεί να υπερφορτώσει το μυαλό μας και να προκαλέσει απόσπαση προσοχής και εγκεφαλική εξάντληση. Το βραχυπρόθεσμο, οξύ άγχος μπορεί να προκαλέσει ένα στιγμιαίο πρόβλημα μνήμης, ενώ η χρόνια, μακροχρόνια έκθεση στο άγχος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο άνοιας. Η διαχείριση του άγχους αποτελεί σημαντική στρατηγική για τη διατήρηση της ποιότητας της ζωής μας και τη βελτίωση της υγείας του σώματος και του εγκεφάλου μας.
Κατάθλιψη
Η κατάθλιψη μπορεί να αποδυναμώσει το μυαλό και να προκαλέσει τέτοια αδιαφορία για το περιβάλλον σας, ώστε η μνήμη, η συγκέντρωση και η αντίληψη να επηρεαστούν αρνητικά σε πολύ μεγάλο βαθμό. Το μυαλό και τα συναισθήματά σας μπορεί να είναι τόσο επιβαρυμένα ώστε απλά να μην είστε σε θέση να δώσετε μεγάλη προσοχή σε ό,τι συμβαίνει.
Κατά συνέπεια, είναι δύσκολο να θυμηθείτε κάτι στο οποίο δεν δίνατε προσοχή. Η κατάθλιψη μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα με τον υγιή ύπνο, γεγονός που μπορεί να καταστήσει πιο δύσκολη τη δυνατότητα να ανακαλέσετε στη μνήμη σας πληροφορίες.
Η ψευδοάνοια είναι ένας όρος που περιγράφει τον συνδυασμό απώλειας μνήμης και κατάθλιψης. Εάν νομίζετε ότι αντιμετωπίζετε ψευδοάνοια, οι γνωστικές εξετάσεις ενδέχεται να σας βοηθήσουν να βεβαιωθείτε για το ενδεχόμενο αυτό και να αποκλείσετε την πραγματική άνοια.
Παρά το γεγονός ότι το άτομο με ψευδοάνοια αισθάνεται “εκτός εαυτού” στην καθημερινή ζωή, θα είναι σε θέση να αποδώσει αρκετά καλά στις γνωστικές εξετάσεις. Η κατάθλιψη είναι συνήθως σε μεγάλο βαθμό θεραπεύσιμη. Συχνά, ένας συνδυασμός συμβουλευτικής και φαρμακευτικής αγωγής είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός.
Άγχος
Αν σας έχει τύχει ποτέ να μην καταφέρετε να απαντήσετε σε ένα τεστ, παρόλο που γνωρίζατε τις απαντήσεις, θα πρέπει να ρίξετε το φταίξιμο στο άγχος. Μερικοί άνθρωποι παρουσιάζουν άγχος σε ορισμένες καταστάσεις, όπως σε αυτό το παράδειγμα με το τεστ.
Άλλοι έχουν μια πιο διάχυτη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή που παρεμβαίνει συνεχώς στην υγιή λειτουργία του οργανισμού τους, συμπεριλαμβανομένης της λειτουργίας της μνήμης.
Ο εντοπισμός και η αντιμετώπιση του άγχους μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ατόμου και, ενδεχομένως, και τη μνήμη του.
Θλίψη ή πένθος
Το πένθος απαιτεί μεγάλη ποσότητα σωματικής και συναισθηματικής ενέργειας και αυτό μπορεί να μειώσει την ικανότητά μας να εστιάζουμε στα γεγονότα και τους ανθρώπους γύρω μας. Κατά συνέπεια, η μνήμη μας μπορεί να επηρεαστεί άμεσα.
Η θλίψη και το πένθος μπορεί να είναι παρόμοια μεγέθη με την κατάθλιψη, αλλά συχνά πυροδοτούνται από μια συγκεκριμένη κατάσταση ή μια αιφνίδια απώλεια, ενώ η κατάθλιψη μπορεί να δείχνει να μην έχει συγκεκριμένη αιτία.
Η διαχείριση της βαθιάς θλίψης απαιτεί χρόνο και είναι σκόπιμο και απαραίτητο να αφιερώσετε χρόνο στο πένθος σας.
Είναι αναμενόμενο να αισθάνεστε εξαντλημένοι -τόσο σωματικά όσο και ψυχικά- όταν βιώνετε το πένθος. Δώστε στον εαυτό σας επιπλέον χρόνο και δείξτε την απαιτούμενη επιείκεια κατά τη διάρκεια του πένθους σας.
Η ατομική συμβουλευτική και οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά το πένθος.
Φάρμακα και φαρμακευτικές θεραπείες που μπορεί να επηρεάσουν τη μνήμη
Μερικές φορές τα κενά μνήμης μπορούν να αποδοθούν σε φάρμακα ή άλλες ουσίες. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν συνταγογραφούμενα φάρμακα, άλλες ουσίες που αλλοιώνουν τη σκέψη, ακόμη και χειρουργικές επεμβάσεις.
Αλκοόλ ή παράνομα ναρκωτικά
Η κατανάλωση αλκοόλ ή η χρήση παράνομων ναρκωτικών μπορεί να επηρεάσει τη μνήμη σας, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Από τα μπλακάουτ μέχρι τον αυξημένο κίνδυνο άνοιας χρόνια αργότερα, οι ουσίες αυτές, μεταξύ όλων των υπόλοιπων επιπτώσεων στην υγεία σας, μπορούν να βλάψουν σημαντικά τη μνήμη σας.
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί επίσης να προκαλέσει το σύνδρομο Wernicke-Korsakoff, το οποίο αν αντιμετωπιστεί άμεσα, ενδεχομένως να είναι αναστρέψιμο εν μέρει σε ορισμένους ανθρώπους.
Συνταγογραφούμενα φάρμακα
Το γεγονός ότι ένα φάρμακο συνταγογραφείται νόμιμα από έναν γιατρό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να βλάψει τον οργανισμό σας ή να επηρεάσει τη μνήμη σας.
Μπορεί να παίρνετε το φάρμακο ακριβώς όπως σας έχει συστήσει ο γιατρός, αλλά τα συνταγογραφούμενα φάρμακα (ειδικά όταν λαμβάνονται σε συνδυασμό με άλλα) μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ικανότητά σας να σκέφτεστε και να θυμάστε καθαρά.
Εάν επισκέπτεστε διαφορετικούς γιατρούς για πολλαπλές παθήσεις, βεβαιωθείτε ότι ο καθένας έχει τον πλήρη κατάλογο των φαρμάκων που λαμβάνετε.
Οι γιατροί οφείλουν να είναι ενήμεροι, ώστε να μην συνταγογραφήσουν ένα φάρμακο που θα μπορούσε να αλληλεπιδράσει με αυτό που ήδη παίρνετε.
Ρωτήστε το γιατρό σας αν κάποιο από τα φάρμακά σας μπορεί να ελαττωθεί σιγά-σιγά για να εξαλειφθεί η αιτία των προβλημάτων μνήμης.
Χημειοθεραπεία
Εάν λαμβάνετε χημειοθεραπεία ως θεραπεία για τον καρκίνο, μπορεί να αντιμετωπίσετε το φαινόμενο του “χημειοεγκεφάλου” (chemo-brain), που περιγράφεται ως πνευματική θολούρα από τα φάρμακα που στοχεύουν τον καρκίνο σας.
Το να γνωρίζετε ότι πρόκειται για μια συχνή και συχνά προσωρινή επίδραση της χημειοθεραπείας μπορεί να σας καθησυχάσει.
Χειρουργική επέμβαση καρδιάς
Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι μετά από χειρουργική επέμβαση bypass στην καρδιά, μπορεί να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος σύγχυσης και εξασθένησης της μνήμης.
Το φαινόμενο αυτό μπορεί να βελτιωθεί καθώς αναρρώνετε και συνήθως η ανάγκη για αυτού του είδους την καρδιοχειρουργική επέμβαση είναι μεγαλύτερη από τους πιθανούς κινδύνους που αφορούν άλλα όργανα. Φροντίστε να συζητήσετε τις επιφυλάξεις σας με το γιατρό σας.
Αναισθησία
Μερικοί άνθρωποι αναφέρουν απώλεια μνήμης ή σύγχυση, που συνήθως διαρκεί για λίγες ημέρες, μετά τη χορήγηση αναισθησίας.
Οι έρευνες, ωστόσο, δεν είναι σαφείς ως προς τον προσδιορισμό του κατά πόσον υπάρχει άμεση συσχέτιση με την αναισθησία ή εάν άλλοι παράγοντες μπορεί να προκαλούν τη λιγότερο αποτελεσματική λειτουργία του εγκεφάλου σε αυτές τις περιπτώσεις.
Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (θεραπεία με ηλεκτροσόκ)
Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία, που μερικές φορές αποκαλείται θεραπεία “σοκ”, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη για όσους πάσχουν από σοβαρή κατάθλιψη, αλλά μπορεί επίσης να προκαλέσει κάποια απώλεια μνήμης.
Θα πρέπει να μιλήσετε με τον γιατρό σας για τους κινδύνους και τα οφέλη της ηλεκτροσπασμοθεραπείας. Επειδή ακριβώς έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για ορισμένους ανθρώπους, ο κίνδυνος κάποιας απώλειας μνήμης μπορεί να αξίζει τον κόπο για την βελτίωση της ποιότητας ζωής σας.
Σωματικές και παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να επηρεάσουν τη μνήμη
Και άλλες παθήσεις εκτός από την άνοια ή τη νόσο Αλτσχάιμερ μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια μνήμης ή προβλήματα μνήμης.
Κόπωση και στέρηση ύπνου
Τα οφέλη του καλού νυχτερινού ύπνου είναι πολλά: Μικρότερη αύξηση του σωματικού βάρους, περισσότερη ενέργεια και η ικανότητα να σκέφτεστε πιο καθαρά. Το να είστε κουρασμένοι επειδή δεν κοιμηθήκατε καλά χθες το βράδυ και το να έχετε χρόνια έλλειψη ύπνου έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν τη μνήμη και τη μάθηση.
Αξίζει να δοκιμάσετε μερικούς εύκολους τρόπους για να βελτιώσετε τις συνήθειες του ύπνου σας.
Διάσειση και κάκωση του κεφαλιού (κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις)
Οι διασείσεις και οι τραυματικές κακώσεις στο κεφάλι μπορεί να προκαλέσουν βραχυπρόθεσμη εξασθένιση της μνήμης, αλλά ορισμένες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι μπορούν επίσης να αυξήσουν την πιθανότητα για την ανάπτυξη άνοιας με την πάροδο των ετών.
Φροντίστε να λαμβάνετε μέτρα, όπως η χρήση προστατευτικού καλύμματος κεφαλής και κράνους όταν αθλείστε.
Και, αν υποστείτε διάσειση, είναι σημαντικό να αφήσετε το κεφάλι σας να επουλωθεί πλήρως πριν επιστρέψετε στις κανονικές δραστηριότητες και τη συμμετοχή σε αθλήματα. Συζητήστε με το γιατρό σας τυχόν πονοκεφάλους και προβλήματα συγκέντρωσης μετά από μια κρανιοεγκεφαλική κάκωση.
Χαμηλή βιταμίνη Β12
Η βιταμίνη Β12 είναι μια πολύ σημαντική βιταμίνη. Σε πιο ακραίες περιπτώσεις, ελλείψεις στη βιταμίνη Β12 έχουν προκαλέσει συμπτώματα που έχουν θεωρηθεί λανθασμένα ως άνοια.
Με τη λήψη επαρκούς βιταμίνης Β12, τα συμπτώματα αυτά μπορεί να βελτιωθούν ή και να υποχωρήσουν πλήρως σε ορισμένους ανθρώπους.
Προβλήματα θυρεοειδούς
Τόσο ο υποθυρεοειδισμός όσο και ο υπερθυρεοειδισμός μπορούν να προκαλέσουν γνωστικά προβλήματα, όπως απώλεια μνήμης και πνευματική θολούρα.
Εάν παρατηρείτε υποτονικότητα στον εγκέφαλο ή ότι είναι πιο δύσκολο να θυμάστε πράγματα, αναφέρετε το γεγονός αυτό στο γιατρό σας.
Μπορεί να είναι σκόπιμο να ελέγξει τη λειτουργία του θυρεοειδούς σας, ειδικά αν αντιμετωπίζετε άλλα συμπτώματα προβλημάτων του θυρεοειδούς. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων του θυρεοειδούς θα μπορούσε να βελτιώσει τη μνήμη και τη συγκέντρωσή σας.
Διαταραχές των νεφρών
Όταν τα νεφρά σας δεν λειτουργούν καλά, όπως συμβαίνει για παράδειγμα σε περίπτωση χρόνιας ή οξείας νεφρικής ανεπάρκειας, η συσσώρευση αποβλήτων, όπως για παράδειγμα αυτών που προκύπτουν από τη διάσπαση των πρωτεϊνών, μπορεί να επηρεάσει τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Επιπλέον, μελέτες που δημοσιεύθηκαν το 2017 έδειξαν ότι τα άτομα με λευκωματουρία (παρουσία πρωτεΐνης λευκωματίνης στα ούρα) είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν μειωμένη μνήμη και αντίληψη.
Ηπατικές Διαταραχές
Οι ηπατικές παθήσεις, όπως η ηπατίτιδα, μπορούν να προκαλέσουν την απελευθέρωση τοξινών στην κυκλοφορία του αίματος, οι οποίες μπορούν στη συνέχεια να επηρεάσουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.
Η ηπατική εγκεφαλοπάθεια είναι μια σχετική εγκεφαλική διαταραχή που μπορεί να αναπτυχθεί λόγω σοβαρών ηπατικών προβλημάτων. Εάν έχετε ηπατικά προβλήματα και παρατηρήσετε κάποια δυσκολία με τη μνήμη και τη σκέψη, φροντίστε να το αναφέρετε στο γιατρό σας για άμεση διάγνωση και θεραπεία.
Εγκεφαλίτιδα
Αυτή η οξεία λοίμωξη του εγκεφαλικού ιστού μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα άνοιας, όπως σύγχυση και προβλήματα μνήμης, παράλληλα με πυρετό, πονοκεφάλους και ακόμη και επιληπτικές κρίσεις.
Εάν υποψιάζεστε εγκεφαλίτιδα, αναζητήστε επείγουσα ιατρική φροντίδα.
Υδροκέφαλος κανονικής πίεσης
Ο υδροκέφαλος κανονικής πίεσης παρουσιάζει χαρακτηριστικά συμπτώματα σε αυτούς τους τρεις τομείς: γνωστικά προβλήματα, ακράτεια και έκπτωση της ισορροπίας και της βάδισης.
Η έγκαιρη αξιολόγηση και θεραπεία από γιατρό είναι δυνατόν να αντιστρέψουν τα προβλήματα της μνήμης και της σκέψης στον υδροκέφαλο κανονικής πίεσης, καθώς και να βοηθήσουν στην ανάκτηση της ικανότητας να μην παρουσιάζει ακράτεια και να περπατάει καλά.
Εγκυμοσύνη
Μερικές φορές, οι αλλαγές στις χημικές ουσίες και τις ορμόνες του σώματος, σε συνδυασμό με τις συναισθηματικές και σωματικές αλλαγές κατά την εγκυμοσύνη, μπορεί να συμβάλλουν στα προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης.
Ευτυχώς, πρόκειται για μια προσωρινή κατάσταση που υποχωρεί εν ευθέτω χρόνω.
Εμμηνόπαυση
Όπως και στην εγκυμοσύνη, οι ορμονικές αλλαγές στην εμμηνόπαυση μπορεί να προκαλέσουν χάος στις νοητικές λειτουργίες και να διαταράξουν τον ύπνο, ο οποίος επηρεάζει επίσης τις γνωστικές σας διεργασίες.
Λοιμώξεις
Οι λοιμώξεις, όπως η πνευμονία ή οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος, μπορεί να προκαλέσουν λήθη, ιδίως σε ηλικιωμένους και άλλους με χρόνιες παθήσεις.
Για ορισμένους ανθρώπους, το παραλήρημα -μια ξαφνική αλλαγή στη διανοητική ικανότητα- είναι ένα από τα μόνα εξωτερικά σημάδια μιας λοίμωξης, οπότε φροντίστε να αναφέρετε αυτά τα συμπτώματα στον γιατρό αμέσως.
Εγκεφαλικό επεισόδιο
Τα εγκεφαλικά επεισόδια μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη λειτουργία του εγκεφάλου. Μερικές φορές, η απώλεια μνήμης που σχετίζεται με ένα εγκεφαλικό επεισόδιο είναι μόνιμη, αλλά άλλες φορές η γνωστική λειτουργία βελτιώνεται καθώς ο εγκέφαλος ανακάμπτει.
Παροδικά ισχαιμικά επεισόδια
Ένα παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο, γνωστό και ως “μικρό εγκεφαλικό επεισόδιο” (αν και αυτό δεν είναι απόλυτα ακριβές ιατρικά), είναι μια σύντομη απόφραξη στον εγκέφαλο που μπορεί να προκαλέσει κενά μνήμης, σε συνδυασμό με άλλα συμπτώματα που θυμίζουν εγκεφαλικό επεισόδιο.
Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν μόνα τους, αλλά η θεραπεία είναι σημαντική για την πρόληψη μελλοντικών εγκεφαλικών επεισοδίων.
Όγκοι του εγκεφάλου
Οι όγκοι του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσουν πονοκεφάλους και σωματικά προβλήματα, αλλά μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη μνήμη και την προσωπικότητά μας κατά καιρούς.
Ανάλογα με τη σοβαρότητα και τον τύπο του όγκου, η θεραπεία μπορεί συχνά να ανακουφίσει αυτά τα συμπτώματα.
Υπνική άπνοια
Η υπνική άπνοια, κατά την οποία πραγματικά σταματάτε να αναπνέετε για μερικά δευτερόλεπτα ενώ κοιμάστε, έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2018 συνέδεσε επίσης την υπνική άπνοια με προβλήματα μνήμης, γεγονός που δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι η στέρηση ύπνου μπορεί να προκαλέσει λήθη και μειωμένη εγκεφαλική λειτουργία.
Γήρας
Καθώς οι άνθρωποι γερνούν, η γνωστική επεξεργασία γενικά επιβραδύνεται και η ικανότητα μνήμης μπορεί να υποχωρήσει ελαφρώς.
Για παράδειγμα, ένα υγιές ηλικιωμένο άτομο θα εξακολουθεί να είναι σε θέση να απομνημονεύει πληροφορίες, αλλά πιθανότατα αυτό δεν θα είναι τόσο εύκολο όσο όταν ήταν παιδί ή νεαρός ενήλικας.