Δυσκοιλιότητα: Ποιες είναι οι αιτίες; Ποιά τα συμπτώματα;

Το να έχετε λιγότερες από τρεις κενώσεις την εβδομάδα είναι, τεχνικά, ο ορισμός της δυσκοιλιότητας.

Ωστόσο, το πόσο συχνά “πηγαίνετε στην τουαλέτα” ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό από άτομο σε άτομο.

Ορισμένοι άνθρωποι έχουν κενώσεις αρκετές φορές την ημέρα, ενώ άλλοι έχουν μόνο μία έως δύο φορές την εβδομάδα.

Όποιο και αν είναι το πρότυπο της κινητικότητας του εντέρου σας, είναι μοναδικό και φυσιολογικό για εσάς – αρκεί να μην παρεκκλίνετε πολύ από το πρόγραμμά σας.

Ανεξάρτητα από το πρόγραμμά σας όσον αφορά τις κενώσεις, ένα είναι σίγουρο: όσο περισσότερο χρόνο δίχως να αφοδεύσετε, τόσο πιο δύσκολο γίνεται να διέλθουν τα κόπρανα από τον εντερικό σωλήνα.

Άλλα βασικά χαρακτηριστικά που συνήθως καθορίζουν τη δυσκοιλιότητα είναι τα ακόλουθα:

• Τα κόπρανά σας είναι ξηρά και σκληρά.
• Η κίνηση του εντέρου σας είναι επώδυνη και τα κόπρανα αποβάλλονται δύσκολα.
• Έχετε την αίσθηση ότι δεν έχετε αδειάσει πλήρως το έντερό σας.

Πόσο συχνή είναι η δυσκοιλιότητα;

Δεν είστε οι μόνοι που πάσχετε από δυσκοιλιότητα.

Η δυσκοιλιότητα είναι ένα από τα συχνότερα γαστρεντερικά προβλήματα στον κόσμο.

Οι άνθρωποι όλων των ηλικιών μπορεί να έχουν περιστασιακή δυσκοιλιότητα.

Υπάρχουν επίσης ορισμένοι άνθρωποι και καταστάσεις που είναι πιο πιθανό να οδηγήσουν σε πιο σταθερή δυσκοιλιότητα (“χρόνια δυσκοιλιότητα”). Σε αυτές συγκαταλέγονται:

• Η μεγάλη ηλικία. Οι ηλικιωμένοι συνήθως είναι λιγότερο δραστήριοι, έχουν πιο αργό μεταβολισμό και λιγότερη δύναμη μυϊκής σύσπασης κατά μήκος του πεπτικού τους συστήματος απ’ ό,τι όταν ήταν νεότεροι.
• Το να είσαι γυναίκα, ειδικά όταν είσαι έγκυος και μετά τον τοκετό. Οι αλλαγές στις ορμόνες μιας γυναίκας τις κάνουν πιο επιρρεπείς στη δυσκοιλιότητα. Το μωρό μέσα στη μήτρα συμπιέζει τα έντερα, επιβραδύνοντας τη διέλευση των κοπράνων.
• Η μη κατανάλωση αρκετών τροφών με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. Οι τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες διατηρούν την τροφή σε κίνηση μέσω του πεπτικού συστήματος.
• Η λήψη ορισμένων φαρμάκων (βλ. αιτίες).
• Η ύπαρξη ορισμένων νευρολογικών (ασθένειες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού) και πεπτικών διαταραχών (βλ. αιτίες).

Πόσο συχνή είναι η δυσκοιλιότητα;

Η δυσκοιλιότητα εκδηλώνεται επειδή το παχύ έντερό σας απορροφά πολύ νερό από τα απόβλητα (κόπρανα), γεγονός που καθιστά τα κόπρανα ξηρά, με αποτέλεσμα να έχουν σκληρή σύσταση και να είναι δύσκολο να απομακρυνθούν από το σώμα.

Για να το πάρουμε από την αρχή, καθώς η τροφή κινείται κανονικά μέσω του πεπτικού σωλήνα, τα θρεπτικά συστατικά απορροφώνται.

Η μερικώς χωνεμένη τροφή (απόβλητα) που απομένει μετακινείται από το λεπτό έντερο στο παχύ έντερο.

Το παχύ έντερο απορροφά νερό από αυτά τα απόβλητα, γεγονός που οδηγεί σε μια στερεή ύλη που ονομάζεται κόπρανα.

Εάν έχετε δυσκοιλιότητα, η τροφή μπορεί να κινείται πολύ αργά μέσω του πεπτικού σωλήνα.

Αυτό δίνει στο παχύ έντερο περισσότερο χρόνο – πάρα πολύ χρόνο – για να απορροφήσει το νερό από τα απόβλητα.

Τα κόπρανα γίνονται ξηρά, σκληρά και δύσκολα σπρώχνονται προς τα έξω.

Μπορεί η δυσκοιλιότητα να προκαλέσει εσωτερική βλάβη ή να οδηγήσει σε άλλα προβλήματα υγείας;

Υπάρχουν μερικές επιπλοκές που θα μπορούσαν να συμβούν αν δεν έχετε μαλακές, τακτικές κενώσεις.

Ορισμένες επιπλοκές είναι οι ακόλουθες:

• Πρησμένες, φλεγμονώδεις φλέβες στο ορθό σας (μια κατάσταση που ονομάζεται αιμορροΐδες).
• Σκισίματα στην εσωτερική επένδυση του πρωκτού σας από τα σκληρυμένα κόπρανα που προσπαθούν να περάσουν (ονομάζονται ραγάδες).
• Λοίμωξη σε θύλακες που μερικές φορές σχηματίζονται από το τοίχωμα του παχέος εντέρου από κόπρανα που έχουν παγιδευτεί και μολυνθεί (μια κατάσταση που ονομάζεται εκκολπωματίτιδα).
• Συσσώρευση υπερβολικής ποσότητας κοπράνων στο ορθό και τον πρωκτό (κατάσταση που ονομάζεται ενσφήνωση κοπράνων – κοπρόσταση).
• Βλάβη στους μύες του πυελικού εδάφους από την προσπάθεια να αφοδεύσετε. Αυτοί οι μύες βοηθούν στον έλεγχο της ουροδόχου κύστης σας. Η υπερβολική καταπόνηση για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να προκαλέσει διαρροή ούρων από την ουροδόχο κύστη (μια κατάσταση που ονομάζεται ακράτεια ούρων λόγω πίεσης).

Το να μην έχω τακτικές κενώσεις προκαλεί συσσώρευση τοξινών στο σώμα μου και με αρρωσταίνει;

Μην ανησυχείτε, συνήθως δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Αν και το παχύ έντερό σας συγκρατεί τα κόπρανα περισσότερο όταν έχετε δυσκοιλιότητα και μπορεί να αισθάνεστε άβολα, το παχύ έντερο είναι ένα διαστελλόμενο δοχείο για τα απόβλητά σας.

Υπάρχει ενδεχομένως ένας μικρός κίνδυνος βακτηριακής λοίμωξης εάν τα απόβλητα εισέλθουν σε υπάρχουσα πληγή στο παχύ έντερο ή το ορθό.

Ποιες είναι οι αιτίες της δυσκοιλιότητας;

Υπάρχουν πολλές αιτίες που προκαλούν δυσκοιλιότητα – επιλογές στον τρόπο ζωής, φάρμακα, ιατρικές καταστάσεις και εγκυμοσύνη.

Οι συνήθεις αιτίες της δυσκοιλιότητας που οφείλονται στον τρόπο ζωής είναι οι εξής:

• Η κατανάλωση τροφίμων με χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες.
• Η μη κατανάλωση αρκετού νερού (αφυδάτωση).
• Η μη επαρκής άσκηση.
• Οι αλλαγές στην κανονική σας ρουτίνα, όπως τα ταξίδια ή το φαγητό ή ο ύπνος σε διαφορετικές ώρες.
• Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων γάλακτος ή τυριού.
• Το άγχος.
• Η αντίσταση στην επιθυμία να αφοδεύσετε.

Τα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα είναι μεταξύ άλλων τα ακόλουθα:

• Ισχυρά παυσίπονα, όπως τα φάρμακα που περιέχουν κωδεΐνη, οξυκωδόνη (Oxycontin®) και υδρομορφόνη (Dilaudid®).
• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ιβουπροφαίνη και η ναπροξένη .
• Αντικαταθλιπτικά, συμπεριλαμβανομένων των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (όπως η φλουοξετίνη [Prozac®]) ή των τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών (όπως η αμιτριπτυλίνη [Elavil®]).
• Αντιόξινα που περιέχουν ασβέστιο ή αλουμίνιο.
• Χάπια σιδήρου.
• Φάρμακα κατά των αλλεργιών, όπως τα αντιισταμινικά (όπως η διφαινυδραμίνη [Benadryl®]).
• Ορισμένα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, συμπεριλαμβανομένων των αναστολέων διαύλων ασβεστίου (όπως η βεραπαμίλη, η διλτιαζέμη [Cardizem®] και η νιφεδιπίνη [Procardia®]) και οι β-αναστολείς (όπως η ατενολόλη [Tenormin®]).
• Ψυχιατρικά φάρμακα, όπως η κλοζαπίνη (Clozaril®) και η ολανζαπίνη (Zyprexa®).
• Σπασμολυτικά/φάρμακα κατά των σπασμών, όπως η φαινυτοΐνη και η γκαμπαπεντίνη.
• Φάρμακα κατά της ναυτίας, όπως η ονδανσετρόνη (Zofran®).

Οι παθήσεις και οι καταστάσεις υγείας που μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα είναι οι εξής:

• Ενδοκρινικά προβλήματα, όπως υπολειτουργία του θυρεοειδούς αδένα (υποθυρεοειδισμός), διαβήτης, ουραιμία, υπερασβεστιαιμία.
• Καρκίνος του παχέος εντέρου.
• Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (IBS).
• Εκκολπωματική νόσος του εντέρου.
• Δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους. (Ελάττωμα στο συντονισμό των μυών του πυελικού εδάφους. Αυτοί οι μύες στηρίζουν τα όργανα εντός της λεκάνης και της κάτω κοιλίας. Είναι απαραίτητοι για να βοηθήσουν στην απελευθέρωση των κοπράνων).
• Νευρολογικές διαταραχές, όπως τραυματισμός του νωτιαίου μυελού, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος του Πάρκινσον και εγκεφαλικό επεισόδιο.
• Σύνδρομο τεμπέλικου εντέρου. Το παχύ έντερο συστέλλεται ανεπαρκώς και συγκρατεί τα κόπρανα.
• Εντερική απόφραξη.
• Δομικά ελαττώματα στον πεπτικό σωλήνα (όπως συρίγγιο, ατρησία παχέος εντέρου, ενσφήνωση, αδιαπέρατος πρωκτός ή δυστροφία.)
• Ασθένειες πολλαπλών οργάνων, όπως η αμυλοείδωση, ο ερυθηματώδης λύκος και το σκληρόδερμα.
• Εγκυμοσύνη.

Ποια είναι τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας;

Τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας είναι τα εξής:

• Έχετε λιγότερες από τρεις κενώσεις την εβδομάδα.
• Τα κόπρανά σας είναι ξηρά, σκληρά ή/και σβώλοι.
• Τα κόπρανά σας είναι δύσκολο ή επώδυνο να αποβληθούν.
• Έχετε πόνο στο στομάχι ή κράμπες.
• Αισθάνεστε πρησμένοι και έχετε ναυτία.
• Αισθάνεστε ότι δεν έχετε αδειάσει εντελώς τα έντερά σας μετά από μια κένωση.

Τι πρέπει να περιμένω όταν συζητήσω με τον γιατρό μου για τη δυσκοιλιότητά μου;

Το να συζητήσετε με το γιατρό σας – ή με οποιονδήποτε άλλον – για τις κινήσεις του εντέρου σας (ή την έλλειψή τους) δεν είναι το πιο ευχάριστο θέμα.

Ο γιατρός σας θα σας κάνει πρώτα ερωτήσεις σχετικά με το ιατρικό σας ιστορικό, τις κινήσεις του εντέρου σας τον τρόπο ζωής και τις συνήθειές σας.

Ιατρικό ιστορικό

Οι ερωτήσεις αυτές μπορεί να αφορούν τα εξής:

• Ποιες είναι οι τρέχουσες και προηγούμενες ασθένειες/καταστάσεις υγείας σας;
• Έχετε χάσει ή πάρει βάρος πρόσφατα;
• Έχετε υποβληθεί σε προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις στο πεπτικό σύστημα;
• Ποια φάρμακα και συμπληρώματα λαμβάνετε για άλλες διαταραχές και για την ανακούφιση από τη δυσκοιλιότητα;
• Έχει κανείς στην οικογένειά σας δυσκοιλιότητα ή ασθένειες του πεπτικού συστήματος ή ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου;
• Έχετε κάνει κολονοσκόπηση;

Ιστορικό κινητικότητας του εντέρου

Οι ερωτήσεις αυτές μπορεί να είναι οι ακόλουθες:

• Πόσο συχνά έχετε κένωση του εντέρου;
• Πώς είναι τα κόπρανά σας;
• Έχετε παρατηρήσει αίμα ή κόκκινες ραβδώσεις στα κόπρανά σας;
• Έχετε δει ποτέ αίμα στη λεκάνη της τουαλέτας ή στο χαρτί τουαλέτας αφού σκουπιστείτε;

Συνήθειες και τρόπος ζωής

• Τι τρόφιμα και ποτά τρώτε και πίνετε;
• Ποια είναι η καθημερινή σας άσκηση;

Ο γιατρός σας θα πραγματοποιήσει επίσης μια φυσική εξέταση, η οποία περιλαμβάνει έλεγχο των ζωτικών σας σημείων (θερμοκρασία, σφυγμός, αρτηριακή πίεση).

Θα χρησιμοποιήσει στηθοσκόπιο για να ακούσει τους ήχους στην κοιλιά σας.

Θα ψηλαφίσει επίσης την κοιλιά σας για να διαπιστώσει αν υπάρχει πόνος, ευαισθησία, πρήξιμο και εξογκώματα.

Να γνωρίζετε ότι ο γιατρός σας θα πραγματοποιήσει επίσης εξέταση του ορθού.

Πρόκειται για μια δακτυλική εξέταση του εσωτερικού του ορθού σας.

Είναι ένας γρήγορος έλεγχος για τυχόν μάζες ή προβλήματα που μπορούν να γίνουν αισθητά με το δάχτυλο.

Ποιες εργαστηριακές και άλλες ιατρικές εξετάσεις μπορούν να γίνουν για να βρεθεί η αιτία της δυσκοιλιότητας μου;

Ο γιατρός σας μπορεί να μην ζητήσει καμία εξέταση ή να ζητήσει πολλούς τύπους εξετάσεων.

Η απόφαση για το ποιες από αυτές μπορεί να σας ζητήσει ο γιατρός σας εξαρτάται από τα συμπτώματά σας, το ιατρικό ιστορικό και τη γενική κατάσταση της υγείας σας.

Εργαστηριακές εξετάσεις: Οι εξετάσεις αίματος και ούρων αποκαλύπτουν σημάδια υποθυρεοειδισμού, αναιμίας και διαβήτη.

Ένα δείγμα κοπράνων εξετάζει την ύπαρξη ενδείξεων λοίμωξης, φλεγμονής και καρκίνου.

Απεικονιστικές εξετάσεις: Για τον εντοπισμό άλλων προβλημάτων που μπορεί να προκαλούν τη δυσκοιλιότητά σας, μπορεί να ζητηθεί αξονική τομογραφία (CT) ή μαγνητική τομογραφία (MRI)

Κολονοσκόπηση: Μπορεί να πραγματοποιηθεί κολονοσκόπηση ή σιγμοειδοσκόπηση – μια εσωτερική εικόνα του παχέος εντέρου σας με ένα ενδοσκόπιο. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, μπορεί να ληφθεί ένα μικρό δείγμα ιστού (βιοψία) για να γίνει έλεγχος για καρκίνο ή άλλα προβλήματα και θα αφαιρεθούν τυχόν πολυπόδες που θα βρεθούν.

Εξετάσεις διέλευσης του παχέος εντέρου: Οι εξετάσεις αυτές αφορούν την κατανάλωση μιας μικρής δόσης μιας ραδιενεργού ουσίας, είτε σε μορφή χαπιού είτε με ένα γεύμα, και στη συνέχεια την παρακολούθηση τόσο του χρόνου όσο και του τρόπου με τον οποίο η ουσία κινείται μέσω του εντέρου σας.

Άλλες εξετάσεις της λειτουργίας του εντέρου: Ο γιατρός σας μπορεί να ζητήσει εξετάσεις που ελέγχουν πόσο καλά ο πρωκτός και το ορθό σας συγκρατούν και απελευθερώνουν τα κόπρανα.

Αυτές οι εξετάσεις περιλαμβάνουν έναν συγκεκριμένο τύπο ακτινογραφίας , που γίνεται για να αποκλειστούν αιτίες δυσκοιλιότητας από δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους, και την εισαγωγή ενός μικρού μπαλονιού στο ορθό.

Η ακτινογραφία αφόδευσης είναι μια ακτινογραφία της ορθοπρωκτικής περιοχής που αξιολογεί την πληρότητα της αποβολής κοπράνων, προσδιορίζει τις ορθοπρωκτικές ανωμαλίες και αξιολογεί τις συσπάσεις των μυών του ορθού και τη χαλάρωση.

Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ο γιατρός γεμίζει το ορθό με μια μαλακή πάστα που έχει την ίδια συνοχή με αυτή των κοπράνων.

Ο ασθενής κάθεται σε μια τουαλέτα τοποθετημένη μέσα σε ένα μηχάνημα ακτίνων Χ. Στη συνέχεια χαλαρώνει και συμπιέζει τον πρωκτό για να αποβάλλει το διάλυμα.

Ο γιατρός μελετά τις ακτινογραφίες για ορθοπρωκτικά προβλήματα που εμφανίσθηκαν καθώς ο ασθενής απέβαλλε την πάστα.

Το ορθοπρωκτικό μανόμετρο αξιολογεί τη λειτουργία των μυών του σφιγκτήρα.

Ένας καθετήρας ή ένα μπαλόνι εισάγεται στον πρωκτό και σύρεται μέσω των σφιγκτήρων σιγά-σιγά προς τα πίσω, προκειμένου να μετρηθούν ο μυϊκός τόνος και οι συστολές.

Πώς αντιμετωπίζεται η δυσκοιλιότητα;

• Αυτοφροντίδα

Οι περισσότερες περιπτώσεις ήπιας έως μέτριας δυσκοιλιότητας μπορούν να αντιμετωπιστούν από εσάς τους ίδιους στο σπίτι.

Η αυτοφροντίδα ξεκινά με την καταγραφή του τι τρώτε και πίνετε και στη συνέχεια με την πραγματοποίηση ορισμένων αλλαγών.

Ορισμένες συστάσεις που θα σας βοηθήσουν να ανακουφιστείτε από τη δυσκοιλιότητα είναι οι εξής:

• Πίνετε δύο έως τέσσερα επιπλέον ποτήρια νερό την ημέρα. Αποφύγετε τα ποτά που περιέχουν καφεΐνη και αλκοόλ, τα οποία μπορεί να προκαλέσουν αφυδάτωση.
• Προσθέστε στη διατροφή σας φρούτα, λαχανικά δημητριακά ολικής άλεσης και άλλες τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες. Τρώτε λιγότερες τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά, όπως κρέας, αυγά και τυρί.
• Τρώτε δαμάσκηνα και/ή δημητριακά με πίτουρο.
• Κρατήστε ημερολόγιο τροφίμων και ξεχωρίστε τις τροφές που σας προκαλούν δυσκοιλιότητα.
• Κινηθείτε, ασκηθείτε.
• Ελέγξτε τον τρόπο με τον οποίο κάθεστε στην τουαλέτα. Αν σηκώσετε τα πόδια σας, αν γείρετε προς τα πίσω ή αν καθίσετε οκλαδόν μπορεί να διευκολύνετε την κένωση.
• Προσθέστε στη διατροφή σας ένα συμπλήρωμα φυτικών ινών που χορηγείται χωρίς ιατρική συνταγή (όπως τα Metamucil®, Citrucel® και Benefiber®).
• Εάν χρειάζεται, πάρτε ένα πολύ ήπιο μη συνταγογραφούμενο μαλακτικό ή καθαρτικό κοπράνων (όπως docusate [Colace®] ή γάλα μαγνησίας®). Τα κλύσματα με ορυκτέλαιο, όπως το Fleet®, και τα διεγερτικά καθαρτικά, όπως το bisacodyl (Dulcolax®) ή η σέννα (Senokot®), είναι επίσης εναλλακτικές λύσεις. Υπάρχουν πολλές επιλογές καθαρτικών. Ζητήστε τη βοήθεια του φαρμακοποιού ή του γιατρού σας για να κάνετε τη σωστή επιλογή. Μην χρησιμοποιείτε καθαρτικά για περισσότερο από δύο εβδομάδες χωρίς να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας. Η υπερβολική χρήση καθαρτικών μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματά σας.
• Μην διαβάζετε, μην χρησιμοποιείτε το τηλέφωνό σας ή άλλες συσκευές ενώ προσπαθείτε να αφοδεύσετε.

Φαρμακευτική αγωγή / συμπληρώματα διατροφής

Εκτός από τις μεθόδους αυτοφροντίδας, ο γιατρός σας θα επανεξετάσει τα φάρμακα και τα συμπληρώματα διατροφής σας ( εφόσον λαμβάνετε).

Ορισμένα από αυτά τα προϊόντα μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα. Εάν το κάνουν, ο γιατρός σας μπορεί να αλλάξει τη δόση, να αλλάξει σε άλλο φάρμακο ή/και να σας ζητήσει να σταματήσετε να παίρνετε το συμπλήρωμα.

Ποτέ μη διακόπτετε τη λήψη των φαρμάκων ή των συμπληρωμάτων σας πριν μιλήσετε πρώτα με το γιατρό σας.

Συνταγογραφούμενα φάρμακα

Μερικά συνταγογραφούμενα φάρμακα είναι διαθέσιμα για τη θεραπεία της δυσκοιλιότητας.

Σε αυτά περιλαμβάνονται η λουμπιπροστόνη (Amitiza®), η προυκαλοπρίδη (Prudac®, Motegrity®), η πλεκανάτη (Trulance®), η λακτουλόζη (Cephulac®, Kristalose®) και η λινακλοτίδη (Linzess®).

Ο γιατρός σας θα επιλέξει το φάρμακο που θα μπορούσε να λειτουργήσει καλύτερα για εσάς με βάση τα αποτελέσματα των εξετάσεών σας.