Η αδρεναλίνη, που ονομάζεται επίσης επινεφρίνη, είναι μία ορμόνη που απελευθερώνεται κάθε φορά που ένα άτομο βιώνει φόβο, άγχος ή στρες. Είναι η ορμόνη που πυροδοτεί την αντίδραση μάχης ή φυγής.
Η αδρεναλίνη προετοιμάζει τον οργανισμό είτε να αντιμετωπίσει είτε να διαφύγει από τον κίνδυνο αυξάνοντας την κυκλοφορία του αίματος και την αναπνοή.
Παρά το γεγονός ότι η αντίδραση αυτή είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του ατόμου, η υπερβολική έκθεση στην αδρεναλίνη μπορεί να είναι επιζήμια για την υγεία του.
Αυτό το άρθρο εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η αδρεναλίνη στον οργανισμό, συμπεριλαμβανομένων των συμπτωμάτων μιας “έξαρσης αδρεναλίνης” (ή έκρηξη αδρεναλίνης, αγγλ. “adrenaline rush”), καθώς και τις αιτίες και τις συνέπειες της υπερπαραγωγής αδρεναλίνης αλλά και της ανεπάρκειας αδρεναλίνης.
Πώς λειτουργεί η αδρεναλίνη
Η αδρεναλίνη δρα διεγείροντας ένα τμήμα του νευρικού συστήματος, γνωστό ως συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο ρυθμίζει τις μη συνειδητές λειτουργίες του σώματος.
Απελευθερώνεται σε περιόδους σωματικής και συναισθηματικής πίεσης από τα επινεφρίδια, τα οποία βρίσκονται στην κορυφή κάθε νεφρού.
Όταν απελευθερώνεται η αδρεναλίνη, επηρεάζει το σώμα με έξι βασικούς τρόπους:
- Προκαλεί τη διεύρυνση (διαστολή) των αεραγωγών προκειμένου να παρασχεθεί στους μυς το οξυγόνο που χρειάζονται είτε για να πολεμήσουν είτε για να διαφύγουν από τον κίνδυνο.
- Προκαλεί τη στένωση (συστολή) των αιμοφόρων αγγείων για να ανακατευθύνει τη ροή του αίματος σε μεγάλες μυϊκές ομάδες, όπως η καρδιά και οι αναπνευστικοί μύες.
- Προκαλεί την επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού και τη συστολή της καρδιάς με μεγαλύτερη δύναμη, ώστε να παρέχεται περισσότερο οξυγόνο στους μύες και τους ιστούς.
- Αναγκάζει το συκώτι να απελευθερώσει σάκχαρο στο αίμα (γλυκόζη), το οποίο παρέχει στον οργανισμό ενέργεια.
- Προκαλεί τη διαστολή της κόρης των ματιών σας (γνωστή ως μυδρίαση που προκαλείται από το στρες), ώστε να βλέπετε πιο καθαρά, ακόμη και στο σκοτάδι.
- Ελαττώνει την αντίληψη του πόνου (” αναλγησία που προκαλείται από το στρες“), ώστε να μπορείτε να συνεχίσετε να πολεμάτε ή να διαφεύγετε ακόμη και αν τραυματιστείτε.
Η αδρεναλίνη δεν απελευθερώνεται μόνο όταν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος, αλλά και σε στιγμές συναισθηματικού στρες.
Σε αυτές τις περιπτώσεις θα μπορούσε να ανήκει η συμμετοχή σε ένα τεστ, η παρακολούθηση μιας τρομακτικής ταινίας, η δημόσια ομιλία μπροστά σε μεγάλο κοινό, η έξοδος σε ραντεβού ή η ενασχόληση με ένα ακραίο άθλημα όπως η ελεύθερη πτώση με αλεξίπτωτο.
Συμπτώματα
Η τυπική ” έκρηξη αδρεναλίνης ” αρχίζει αμέσως και μπορεί να διαρκέσει έως και μία ώρα μετά την υποχώρηση του στρες.
Τα συνήθη συμπτώματα της έκρηξης αδρεναλίνης είναι τα ακόλουθα:
- Καρδιοχτύπι
- Γρήγορος καρδιακός ρυθμός
- Γρήγορη και ρηχή αναπνοή
- Αυξημένη εφίδρωση
- Διασταλμένες κόρες των ματιών
- Αυξημένη ικανότητα να τρέχετε ή να σηκώνετε βαριά αντικείμενα
- Τρέμουλο ή νευρικότητα
- Ζάλη
- Ξηροστομία
Επιπλοκές
Υπάρχουν φορές που ο οργανισμός απελευθερώνει αδρεναλίνη όταν βρίσκεται υπό συναισθηματική πίεση αλλά δεν αντιμετωπίζει πραγματικό κίνδυνο.
Όταν συμβαίνει αυτό, η απελευθέρωση γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση γλυκόζης αντί αυτή να δαπανηθεί.
Το γεγονός αυτό ενδέχεται να προκαλέσει συμπτώματα όπως η ανησυχία και η ευερεθιστότητα.
Μπορεί επίσης να παρατηρηθεί ζαλάδα, αίσθημα ελαφρότητας, αλλαγές στην όραση, εφίδρωση και καρδιοχτύπι.
Τα διαρκώς υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης που προκαλούνται από το χρόνιο (συνεχές) ψυχολογικό στρες μπορεί να οδηγήσουν με την πάροδο του χρόνου σε σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως:
- Υψηλή αρτηριακή πίεση
- Χρόνιους πονοκεφάλους
- Πεπτικά προβλήματα
- Αύξηση του σωματικού βάρους
- Αθηροσκλήρωση (σκλήρυνση των αρτηριών)
- Προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης
- Αϋπνία
- Άγχος και κατάθλιψη
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2017 στο ιατρικό περιοδικό Lancet, το συναισθηματικό στρες συνδέεται με 59% αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακού επεισοδίου σε άτομα με υποκείμενη καρδιακή νόσο.
Η παραγωγή πολύ λίγης αδρεναλίνης έχει επίσης συνέπειες για την υγεία. Αν και αυτό είναι σπάνιο, οι καταστάσεις που είτε βλάπτουν είτε καταστρέφουν τα επινεφρίδια (ή απαιτούν την αφαίρεση των επινεφριδίων) μπορεί να οδηγήσουν σε συμπτώματα όπως:
- Χαμηλή αρτηριακή πίεση
- Χαμηλό σάκχαρο στο αίμα
- Χρόνια κόπωση
- Έλλειψη ενέργειας
- Μυϊκή αδυναμία
- Ναυτία
- Διάρροια
- Αφυδάτωση
- Κατάθλιψη
- Ακανόνιστες ή χαμένες περιόδους
Διαταραχές
Οι ιατρικές καταστάσεις που προκαλούν υπερπαραγωγή (υπερέκκριση) ή υποπαραγωγή (ανεπάρκεια) αδρεναλίνης δεν είναι συνηθισμένες, αλλά είναι δυνατόν να εμφανιστούν.
Οι καταστάσεις αυτές επηρεάζουν είτε άμεσα είτε έμμεσα τα επινεφρίδια.
Υπερέκκριση επινεφριδίων
Υπάρχουν διάφορες καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν την απελευθέρωση υπερβολικής ποσότητας αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια. Οι κυριότερες από αυτές είναι οι εξής:
- Σύνδρομο Cushing: Πρόκειται για μια διαταραχή που προκαλεί την υπερπαραγωγή της ορμόνης του στρες της κορτιζόλης και των συναφών ορμονών του στρες της αδρεναλίνης και της αλδοστερόνης. Η αδρεναλίνη, η κορτιζόλη και η αλδοστερόνη παράγονται όλες από τα επινεφρίδια, ενώ η απελευθέρωση των ορμονών ρυθμίζεται από την υπόφυση στον εγκέφαλο. Στα συνήθη αίτια περιλαμβάνονται η παρατεταμένη χρήση κορτικοστεροειδών (στεροειδών) φαρμάκων και οι όγκοι της υπόφυσης.
- Όγκοι των επινεφριδίων: Οι όγκοι των επινεφριδίων μπορούν επίσης να προκαλέσουν υπερπαραγωγή αδρεναλίνης και κορτιζόλης. Οι όγκοι είναι συνήθως καλοήθεις (μη καρκινικοί), αλλά μερικές φορές μπορεί να είναι καρκινικοί. Ένα είδος όγκου που ονομάζεται φαιοχρωμοκύττωμα επηρεάζει τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή αδρεναλίνης, οδηγώντας σε υπερπαραγωγή αδρεναλίνης.
- Αποφρακτική υπνική άπνοια: Αυτή η χρόνια διαταραχή του ύπνου, η οποία προκαλεί τη στιγμιαία διακοπή της αναπνοής, μπορεί έμμεσα να προκαλέσει υπερέκκριση αδρεναλίνης, πυροδοτώντας μια αντίδραση στρες καθώς αγκομαχείτε να πάρετε αέρα. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, η αποφρακτική υπνική άπνοια μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο υψηλής αρτηριακής πίεσης, διαβήτη και αθηροσκλήρωσης, εν μέρει λόγω της χρόνιας υπερπαραγωγής αδρεναλίνης.
Επινεφριδιακή ανεπάρκεια
Η επινεφριδιακή ανεπάρκεια, δηλαδή η υποπαραγωγή αδρεναλίνης, είναι ασυνήθιστη και σπάνια εμφανίζεται μόνη της. Προκύπτει από το γεγονός ότι τα επινεφρίδια παράγουν πολύ λίγες (ή καθόλου) ορμόνες.
Υπάρχουν δύο τύποι επινεφριδιακής ανεπάρκειας, οι οποίοι ονομάζονται νόσος του Addison και δευτεροπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια.
Η νόσος του Addison, γνωστή και ως πρωτοπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια, εμφανίζεται όταν υπάρχει πρόβλημα με τα ίδια τα επινεφρίδια.
Οι πιθανές αιτίες της είναι οι εξής:
- Λοίμωξη των επινεφριδίων
- Τραυματισμός των επινεφριδίων
- Φυματίωση των επινεφριδίων
- Καρκίνος των επινεφριδίων
- Αυτοάνοση επινεφριδίτιδα (αυτοάνοση διαταραχή που προκαλεί επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος εναντίον των επινεφριδίων)
Η δευτεροπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια προκαλείται από πρόβλημα στην υπόφυση που ρυθμίζει την απελευθέρωση της αδρεναλίνης. Τα αίτια που την προκαλούν είναι μεταξύ άλλων:
- Η μακροχρόνια χρήση στεροειδών φαρμάκων όπως η πρεδνιζόνη (καθώς και η ξαφνική διακοπή της θεραπείας με στεροειδή)
- Οι όγκοι της υπόφυσης (οι οποίοι είναι συνήθως καλοήθεις αλλά μερικές φορές καρκινικοί)
- Το κρανιοφαρυγγίωμα (ένας σπάνιος, καλοήθης όγκος του εγκεφάλου που σχηματίζεται κοντά στην υπόφυση)
Τα συμπτώματα της νόσου του Addison και της δευτεροπαθούς επινεφριδιακής ανεπάρκειας είναι παρόμοια.
Όμως, στην περίπτωση της νόσου του Addison, το άτομο είναι πιο πιθανό να εμφανίσει υπερμελάγχρωση (σκούρο χρώμα του δέρματος), χαμηλή αρτηριακή πίεση και σοβαρή αφυδάτωση. Αυτά τα συμπτώματα είναι ασυνήθη στην δευτεροπαθή επινεφριδιακή ανεπάρκεια.
Η επινεφριδιακή ανεπάρκεια μπορεί μερικές φορές να καταστεί σοβαρή και να οδηγήσει σε μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή κατάσταση, γνωστή ως επινεφριδιακή κρίση.
Τα συμπτώματά της είναι: γρήγορος καρδιακός ρυθμός, γρήγορη αναπνοή, κοιλιακός ή πλευρικός πόνος, ζάλη, αδυναμία, έντονη εφίδρωση, υψηλός πυρετός, ναυτία, έμετος, σύγχυση και απώλεια αισθήσεων.
Η επινεφριδιακή κρίση είναι ένα επείγον ιατρικό περιστατικό που μπορεί να οδηγήσει σε κώμα και θάνατο εάν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα.
