Το κάλιο είναι ένα μέταλλο που βρίσκεται στις τροφές που καταναλώνουμε. Το κάλιο είναι το κύριο ενδοκυττάριο κατιόν.
Το 90% του ολικού καλίου του σώματος είναι ενδοκυττάριο και μόνο το 2% είναι εξωκυττάριο.
Τα φυσιολογικά άτομα διατηρούν το ισοζύγιο καλίου εκκρίνοντας ημερησίως ένα ποσό καλίου ίσο με το ποσό που προσλαμβάνεται με την τροφή εκτός από ένα μικρό ποσοστό που απομακρύνεται με τα κόπρανα και τον ιδρώτα.
Το κάλιο είναι επίσης ένας ηλεκτρολύτης.
Οι ηλεκτρολύτες είναι στοιχεία που βρίσκονται στο σώµα και στα υγρά του και φέρουν ηλεκτρικό φορτίο.
Η διατήρηση της ισορροπίας τους στον ανθρώπινο οργανισµό είναι σηµαντική, καθώς ρυθμίζουν την κατανοµή νερού στο σώµα, επηρεάζουν το pH του αίµατος και συμβάλλουν στη νευροµυϊκή διέγερση.
Συμμετέχουν σε ένα μεγάλο εύρος λειτουργιών του οργανισμούς όπως:
- Στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης
- Στην κατανομή νερού στο σώμα
- Στη μυϊκή λειτουργία, στις συσπάσεις των μυών κλπ
- Στις νευρικές διεγέρσεις και στην ώθηση των νευρικών ερεθισμάτων
- Στην πέψη
- Στον καρδιακό ρυθμό
- Στην διατήρηση του pH του οργανισμού
Ο οργανισμός μας δεν παράγει κάλιο.
Το κάλιο που απαιτεί το προσλαμβάνει από τις τροφές που καταναλώνουμε, επομένως είναι σημαντικό η διατροφή μας να περιέχει μεταξύ άλλων και τροφές που να εξασφαλίζουν τις απαιτούμενες ποσότητες αυτού του πολύτιμου ηλεκτρολύτη.
Η έλλειψη καλίου μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Ωστόσο, ούτε η υπερβολική πρόσληψη καλίου ενδείκνυται.
Η ρύθμιση της συγκέντρωσης καλίου στον ορό του αίματος επιτυγχάνεται κυρίως μέσω των νεφρών.
Η αλδοστερόνη και σε μικρότερο βαθμό τα γλυκοκορτικοειδή αυξάνουν την απέκκριση καλίου από τους νεφρούς.
Πηγές καλίου
Η πιο κοινή πηγή καλίου είναι τα τρόφιμα. Οι πλούσιες σε κάλιο πηγές είναι οι εξής:
- φρούτα, όπως βερίκοκα, μπανάνες, ακτινίδια, πορτοκάλια και ανανάδες
- λαχανικά, όπως φυλλώδη χόρτα, καρότα και πατάτες
- άπαχα κρέατα
- δημητριακά ολικής αλέσεως
- φασόλια και ξηροί καρποί
Οι περισσότεροι άνθρωποι λαμβάνουν αρκετό κάλιο ακολουθώντας μια ισορροπημένη διατροφή. Σε περίπτωση χαμηλών επιπέδων καλίου, ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει ένα συμπλήρωμα διατροφής που να το περιέχει. Εάν υπάρχει σοβαρή ανεπάρκεια, ο εξεταζόμενος ή ο ασθενής μπορεί να χρειαστεί ενδοφλέβια (IV) θεραπεία.
Υποκαλιαιμία
Η χαμηλή συγκέντρωση καλίου στον οργανισμό ονομάζεται υποκαλιαιμία. Τα πιθανά αίτια της υποκαλιαιμίας είναι μεταξύ άλλων τα εξής:
- μετά από σιγμοειδοσκόπηση
- οξεία σωληναριακή νέκρωση (διουρητική φάση)
- αλκοολισμός
- δηλητηρίαση με βάριο
- σύνδρομο Bartter
- καρκίνος παχέος εντέρου
- εγκεφαλική παράλυση
- κίρρωση
- συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
- νόσος του Crohn
- νόσος Cushing
- αφυδάτωση
- άποιος διαβήτης
- σακχαρώδης διαβήτης
- διάρροια
- αρρυθμίες
- σύνδρομο Fanconi
- ανεπάρκεια φυλλικού οξέος
- υπεραλδοστερονισμός
- υπέρταση
- υστερεκτομή
- κετοξέωση
- κατάχρηση καθαρτικών
- λέμφωμα
- μεταβολική αλκάλωση
- νεφρίτιδα
- οξεία παγκρεατίτιδα
- παραλυτικός ειλεός
- πυλωρική απόφραξη
- δηλητηρίαση από σαλικυλικά
- νεφροπάθεια με απώλεια αλάτων,
- χειρουργική επέμβαση (μετεγχειρητικά)
- άγχος
- σύνδρομο τοξικού σοκ
- σύνδρομο Zollinger-Ellison (διάρροια)
Τα συμπτώματα της υποκαλιαιμίας είναι διαφορετικά ανάλογα με το πόσο σοβαρή είναι η ανεπάρκεια του ηλεκτρολύτη.
Μια προσωρινή μείωση του καλίου μπορεί να μην προκαλέσει συμπτώματα.
Για παράδειγμα, εάν κάποιος ιδρώσει πολύ μετά από μια σκληρή προπόνηση, τα επίπεδα του καλίου μπορεί να ομαλοποιηθούν μετά την κατανάλωση ενός γεύματος ή την κατανάλωση ηλεκτρολυτών πριν γίνει οποιαδήποτε ζημιά.
Ωστόσο, οι σοβαρή έλλειψη μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν αφύσικη ξηρότητα δέρματος, ακμή, κρυολογήματα, δυσκοιλιότητα, κατάθλιψη, διάρροια, μειωμένη λειτουργία αντανακλαστικών, οίδημα, νευρικότητα, ανικανοποίητη δίψα, αυξομειώσεις στον ρυθμό της καρδιάς, ελαττωμένη ανοχή στη γλυκόζη, αϋπνία, μυϊκή κόπωση και αδυναμία, ναυτία και εμετό, περιοδικούς πονοκεφάλους, πρωτεϊνουρία και κατακράτηση νατρίου.
Υπερκαλιαιμία
Τα αυξημένα επίπεδα καλίου ονομάζονται υπερκαλιαιμία.
Η κατάσταση αυτή είναι σπάνια σε ανθρώπους που ακολουθούν μία ισορροπημένη διατροφή.
Οι πιθανές αιτίες της υπερκαλιαιμίας μπορεί να είναι οι εξής:
- Υπερβολική πρόσληψη
- Οξεία και χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
- Υποαλδοστερονισμός
- Αιμόλυση
- Λοιμώξεις
- Οξέωση
- Αφυδάτωση
- Νόσος του Άντισον
- Ψευδοϋποαλδοστερονισμός
Η υπερκαλιαιμία λαμβάνει χώρα όταν η λήψη καλίου ξεπερνά την ικανότητα των νεφρών να το αποβάλλουν.
Αυτό μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα νεφρά. Σε χρόνια νεφρική νόσο παρουσιάζονται υψηλά επίπεδα καλίου στο αίμα, λόγω της μειωμένης αποβολής του από τον ελαττωμένο ή ανύπαρκτο όγκο ούρων.
Το πιο προφανές σύμπτωμα της υπερκαλιαιμίας είναι η αρρυθμία (καρδιακός ρυθμός ακανόνιστος, πολύ γρήγορος ή πολύ αργός).
Σοβαρές περιπτώσεις αρρυθμίας μπορεί να οδηγήσουν σε θάνατο.
Θεραπεία της υποκαλιαιμίας και της υπερκαλιαιμίας
Η θεραπεία των καταστάσεων αυτών εξαρτάται άμεσα από τη σοβαρότητά τους.
Υποκαλιαιμία
Συνήθως η απαιτούμενη ποσότητα καλίου είναι πολύ μεγαλύτερη από την υπολογιζόμενη με βάση το επίπεδο του καλίου στον ορό του αίματος λόγω της ανακατανομής του καλίου σε χρόνια υποκαλιαιμία.
Η από του στόματος χορήγηση καλίου είναι ο ασφαλέστερος τρόπος διόρθωσης της ασυμπτωματικής υποκαλιαιμίας από ανακατανομή ωστόσο απαιτεί καλή γαστρεντερική ανοχή από τον ασθενή.
Η ενδοφλέβια χορήγηση καλίου ενδείκνυται σε ασθενείς με γαστρεντερικές διαταραχές και αποτελεί επείγουσα αντιμετώπιση σε σοβαρές περιπτώσεις για παράδειγμα σε εμφάνιση αρρυθμίας, σε περίπτωση παράλυσης των αναπνευστικών μυών κτλ.
Η χορήγηση καλίου με ορό γλυκόζης 5% πρέπει να αποφεύγεται διότι με τη χορήγηση ενός λίτρου ορού γλυκόζης, το κάλιο μειώνεται κατά 0,2 έως 1,4 mEq/l.
Ο μέγιστος ασφαλής ρυθμός χορήγησης καλίου είναι 10 με 20 mEq ανά ώρα.
Κατά τη διόρθωση της υποκαλιαιμίας πρέπει να γίνεται συστηματική παρακολούθηση της συγκέντρωσης του καλίου και της οξεοβασικής ισορροπίας του ασθενή.
Υπερκαλιαιμία
Ήπιες περιπτώσεις υπερκαλιαιμίας μπορούν να αντιμετωπιστούν με συνταγογραφούμενα φάρμακα που αυξάνουν την απέκκριση καλίου. Άλλες μέθοδοι περιλαμβάνουν διουρητικά ή κλύσμα.
Σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτούν πιο σύνθετες θεραπείες. Η αιμοκάθαρση των νεφρών μπορεί να αφαιρέσει το κάλιο.
Αυτή η θεραπεία είναι η προτιμώμενη για περιπτώσεις νεφρικής ανεπάρκειας.
Για άτομα με υγιείς νεφρούς, ένας γιατρός μπορεί να συστήσει ινσουλίνη και γλυκόζη. Αυτά βοηθούν στη μεταφορά καλίου από το αίμα στα κύτταρα.
Μια συσκευή εισπνοής αλμπουτερόλης μπορεί επίσης να μειώσει επικίνδυνα υψηλά επίπεδα καλίου.
Το γλυκονικό ασβέστιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί προσωρινά για τη σταθεροποίηση της καρδιάς και τη μείωση του κινδύνου σοβαρών καρδιακών επιπλοκών από υπερκαλιαιμία.
