Η διαταραχή σωματικής δυσμορφίας (ΔΣΔ) είναι μια διαταραχή της ψυχικής υγείας που σας αναγκάζει να βλέπετε τη σωματική σας εμφάνιση με άσχημο τρόπο.
Οι σκέψεις και τα συναισθήματα που σχετίζονται με την εμφάνισή σας μπορούν να σας κυριεύσουν και να επηρεάσουν τις σκέψεις και τις πράξεις σας. Τελικά, η διαταραχή σωματικής δυσμορφίας (ΔΣΔ) μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ποιότητα της ζωής σας και το πώς αισθάνεστε για τον εαυτό σας.
Παρόλο που το σώμα του καθενός από εμάς έχει μοναδικά χαρακτηριστικά και διαφορές, η διαταραχή σωματικής δυσμορφίας (ΔΣΔ) συνεπάγεται πως πιστεύετε ότι ένα ή περισσότερα από τα χαρακτηριστικά του σώματός σας συνιστούν ελαττώματα. Αυτή η πεποίθηση σας αναγκάζει να ξοδεύετε σημαντικό χρόνο εστιάζοντας ή προσπαθώντας να αλλάξετε αυτό που νομίζετε ό,τι δεν πάει καλά με εσάς.
Σημαντική σημείωση: Η διαταραχή σωματικής δυσμορφίας είναι μια κατάσταση που ενέχει υψηλό κίνδυνο αυτοτραυματισμού ή αυτοκτονικών σκέψεων και συμπεριφορών. Ζητήστε άμεση βοήθεια εάν έχετε σκέψεις να βλάψετε τον εαυτό σας ή άλλους ή εάν υποψιάζεστε ότι κάποιος γνωστός σας κινδυνεύει να βλάψει τον εαυτό του.
Πόσο συχνή είναι η διαταραχή σωματικής δυσμορφίας;
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η διαταραχή επηρεάζει περίπου το 2,4% των ενηλίκων. Επηρεάζει περίπου το 2,5% των γυναικών και περίπου το 2,2% των ανδρών.
Ποιος κινδυνεύει να εμφανίσει διαταραχή σωματικής δυσμορφίας;
Η εν λόγω διαταραχή είναι πιο πιθανό να ξεκινήσει στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσής σας.
Οι άνθρωποι συνήθως αναπτύσσουν διαταραχή σωματικής δυσμορφίας γύρω στα 12 ή 13 έτη. Τα δύο τρίτα των ατόμων με διαταραχή σωματικής δυσμορφίας την αναπτύσσουν πριν από την ηλικία των 18 ετών. Ωστόσο, η διαταραχή μπορεί επίσης να ξεκινήσει στην ενήλικη ζωή.
Ποια είναι τα συμπτώματα της διαταραχής σωματικής δυσμορφίας;
Η ΔΣΔ επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπετε τον εαυτό σας και τον τρόπο με τον οποίο αισθάνεστε για την εμφάνισή σας και τα συμπτώματά της μπορεί να λάβουν πολλές εκφάνσεις. Μερικά από τα πιο συνηθισμένα είναι τα εξής (αλλά δεν περιορίζονται σε αυτά):
Περνάτε υπερβολικά πολύ χρόνο σκεπτόμενοι τουλάχιστον ένα πράγμα στο σώμα σας που θεωρείτε “ελάττωμα” ή “ατέλεια”, παρόλο που οι άλλοι λένε ότι δεν είναι σημαντικό ή δεν το παρατηρούν. Αυτό μπορεί επίσης να σας κάνει να συγκρίνετε την εμφάνισή σας με το πώς δείχνουν οι άλλοι άνθρωποι.
Αισθάνεστε την ανάγκη να κοιτάτε ή να ελέγχετε επανειλημμένα την εμφάνισή σας (χρησιμοποιώντας έναν καθρέφτη, μια αντανακλαστική επιφάνεια όπως ένα παράθυρο ή ζητώντας από άλλους τη γνώμη τους). Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να αποφεύγουν έμπρακτα να φωτογραφίζονται ή να βλέπουν το είδωλό τους για να αποφύγουν τη δυσφορία που νιώθουν αντικρίζοντας την εμφάνισή τους.
Αλλάζετε συχνά την εμφάνισή σας (μαύρισμα, αλλαγή του χτενίσματος, αλλαγή ρούχων κ.λπ.).
Βγάζετε συχνά selfies (φωτογραφίες του εαυτού σας που τραβάτε με smartphone) για να ελέγξετε την εμφάνισή σας ή χρησιμοποιείτε εφαρμογές/φίλτρα φωτογραφιών για να κρύψετε ή να αλλάξετε πράγματα που δεν σας αρέσουν στην εμφάνισή σας.
Αισθάνεστε φόβο ή άγχος επειδή νομίζετε ότι οι άλλοι κοιτάζουν, κρίνουν ή κοροϊδεύουν τα πράγματα που δεν σας αρέσουν στο σώμα ή την εμφάνισή σας. Μερικοί άνθρωποι βιώνουν κρίσεις πανικού όταν παρατηρούν πράγματα που δεν τους αρέσουν στο σώμα τους σε έναν καθρέφτη.
Αισθάνεστε ντροπή ή αηδία για το σώμα ή την εμφάνισή σας, ειδικά για τα συγκεκριμένα πράγματα που θεωρείτε ότι αποτελούν πρόβλημα. Μερικές από τις πιο συνηθισμένες λέξεις που χρησιμοποιούν τα άτομα με ΔΣΔ για να περιγράψουν τον εαυτό τους ή μέρη του σώματός τους είναι “άσχημο”, “αποτρόπαιο”, “παραμορφωμένο”, “ανώμαλο”, “ελαττωματικό” ή “μη ελκυστικό”.
Εκδηλώνετε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές καλλωπισμού που γίνονται επιβλαβείς, όπως το μάδημα ή το τράβηγμα τριχών (τριχοτιλλομανία) ή το σκάλισμα του δέρματός σας (δερματιλλομανία). Αυτές είναι διαφορετικές διαταραχές της ψυχικής υγείας που διαφέρουν από τη ΔΣΔ και απαιτούν διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις.
Αποφεύγετε καταστάσεις όπου οι άνθρωποι μπορεί να παρατηρήσουν τα πράγματα που δεν σας αρέσουν στον εαυτό σας. Αυτό μπορεί να διαταράξει τις εργασιακές ή σχολικές σας δραστηριότητες ή να σας κάνει να αποφεύγετε τις κοινωνικές συναθροίσεις.
Πραγματοποιείτε επανειλημμένες ιατρικές επεμβάσεις, όπως αισθητική χειρουργική, για να προσπαθήσετε να “διορθώσετε” τα πράγματα που δεν σας αρέσουν στην εμφάνισή σας.
Έχετε σκέψεις αυτοτραυματισμού ή αυτοκτονίας εξαιτίας της εμφάνισής σας.
Σε ποιον βαθμό κατανοούν τη διαταραχή τους τα άτομα με ΔΣΔ;
Τα άτομα με ΔΣΔ ενδέχεται να έχουν διαφορετικά επίπεδα κατανόησης της κατάστασής τους. Η επίγνωση της κατάστασης σημαίνει ότι γνωρίζουν ότι ο τρόπος σκέψης τους δεν είναι λογικός ή ρεαλιστικός.
Ωστόσο, η επίγνωση αυτή δεν εμποδίζει τις επιπτώσεις της κατάστασης. Οι επαγγελματίες υγείας που διαγιγνώσκουν αυτή την πάθηση εξακολουθούν να λαμβάνουν υπόψη την επίγνωσή της από την πλευρά του ασθενούς, καθώς μπορεί να επηρεάσει τις θεραπευτικές προσεγγίσεις για τη ΔΣΔ.
Υπάρχουν τρία βασικά επίπεδα επίγνωσης της διαταραχής:
Υψηλό ή μέτριο: Αυτό σημαίνει ότι γνωρίζετε ότι η αρνητική κριτική ή οι πεποιθήσεις σας σχετικά με το σώμα σας είναι βέβαιο ή πιθανόν να μην είναι αληθινές.
Χαμηλό: Αυτό το επίπεδο σημαίνει ότι πιστεύετε ότι οι πεποιθήσεις και η κριτική σας για το σώμα σας είναι πιθανώς αληθινές.
Καμία απολύτως επίγνωση: Οι άνθρωποι που δεν έχουν επίγνωση της ΔΣΔ τους συχνά βιώνουν ψευδαισθήσεις που ενισχύουν τις πεποιθήσεις τους, πείθοντάς τους ακόμη περισσότερο ότι τα αρνητικά συναισθήματά τους για το σώμα τους είναι δικαιολογημένα.
Οι αυταπάτες είναι πεποιθήσεις στις οποίες επιμένετε πολύ έντονα, ακόμη και αν έχετε αποδείξεις ότι η αντίληψή σας δεν είναι αληθινή.
Τα άτομα που δεν έχουν εικόνα της κατάστασής τους μπορεί να μην είναι σε θέση να επεξεργαστούν ή να κατανοήσουν το γεγονός ότι η άποψή τους δεν ισχύει. Περίπου το ένα τρίτο των ατόμων με ΔΣΔ διαθέτουν αυτό το επίπεδο επίγνωσης.
Τι προκαλεί την διαταραχή σωματικής δυσμορφίας;
Οι ειδικοί δεν έχουν κατανοήσει πλήρως πώς ή γιατί εκδηλώνεται η ΔΣΔ, αλλά υποψιάζονται ότι εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, όπως:
Η κληρονομικότητα: Έχετε πολύ περισσότερες πιθανότητες – από τρεις έως οκτώ φορές περισσότερες – να αναπτύξετε ΔΣΔ εάν ένας συγγενής πρώτου βαθμού (δηλαδή ένα παιδί, ένας βιολογικός γονέας ή ένας βιολογικός αδελφός) την έχει.
Διαφορές στη δομή, τη χημεία και τη δραστηριότητα του εγκεφάλου: Τα άτομα με ΔΣΔ έχουν συχνά περιοχές του εγκεφάλου που είναι υπερβολικά ενεργές ή λειτουργούν διαφορετικά από το φυσιολογικό.
Αυτές οι διαφορές καθιστούν δύσκολο τον έλεγχο των σκέψεων και των ενεργειών που σχετίζονται με την εν λόγω διαταραχή.
Πολιτιστικές επιρροές και μέσα ενημέρωσης: Διαφορετικοί πολιτισμοί έχουν διαφορετικά πρότυπα ομορφιάς και εμφάνισης. Τα μέσα ενημέρωσης, ο πολιτισμός ή ο συνδυασμός των δύο μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο η ΔΣΔ επηρεάζει τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές σας.
Ιστορικό παιδικής κακοποίησης, παραμέλησης ή εκφοβισμού: Ένα ιστορικό αρνητικών παιδικών εμπειριών σημαίνει ότι έχετε περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξετε ΔΣΔ. Ένα ιστορικό εκφοβισμού ή πειράγματος μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξής της.
Είναι δύσκολη η διάγνωση της διαταραχής σωματικής δυσμορφίας;
Τα περισσότερα άτομα με ΔΣΔ δεν λαμβάνουν διάγνωση παρά μόνο 10 έως 15 χρόνια αφότου τα συμπτώματα γίνουν αρκετά σοβαρά ώστε να πληρούν τα κριτήρια διάγνωσης. Αυτό συμβαίνει εν μέρει επειδή δεν συνειδητοποιούν ότι οι σκέψεις και τα συναισθήματα που βιώνουν είναι σημάδια μιας διαταραχής ψυχικής υγείας ή επειδή ντρέπονται ή φοβούνται να ζητήσουν βοήθεια.
Αυτό σημαίνει ότι είναι σημαντικό να μιλήσετε για τη ΔΣΔ αν παρατηρήσετε σημάδια της στον εαυτό σας ή σε κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο.
Το να μιλήσετε για τα σημάδια αυτής της κατάστασης και να λάβετε βοήθεια για την αντιμετώπισή της πριν φτάσει σε σοβαρά επίπεδα μπορεί να βοηθήσει εσάς ή ένα αγαπημένο σας πρόσωπο να αποφύγετε τις πιο σοβαρές συνέπειές της.
Πώς αντιμετωπίζεται η διαταραχή σωματικής δυσμορφίας και υπάρχει θεραπεία;
Η ΔΣΔ δεν θεραπεύεται, αλλά αντιμετωπίζεται. Όπως πολλές καταστάσεις ψυχικής υγείας, η θεραπεία της ΔΣΔ περιλαμβάνει συχνά έναν συνδυασμό προσεγγίσεων, όπως:
Ψυχοθεραπεία: Αυτός είναι ο τεχνικός όρος για τη θεραπεία ψυχικής υγείας και υπάρχουν πολλές μορφές ψυχοθεραπείας που πιθανώς να βοηθήσουν.
Η ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται στο να μιλάτε για όσα αισθάνεστε ή βιώνετε και να σας βοηθά να αναπτύξετε ευεργετικές διαδικασίες σκέψης και στρατηγικές αντιμετώπισης.
Δύο από τους πιο συνηθισμένους τύπους που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της ΔΣΔ είναι η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία και η οικογενειακή θεραπεία.
Φάρμακα: Τα αντικαταθλιπτικά αποτελούν σύνηθες μέρος της θεραπείας για τη ΔΣΔ.
Αυτά τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στα συμπτώματα της ΔΣΔ, διευκολύνοντας τη διαχείριση των σκέψεων και των συμπεριφορών σας. Αυτά τα φάρμακα μπορούν επίσης να κάνουν άλλες μορφές θεραπείας, όπως η ψυχοθεραπεία, πιο αποτελεσματικές.
