Τι είναι η Συναισθηματική Νοημοσύνη;

Η συναισθηματική νοημοσύνη (ΣΝ) αναφέρεται στην ικανότητα αντίληψης, ελέγχου και αξιολόγησης των συναισθημάτων.

Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να διδαχθεί και να ενισχυθεί, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι είναι ένα έμφυτο χαρακτηριστικό.

Η ικανότητα έκφρασης και ελέγχου των συναισθημάτων είναι απαραίτητη, αλλά το ίδιο ισχύει και για την ικανότητα κατανόησης, ερμηνείας και ανταπόκρισης στα συναισθήματα των άλλων.

Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο δεν θα μπορούσατε να καταλάβετε πότε ένας φίλος σας είναι λυπημένος ή πότε ένας συνάδελφος είναι θυμωμένος.

Οι ψυχολόγοι αναφέρονται σε αυτή την ικανότητα ως συναισθηματική νοημοσύνη και ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν μάλιστα ότι μπορεί να είναι πιο σημαντική ακόμη και από τον δείκτη νοημοσύνης όσον αφορά τη συνολική επιτυχία σας στη ζωή.

Τα χαρακτηριστικά της συναισθηματικής νοημοσύνης

Ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά και παραδείγματα συναισθηματικής νοημοσύνης είναι τα ακόλουθα:

• Η ικανότητα εντοπισμού και περιγραφής των συναισθημάτων των ανθρώπων
• Επίγνωση των προσωπικών δυνατών σημείων και των ατομικών ορίων
• Αυτοπεποίθηση και αυτοαποδοχή
• Η ικανότητα να αφήνει κανείς τα λάθη πίσω του
• Η ικανότητα να αποδέχεστε και να αγκαλιάζετε την αλλαγή
• Η έντονη αίσθηση της περιέργειας, ιδίως για τους άλλους ανθρώπους.
• Αισθήματα ενσυναίσθησης και ενδιαφέροντος για τους άλλους
• Επίδειξη ευαισθησίας στα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων
• Αποδοχή της ευθύνης για τα λάθη
• Ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων σε δύσκολες καταστάσεις

Πώς μετράται η συναισθηματική νοημοσύνη

Για τη μέτρηση των επιπέδων συναισθηματικής νοημοσύνης έχουν αναπτυχθεί διάφορες αξιολογήσεις.

Τέτοιες δοκιμασίες ανήκουν γενικά σε έναν από τους δύο ακόλουθους τύπους: δοκιμασίες αυτοαναφοράς και δοκιμασίες ικανοτήτων.

Τα τεστ αυτοαναφοράς είναι τα πιο συνηθισμένα, επειδή είναι τα πιο εύκολα στη διεξαγωγή και τη βαθμολόγηση.

Στα εν λόγω τεστ, οι ερωτώμενοι απαντούν σε ερωτήσεις ή διατυπώσεις βαθμολογώντας τις δικές τους συμπεριφορές.

Για παράδειγμα, σε μια διατύπωση όπως “Συχνά αισθάνομαι ότι καταλαβαίνω πώς αισθάνονται οι άλλοι“, ο εξεταζόμενος μπορεί να περιγράψει τη διαπίστωση ως διαφωνώ, διαφωνώ κάπως, συμφωνώ ή συμφωνώ απόλυτα.

Τα τεστ ικανοτήτων, από την άλλη πλευρά, αφορούν την ανταπόκριση των ατόμων σε καταστάσεις και στη συνέχεια την αξιολόγηση των δεξιοτήτων τους.

Τέτοιες δοκιμασίες συχνά απαιτούν από τους ανθρώπους να επιδείξουν τις ικανότητές τους, οι οποίες στη συνέχεια αξιολογούνται από ένα τρίτο πρόσωπο.

Εάν κάνετε ένα τεστ συναισθηματικής νοημοσύνης που χορηγείται από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, ακολουθούν δύο μέτρα αξιολόγησης που ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν:

• Το τεστ συναισθηματικής νοημοσύνης Mayer-Salovey-Caruso (MSCEIT) είναι ένα τεστ που βασίζεται στις ικανότητες και μετρά τους τέσσερις κλάδους του μοντέλου συναισθηματικής νοημοσύνης των Mayer και Salovey. Οι εξεταζόμενοι εκτελούν αποστολές που έχουν σχεδιαστεί για να αξιολογούν την ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται, να αναγνωρίζουν, να κατανοούν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα.
  
• Το Emotional and Social Competence Inventory (ESCI) βασίζεται σε ένα παλαιότερο εργαλείο, γνωστό ως Self-Assessment Questionnaire (Ερωτηματολόγιο Αυτοαξιολόγησης), και περιλαμβάνει την αξιολόγηση των ικανοτήτων του ατόμου σε διάφορες συναισθηματικές ικανότητες από άτομα που το γνωρίζουν. Το τεστ έχει σχεδιαστεί για να αξιολογεί τις κοινωνικές και συναισθηματικές ικανότητες που βοηθούν να ξεχωρίζουν τους ανθρώπους που έχουν ισχυρή ηγετική φυσιογνωμία.

Υπάρχουν επίσης πολλές πιο ανεπίσημες διαδικτυακές πηγές, πολλές από αυτές δωρεάν, για να εξερευνήσετε τη συναισθηματική σας νοημοσύνη.

Τα συστατικά στοιχεία της Συναισθηματικής Νοημοσύνης

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης, όπως είναι η συναισθηματική αντίληψη, η ικανότητα συλλογιστικής με τη χρήση των συναισθημάτων, η ικανότητα κατανόησης των συναισθημάτων και η ικανότητα διαχείρισης των συναισθημάτων.

1. Αντίληψη των συναισθημάτων: Το πρώτο βήμα για την κατανόηση των συναισθημάτων είναι η ακριβής αντίληψή τους. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την κατανόηση μη λεκτικών σημάτων, όπως η γλώσσα του σώματος και οι εκφράσεις του προσώπου.
   
2. Συλλογιστική με βάση τα συναισθήματα: Το επόμενο βήμα περιλαμβάνει τη χρήση των συναισθημάτων για την προώθηση της σκέψης και της γνωστικής δραστηριότητας. Τα συναισθήματα βοηθούν στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων σε ό,τι αφορά σε τι δίνουμε προσοχή και αντιδρούμε. Ανταποκρινόμαστε συναισθηματικά σε πράγματα τα οποία κεντρίζουν την προσοχή μας.
   
3. Κατανόηση των συναισθημάτων: Τα συναισθήματα που αντιλαμβανόμαστε μπορεί να έχουν μια μεγάλη ποικιλία νοημάτων. Αν κάποιος εκφράζει συναισθήματα θυμού, ο παρατηρητής πρέπει να ερμηνεύσει την αιτία του θυμού του ατόμου και τι μπορεί να σημαίνει. Για παράδειγμα, αν το αφεντικό σας φέρεται θυμωμένα, μπορεί να σημαίνει ότι είναι δυσαρεστημένος με τη δουλειά σας, ή αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι πήρε κλήση για υπερβολική ταχύτητα στο δρόμο για τη δουλειά το πρωί ή ότι τσακώθηκε με τον σύντροφό του.
   
4. Διαχείριση συναισθημάτων: Η ικανότητα αποτελεσματικής διαχείρισης των συναισθημάτων αποτελεί κρίσιμο μέρος της συναισθηματικής νοημοσύνης και αποτελεί το υψηλότερο επίπεδό της. Η ρύθμιση των συναισθημάτων και η κατάλληλη ανταπόκριση, καθώς και η ανταπόκριση στα συναισθήματα των άλλων είναι όλες σημαντικές πτυχές της συναισθηματικής διαχείρισης.
   

Οι τέσσερις κλάδοι αυτού του μοντέλου είναι διατεταγμένοι με βάση την πολυπλοκότητα, με τις πιο βασικές διαδικασίες να βρίσκονται στα χαμηλότερα επίπεδα και τις πιο προηγμένες διαδικασίες στα υψηλότερα επίπεδα.

Για παράδειγμα, τα χαμηλότερα επίπεδα περιλαμβάνουν την αντίληψη και την έκφραση των συναισθημάτων, ενώ τα υψηλότερα επίπεδα απαιτούν μεγαλύτερη συνειδητή συμμετοχή και περιλαμβάνουν τη διαχείριση των συναισθημάτων.

Αντίκτυπος της συναισθηματικής νοημοσύνης

Το ενδιαφέρον για τη διδασκαλία και τη μάθηση της κοινωνικής και συναισθηματικής νοημοσύνης έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια.

Τα προγράμματα κοινωνικής και συναισθηματικής διδασκαλίας – Social and emotional learning (SEL)- έχουν καταστεί βασικό μέρος του προγράμματος σπουδών για πολλά σχολεία στο Δυτικό Κόσμο.

Στόχος αυτών των πρωτοβουλιών δεν είναι μόνο η βελτίωση της υγείας και της ευημερίας των μαθητών, αλλά και η παροχή βοήθειας στην ακαδημαϊκή επιτυχία και στην πρόληψη του εκφοβισμού.

Υπάρχουν πολλά παραδείγματα για το πώς η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην καθημερινή μας ζωή.

• Σκεφτόμαστε πριν αντιδράσουμε

Οι συναισθηματικά έξυπνοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι τα συναισθήματα μπορεί να είναι ισχυρά, αλλά και προσωρινά.

Όταν λαμβάνει χώρα ένα έντονα φορτισμένο συναισθηματικό γεγονός, όπως το να θυμώνετε με έναν συνάδελφο, η συναισθηματικά έξυπνη αντίδραση θα ήταν να περιμένετε λίγο χρόνο προτού αντιδράσετε.

Αυτό επιτρέπει σε όλους να κατευνάσουν τα συναισθήματά τους και να σκεφτούν πιο ορθολογικά όλους τους παράγοντες που πλαισιώνουν τη διαφωνία.

• Μεγαλύτερη αυτογνωσία

Οι συναισθηματικά ευφυείς άνθρωποι δεν είναι μόνο καλοί στο να σκέφτονται πώς μπορεί να αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι, αλλά είναι επίσης ικανοί στο να κατανοούν τα δικά τους συναισθήματα.

Η αυτογνωσία επιτρέπει στους ανθρώπους να εξετάζουν τους πολλούς διαφορετικούς παράγοντες που συμβάλλουν στα συναισθήματά τους.

• Ενσυναίσθηση για τους άλλους

Ένα σημαντικό κομμάτι της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι η ικανότητα να σκέφτεσαι και να συμπάσχεις με το πώς αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι.

Αυτό συχνά συνεπάγεται να αναλογιστείτε πώς θα αντιδρούσατε εσείς αν βρισκόσασταν στην ίδια κατάσταση.

Οι άνθρωποι που διαθέτουν ισχυρή συναισθηματική νοημοσύνη είναι σε θέση να εξετάζουν τις προοπτικές, τις εμπειρίες και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και να χρησιμοποιούν αυτές τις πληροφορίες για να εξηγήσουν γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται.

Πώς να χρησιμοποιήσετε τη συναισθηματική νοημοσύνη

Η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους στην καθημερινή σας ζωή.

Μερικοί διαφορετικοί τρόποι εφαρμογής της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι οι εξής:

• Να είστε σε θέση να αποδέχεστε την κριτική και την ευθύνη
• Να είστε σε θέση να προχωρήσετε παρακάτω αφού κάνετε ένα λάθος
• Να είστε σε θέση να λέτε όχι όταν χρειάζεται
• Να είστε σε θέση να μοιράζεστε τα συναισθήματά σας με τους άλλους
• Να είστε σε θέση να επιλύετε προβλήματα με τρόπους που εξυπηρετούν τους πάντες
• Να έχετε ενσυναίσθηση για τους άλλους ανθρώπους
• Να έχετε εξαιρετικές ικανότητες να ακούτε τους άλλους
• Να γνωρίζετε γιατί κάνετε τα πράγματα που κάνετε
• Να μην κρίνετε τους άλλους

Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι απαραίτητη για την ομαλή διαπροσωπική επικοινωνία.

Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι αυτή η ικανότητα είναι πιο σημαντική για τον καθορισμό της επιτυχίας στη ζωή από ό,τι ο δείκτης νοημοσύνης από μόνος του.

Ευτυχώς, υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να ενισχύσετε τη δική σας κοινωνική και συναισθηματική νοημοσύνη.

Η κατανόηση των συναισθημάτων μπορεί να είναι το κλειδί για καλύτερες σχέσεις, καλύτερη ευζωία και καλύτερες επικοινωνιακές δεξιότητες.

Συμβουλές για τη βελτίωση της Συναισθηματικής Νοημοσύνης

Παρά το γεγονός ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να αποκτήσουν τις συναισθηματικές τους δεξιότητες με φυσικό τρόπο, ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή είναι μια ικανότητα που μπορείτε να αναπτύξετε και να βελτιώσετε.

Για παράδειγμα, μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή του 2019 διαπίστωσε ότι η εκπαίδευση στη συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να βελτιώσει τις συναισθηματικές ικανότητες του ατόμου στο χώρο της εργασίας.

Η συναισθηματική ευφυΐα είναι σημαντική, αλλά ποια βήματα μπορείτε να κάνετε για να βελτιώσετε τις δικές σας κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες; Ακολουθούν ορισμένες συμβουλές.

• Ακούστε

Αν θέλετε να καταλάβετε τι αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι, το πρώτο βήμα είναι να δώσετε προσοχή.

Αφιερώστε χρόνο για να ακούσετε τι προσπαθούν να σας πουν οι άνθρωποι, τόσο λεκτικά όσο και μη λεκτικά.

Η γλώσσα του σώματος μπορεί να μεταφέρει πολλά νοήματα. Όταν αντιλαμβάνεστε ότι κάποιος αισθάνεται με έναν συγκεκριμένο τρόπο, εξετάστε τους διάφορους παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν σε αυτό το συναίσθημα.

• Ενσυναίσθηση

Το να αντιλαμβάνεστε τα συναισθήματα είναι ζωτικής σημασίας, αλλά πρέπει επίσης να είστε σε θέση να μπείτε στη θέση κάποιου άλλου για να κατανοήσετε πραγματικά την άποψή του.

Εξασκηθείτε στην ενσυναίσθηση με άλλους ανθρώπους. Φανταστείτε πώς θα νιώθατε εσείς στη θέση τους.

Τέτοιες δραστηριότητες μπορούν να σας βοηθήσουν να οικοδομήσετε τη συναισθηματική κατανόηση μιας συγκεκριμένης κατάστασης καθώς και να αναπτύξετε ισχυρότερες συναισθηματικές δεξιότητες μακροπρόθεσμα.

• Αναλογιστείτε-Στοχαστείτε

Η ικανότητα να συλλογίζεστε με τα συναισθήματα αποτελεί σημαντικό μέρος της συναισθηματικής νοημοσύνης.

Σκεφτείτε πώς τα δικά σας συναισθήματα επηρεάζουν τις αποφάσεις και τις συμπεριφορές σας. Όταν σκέφτεστε πώς αντιδρούν οι άλλοι άνθρωποι, αξιολογήστε το ρόλο που παίζουν τα συναισθήματά τους.

Γιατί αυτό το άτομο αισθάνεται με αυτόν τον τρόπο; Υπάρχουν κάποιοι αθέατοι παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν σε αυτά τα συναισθήματα;

Πώς διαφέρουν τα δικά σας συναισθήματα από τα δικά τους; Καθώς διερευνάτε τέτοια ερωτήματα, μπορεί να διαπιστώσετε ότι γίνεται ευκολότερο να κατανοήσετε το ρόλο που παίζουν τα συναισθήματα στον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και συμπεριφέρονται.

Πιθανές παγίδες

Η ύπαρξη χαμηλότερων δεξιοτήτων συναισθηματικής νοημοσύνης μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από πιθανές παγίδες που μπορούν να επηρεάσουν πολλούς τομείς της ζωής, όπως την εργασία και τις σχέσεις.

Οι άνθρωποι που έχουν χαμηλότερες συναισθηματικές δεξιότητες τείνουν να εμπλέκονται σε περισσότερους καβγάδες, να έχουν χαμηλότερης ποιότητας σχέσεις και να έχουν φτωχές δεξιότητες συναισθηματικής αντιμετώπισης.

Η χαμηλή συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να συνεπάγεται μια σειρά από μειονεκτήματα, αλλά το να έχει κανείς πολύ υψηλό επίπεδο συναισθηματικών δεξιοτήτων μπορεί επίσης να συνοδεύεται από δυσκολίες. Για παράδειγμα:

• Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί στην πραγματικότητα να είναι λιγότερο δημιουργικοί και καινοτόμοι.
• Οι άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν αρνητικά σχόλια από φόβο μήπως πληγώσουν τα συναισθήματα των άλλων.
• Έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι η υψηλή νοημοσύνη μπορεί μερικές φορές να χρησιμοποιηθεί για χειραγωγικούς και παραπλανητικούς σκοπούς.