Τα ποσοστά παχυσαρκίας έχουν αυξηθεί με την πάροδο των ετών, το ίδιο και οι μύθοι και οι παρανοήσεις σχετικά με τη συγκεκριμένη ασθένεια.
Υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν γνωρίζουμε για τα αίτια ή για τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, αλλά γνωρίζουμε πολύ περισσότερα από ό,τι γνωρίζαμε παλαιότερα.
Παρά την έλλειψη τεκμηρίων, το κοινό, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι κυβερνήσεις συχνά υποστηρίζουν αστήρικτες απόψεις. Το γεγονός αυτό επιδεινώνει το πρόβλημα.
Εδώ βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους όσον αφορά πέντε συνήθεις μύθους περί παχυσαρκίας.
Μύθος 1: Η παχυσαρκία προκαλείται από κακές επιλογές στον τρόπο ζωής του ατόμου
Τα περισσότερα προγράμματα παχυσαρκίας αποδίδουν την παχυσαρκία στις κακές διατροφικές επιλογές και στην έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.
Είναι σύνηθες να ακούμε ότι τα άτομα με παχυσαρκία είναι “τεμπέληδες” ή στερούνται κινήτρων.
Γεγονός: Η παχυσαρκία είναι συχνά πολυπαραγοντική
Παρά το γεγονός ότι η διατροφή και η έλλειψη άσκησης μπορεί να παίζουν ρόλο, υπάρχουν και αρκετοί άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της παχυσαρκίας.
Συν τοις άλλοις, η αλήθεια είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι -ακόμη και αυτοί που έχουν φυσιολογικό βάρος– δεν ανταποκρίνονται στη συνιστώμενη ημερήσια σωματική δραστηριότητα.
Για τους περισσότερους, η παχυσαρκία δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα κακών επιλογών στη ζωή.
Το άγχος, η ποιότητα του ύπνου, οι ορμόνες, ο χρόνιος πόνος, οι υποκείμενες παθήσεις, τα φάρμακα, η κληρονομικότητα και πολλαπλοί άλλοι περιβαλλοντικοί και οικονομικοί παράγοντες αποδεικνύεται ότι επίσης συμβάλλουν στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας.
Ως εκ τούτου, η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας πρέπει να προσαρμόζεται ανάλογα με τον κάθε άνθρωπο που διαγιγνώσκεται με τη νόσο.
Μύθος 2: Η απώλεια βάρους θα διορθώσει όλα τα προβλήματα υγείας που έχουμε
Η απώλεια βάρους αφορά πολλά συστήματα στο ανθρώπινο σώμα που είναι υπεύθυνα για την αποθήκευση ενέργειας.
Η απώλεια βάρους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων, διαβήτη και άλλων παθήσεων.
Όμως, η διαταραχή των ενεργειακών συστημάτων του οργανισμού μπορεί επίσης να οδηγήσει σε άλλα προβλήματα υγείας.
Αυτά τα ζητήματα που σχετίζονται με την απώλεια βάρους μπορεί να καταστήσουν πιο δύσκολη τη διατήρηση του φυσιολογικού βάρους με την πάροδο του χρόνου.
Γεγονός: Η απώλεια βάρους μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα υγείας
Η απώλεια βάρους μπορεί να βελτιώσει τη γενική κατάσταση της υγείας μας, αλλά συνδέεται επίσης με ψυχολογικό στρες, ορμονικές διαταραχές και μεταβολικές επιπλοκές.
Η απότομη απώλεια βάρους μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μείωσης της μυϊκής μάζας και να μειώσει το μεταβολισμό του σώματός μας.
Μπορεί επίσης να προκαλέσει ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών, προβλήματα ύπνου, πέτρες στη χολή και άλλες επιπλοκές.
Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν χαλάρωση του δέρματος και ραγάδες ως αποτέλεσμα της απώλειας βάρους.
Μερικές φορές, η απώλεια βάρους μπορεί να επηρεάσει και την ψυχική και συναισθηματική μας υγεία.
Είναι σημαντικό να συζητούμε με το γιατρό ή το διαιτολόγο μας για να βεβαιωθούμε ότι χάνουμε βάρος με σωστό τρόπο.
Ο θεράπων ιατρός μπορεί επίσης να παραπέμψει τον ασθενή σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας, ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στη διαμόρφωση ενός σχεδίου θεραπείας για την ψυχική και συναισθηματική ευεξία του κατά τη διάρκεια του εγχειρήματος για την απώλεια βάρους.Top of Form
Μύθος 3: Η απώλεια βάρους είναι απλώς «θερμίδες που προσλαμβάνουμε έναντι θερμίδων που καίμε».
Με άλλα λόγια, για να χάσετε βάρος πρέπει απλώς να κάψετε περισσότερες θερμίδες (calories out) από όσες καταναλώνετε (calories in).
Γεγονός: Η παραπάνω εξίσωση (calories in vs calories out – CICO) είναι άκρως απλουστευτική
Για να χάσετε βάρος, πρέπει να επιτύχετε αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο (να προσλαμβάνετε λιγότερες θερμίδες από όσες ξοδεύετε).
Για την αύξηση του βάρους, πρέπει να έχετε θετικό ενεργειακό ισοζύγιο (να προσλαμβάνετε περισσότερες θερμίδες από όσες ξοδεύετε).
Με μια πρώτη ματιά, η εξίσωση «θερμίδες μέσα, θερμίδες έξω» (CICO) μοιάζει με ένα στοιχειώδες μαθηματικό πρόβλημα: αν τρώτε λιγότερο και κινείστε περισσότερο σίγουρα θα βρίσκεστε σε καλό δρόμο για την απώλεια βάρους.
Ακόμη και ένας άσχετος με τα μαθηματικά μπορεί να κατανοήσει αυτή την απλή έννοια.
Δυστυχώς, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Στην πραγματικότητα, αν βασίζετε τη διατροφή σας αποκλειστικά στην εξίσωση CICO, πιθανότατα θα έρθετε αντιμέτωποι με απογοητευτικά αποτελέσματα.
Αν και η σημασία των θερμίδων για την απώλεια βάρους δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, αυτός ο τρόπος σκέψης είναι υπερβολικά απλοϊκός.
Τα μακροθρεπτικά συστατικά όπως οι πρωτεΐνες, τα λίπη και οι υδατάνθρακες μπορούν να επιδρούν ποικιλοτρόπως στον οργανισμό σας.
Οι θερμίδες που καταναλώνετε – ο τύπος και η ποσότητα – επηρεάζουν την ποσότητα ενέργειας που χρησιμοποιείτε.
Οι τροφές που τρώτε μπορούν επίσης να επηρεάσουν τις ορμόνες που ρυθμίζουν το πότε και πόσο τρώτε. Ορισμένα τρόφιμα μπορούν να προκαλέσουν ορμονικές διαταραχές που ευνοούν την αύξηση του σωματικού βάρους.
Άλλα τρόφιμα μπορούν να αυξήσουν το αίσθημα πληρότητας και να αυξήσουν το μεταβολικό σας ρυθμό.
Οι έρευνες δείχνουν ότι η κατανάλωση λιγότερων υδατανθράκων με ταυτόχρονη αύξηση της κατανάλωσης λίπους και πρωτεϊνών πιθανόν να οδηγεί σε μεγαλύτερη απώλεια βάρους από ό,τι η απλή μείωση της πρόσληψης θερμίδων.
Ένα άλλο πρόβλημα με την αντίληψη ότι η απώλεια βάρους βασίζεται στην πρόσληψη θερμίδων είναι ότι δεν λαμβάνει υπόψη τις άλλες επιδράσεις των τροφίμων στην υγεία.
Το να τρώτε για να αποκομίζετε τα περισσότερα διατροφικά οφέλη είναι απαραίτητο για την πρόληψη ασθενειών και τη διατήρηση της υγείας σας σε βάθος χρόνου.
Μύθος 4: Ο αριθμός των χαμένων κιλών είναι ο πιο σημαντικός δείκτης επιτυχίας.
Πολύ συχνά, τα προγράμματα απώλειας βάρους και υγιεινής διατροφής επικεντρώνονται στην ένδειξη της ζυγαριάς.
Αλλά οι έρευνες δείχνουν ότι η επικέντρωση στην απώλεια βάρους ως μοναδικό μέτρο επιτυχίας δεν είναι μόνο αναποτελεσματική, αλλά και ψυχολογικά επιζήμια.
Η εστίαση μόνο στη ζυγαριά μπορεί να οδηγήσει σε φαύλους κύκλους απώλειας και αύξησης βάρους.
Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος, διαταραγμένη διατροφή, προβλήματα αυτοεκτίμησης και μια αρρωστημένη εμμονή με την εικόνα του σώματος.
Γεγονός: Η επιτυχία πρέπει να μετράται με την υγεία του ατόμου, όχι με την απώλεια βάρους
Το κλειδί για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία στην προσπάθειά σας για απώλεια βάρους είναι να επικεντρωθείτε στην υιοθέτηση υγιεινών επιλογών σχετικά με τη διατροφή και την άσκηση και όχι στην ποσότητα του βάρους που έχετε χάσει.
Ολοένα και περισσότερα στοιχεία δείχνουν ότι η εστίαση της προσοχής σε δείκτες που δεν έχουν σχέση με το βάρος, όπως η αρτηριακή πίεση, η ποιότητα της διατροφής, η σωματική δραστηριότητα, η αυτοεκτίμηση και η εικόνα του σώματος, είναι πιο αποτελεσματική από τη χρήση της απώλειας βάρους ως μέτρο της επιτυχίας.
Μύθος 5: Η αυξημένη πρόσβαση σε φθηνά φρούτα και λαχανικά θα αντιμετωπίσει την επιδημία παχυσαρκίας
Ορισμένοι θεωρούν ότι η επιδημία παχυσαρκίας μπορεί απλά να αντιμετωπιστεί με την εύκολη και ανέξοδη πρόσβαση σε φρούτα και λαχανικά πληθυσμών από κοινότητες που «παραδοσιακά» είναι απομακρυσμένες από αυτού του είδους τη διατροφή και προτιμούν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα τις επεξεργασμένες τροφές, το φαστ φουντ και τα έτοιμα γεύματα.
Σε αυτές τις κοινότητες η παχυσαρκία είναι πολύ διαδεδομένη αν όχι κυρίαρχη
Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο σε πυκνό αστικό ιστό και σε οικονομικά υποβαθμισμένες περιοχές.
Στο εξωτερικό και ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, πολλές τοπικές κυβερνήσεις υιοθετούν και προωθούν πολιτικές που προάγουν τον αριθμό των υπαίθριων λαϊκών αγορών και το άνοιγμα φρουτοπωλείων.
Γεγονός: Οι προτιμήσεις σε ό,τι αφορά το φαγητό και η έλλειψη παιδείας σχετικά με την υγιεινή διατροφή παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο.
Έρευνες δείχνουν ότι η παιδεία σχετικά με την υγιεινή διατροφή και οι προτιμήσεις του κόσμου σε ό,τι αφορά το φαγητό και τις διατροφικές συνήθειες παίζουν πολύ μεγαλύτερο ρόλο στη συνολικό προσανατολισμό μίας κοινότητας προς την υγιεινή διατροφή και τις υγιεινές επιλογές – πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με το εισόδημα και τις δυνατότητες πρόσβασης σε αυτές.
Πέραν της επιβολής κανόνων σε ό,τι έχει να κάνει με τις επεξεργασμένες τροφές και τα ανθυγιεινά φαγητά, η βελτίωση των διατροφικών συνηθειών των ατόμων που αποτελούν μία κοινότητα απαιτεί να καταστούν τα τρόφιμα προσβάσιμα και οικονομικά.
Επιπρόσθετα απαιτούνται δραστικές αλλαγές στην παιδεία του κόσμου σχετικά με τη διατροφή και την υγεία του ως συνόλου.
Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει την προώθηση μιας διατροφής πλούσιας σε φρούτα και λαχανικά. Επιπλέον, περιλαμβάνει τη μείωση της κατανάλωσης ανθυγιεινών τροφίμων.
Bonus Μύθος: Η παχυσαρκία δεν είναι ασθένεια.
Γεγονός: Η απόφαση του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου να χαρακτηρίσει την παχυσαρκία ως ασθένεια το 2013 ήταν αντίθετη με τις συστάσεις του ίδιου του Συμβουλίου Επιστήμης και Δημόσιας Υγείας.
Τα μέλη του συμβουλίου δεν πίστευαν ότι η παχυσαρκία πληρούσε τον ορισμό της ασθένειας, θεωρούσαν ότι αυτή η ταξινόμηση θα είχε ελάχιστη επίδραση στη θεραπεία της και ανησυχούσαν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση της προσωπικής ευθύνης.
Η μελέτη ACTION του 2015, η οποία εξέτασε τα εμπόδια στη θεραπεία της παχυσαρκίας, επεσήμανε ότι οι φορείς υγειονομικής περίθαλψης δεν προβαίνουν με συνέπεια σε επίσημες διαγνώσεις της παχυσαρκίας, γεγονός που υποδηλώνει ότι πολλοί δεν τη θεωρούν ασθένεια.
Όμως η παχυσαρκία είναι ασθένεια, σύμφωνα με τον ορισμό του Αμερικανικού Ιατρικού Συλλόγου, επειδή έχει ως αποτέλεσμα την “εξασθένιση της φυσιολογικής λειτουργίας κάποιου μέρους του οργανισμού”.
Τα άτομα με παχυσαρκία έχουν διαταραχές στην αδιπονεκτίνη (τα κυκλοφορούντα επίπεδα αδιπονεκτίνης σχετίζονται αντιστρόφως ανάλογα με τη μάζα του σωματικού λίπους, την ινσουλινο-αντίσταση και την ανάπτυξη σακχαρώδους διαβήτη τύπου ΙΙ, τη δυσλιπιδαιμία και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νοσηρότητας), οι οποίες συμβάλλουν σε μη φυσιολογικές αντιδράσεις από τους αδένες και το ανοσοποιητικό σύστημα, με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερόλη και λιπώδη ηπατική νόσο.
Αυτή η ανώμαλη ανοσολογική απόκριση είναι εμφανής καθώς ο covid-19 επιβαρύνει ιδιαίτερα όσους είναι παχύσαρκοι.
Από τότε που η παχυσαρκία αναγνωρίστηκε ως ασθένεια, οι θεραπευτικές επιλογές έχουν αυξηθεί σημαντικά με νέα φάρμακα και βελτιωμένες οδηγίες. Αυτές οι θεραπείες ενισχύουν, αλλά δεν αναιρούν την ανάγκη για αλλαγές στη διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα.
Συμπερασματικά
Η παχυσαρκία είναι μια πολύπλοκη ασθένεια.
Υπάρχουν ακόμη πολλά που δεν γνωρίζουμε γι’ αυτήν. Για το λόγο αυτό, οι άνθρωποι τείνουν να τη συνδέουν με αντιλήψεις που απλώς δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Ο διαχωρισμός των γεγονότων από τη μυθοπλασία σχετικά με την παχυσαρκία θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα την ασθένεια.
Εάν πάσχετε από παχυσαρκία, η γνώση της πραγματικότητας μπορεί να σας βοηθήσει να εξασφαλίσετε τη φροντίδα που χρειάζεστε.
Πηγές:
Myths, Presumptions, and Facts about Obesity, US National Library of Medicine, National Institutes of Health, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/
Krista Casazza, Ph.D., R.D., Kevin R. Fontaine, Ph.D., Arne Astrup, M.D., Ph.D., Leann L. Birch, Ph.D., Andrew W. Brown, Ph.D., Michelle M. Bohan Brown, Ph.D., Nefertiti Durant, M.D., M.P.H., Gareth Dutton, Ph.D., E. Michael Foster, Ph.D., Steven B. Heymsfield, M.D., Kerry McIver, M.S., Tapan Mehta, M.S., Nir Menachemi, Ph.D., P.K. Newby, Sc.D., M.P.H., Russell Pate, Ph.D., Barbara J. Rolls, Ph.D., Bisakha Sen, Ph.D., Daniel L. Smith, Jr., Ph.D., Diana M. Thomas, Ph.D., and David B. Allison, Ph.D.
Medical Myths: 5 common myths about obesity, https://www.medicalnewstoday.com/
Written by Tim Newman on November 30, 2020 — Fact checked by Anna Guildford, Ph.D.
Five myths about obesity , https://www.washingtonpost.com/
By Susma Vaidya and Nazrat Mirza
